گروه بین‌الملل: روزهای گذشته خبرهای مربوط به عربستان‌سعودی در صدر اخبار رسانه‌ها نشست. در حالی که اخبار ضد و نقیضی از مرگ و زندگی عبدالله بن‌عبدالعزیز منتشر شد تکاپوی شاهزادگان سعودی درباره این اخبار جالب توجه بود. در کنار این، سفر وزیر دفاع فرانسه به عربستان، ابعاد تازه‌ای به شایعات درز کرده از حلقه بسته اطراف پادشاه سعودی بخشید. اکنون 3 گروه با حساسیت خبر مرگ شاه فرتوت آل‌سعود را پیگیرند. نخست ملت‌های منطقه غرب آسیا که از پس سال‌ها شیطنت و فتنه برآمده از نفت عربستان، مرگ عبدالله را آرزو می‌کنند تا شاید فرجی در احوال آشفته‌شان رخ بنماید، دیگر کشورهای صادرکننده نفت که توطئه اخیر نفتی آل‌سعود که کاهش دهشتناک قیمت نفت را در پی داشت، درآمدشان را بشدت در تنگنا قرار داده است و سوم شاهزاده‌های تشنه قدرت خاندان سعود که در پس مرگ پادشاه 91 ساله، رویای به تخت نشستن خود را در سر می‌پرورانند. این همه پایان زندگی عبدالله بن‌عبدالعزیز را به پدیده‌ای مبدل کرده که گویی تماشاگرانش مشتاقانه آن را به تماشا نشسته‌اند.
کمتر کسی تصور می‌کرد پیش‌بینی «زوال سعودی» با چنین سرعتی محقق شود آن هم در اوج توهم صعود سعودی‌ها در سایه اقتداری پوشالین که حاکمان قرون وسطایی عربستان در ماه‌های اخیر از رهگذر مشارکت در موج آشوب و جنایت تکفیری‌ها در منطقه و تبانی‌های دیپلماتیک و نفتی پشت پرده  با اسرائیل و آمریکا برای خود متصور بودند اما شبه‌جزیره حجاز که محکم‌ترین جای پای آمریکا در جهان اسلام بود، تنها در عرض یک هفته اخیر تبدیل به زمینی باتلاقی شده است که حتی تحمل وزن شاهزادگان فربه‌شده از فساد را هم ندارد چه رسد به هژمونی جهانی و سنگین غرب.
از سه‌شنبه هفته پیش که نخستین زمزمه‌ها درباره بستری شدن عبدالله بن‌عبدالعزیز به گوش رسید انگار تا امروز قرنی آشفته بر آل‌سعود گذشته که تجربه حکومتداری‌شان به یک قرن هم نمی‌رسد. گویی شبح شوم سال نوی میلادی در داستان عامه‌پسند اسکروچ، امسال شاه ریاض را برای رو در رو کردن با تاوان ظلم‌هایش برگزیده است و نفرین جهانی مسلمانان، به یک باره دامن آخرین گرگ سعودی و فرزندان و برادران تنی و ناتنی و برادرزاده‌هایش را گرفته است. در روزهایی که نفس آخرین سلطان غدار سدیری بریده و از لوله دستگاه نفس می‌کشد، شاهزادگان علنا برای سلطنت به جان هم افتاده‌اند. سر باز کردن شکاف قدرت میان 4 طیف اصلی خاندان جائر حاکم، برای نخستین بار از زمان روی کار آمدن حکومت آل‌سعود بر سراسر شبه‌جزیره در زمان عبدالعزیز بن‌سعود (نخستین حاکم عربستان سعودی و پدر شاه محتضر فعلی) رخ می‌نماید.
  نشانه‌های زوال سعودی
گردش سال 2015 میلادی به شکلی عجیب، صحنه تحقق پیش‌بینی‌های مختلف درباره زوال حکومت شیوخ در عربستان شده است. پیش‌بینی‌های مزبور طیف متنوعی از چشم‌اندازهای غربی و منطقه‌ای را در بر می‌گیرد؛ از تحلیلگران آکادمیک غربی گرفته نظیر «کریستوفر ام.دیویدسون» که در سال 2012 در کتاب مشهورش «پس از شیوخ» اعلام کرد دومینوی سقوط شیوخ عرب خلیج‌فارس تا 2 الی 5 سال پس از آن از عربستان آغاز می‌شود تا  «عبدالحسین سلطان» روزنامه‌نگار برجسته کویتی که در سال 2011 در تهران صراحتا از تجزیه عربستان سخن گفت. تازه اینها به جز پیش‌آگهی‌های بسیار قدیمی‌تر امام خمینی(ره) درباره عاقبت «زباله‌وار» سرسپردگی حاکمان عربی به آمریکاست یا وعده تحلیلگرانی مثل «فرد هالیدی» که 4 دهه پیش از این شیخ‌نشین‌ها را پارادوکس ناپایدار جهان مدرن نامیده و دیر یا زود «عربستان بدون سلطان» را نوید داده بود. اما در فاصله آخرین روزهای سال 2014 تا نخستین روزهای ژانویه 2015 همه آنچه فرزندان سعود از آن می‌ترسیدند، زنجیره‌وار در حال وقوع است. عبدالله 91 ساله، آخرین یادگار اقتدار دوران ملک فیصل در یک قدمی مرگ است و هیچ جانشین مقتدری که بتواند دیکتاتوری قبیله‌ای- وهابی را با در هم آمیختن روش‌های مدرن و ارتجاعی به سیاق دهه‌های گذشته پابرجا نگاه دارد به چشم نمی‌خورد. این فقط پیشگویی‌های رسانه‌های غربی مثل بلومبرگ و بیزنس اینسایدر درباره زوال آل‌سعود در سال 2015 نیست که تشت رسوایی حکومت ریاض را از بالای بام انداخته بلکه همزمان اختلاف بر سر سیاست‌های موجود دولت ریاض ـ از عواقب پایین کشیدن 50 درصدی بهای نفت تا نحوه کشورداری-  به  بی‌سابقه‌ترین شکل رسانه‌ای شده و مدعیان سلطنت در شبکه‌های اجتماعی علیه یکدیگر و حتی پادشاه افشاگری می‌کنند. در نهایت سقوط حکومت ریاض تاثیری آنی و دومینووار بر شیخ‌نشین‌ها و پادشاهی‌های دست‌نشانده عربی خواهد داشت.
  وهابیت معادل تروریسم
علاوه بر مردم خاورمیانه که از خشونت تکفیری‌ها و تروریست‌های مورد حمایت عربستان به ستوه آمده‌اند، افکار عمومی جهانی در شرق و غرب و شمال و جنوب جهان اسلام نیز بشدت از سقوط سعودی‌ها استقبال می‌کنند؛ هر جا در رسانه‌ها سخن از تروریسم و خون‌ریزی است پای حمایت‌های پنهان و آشکار این خاندان سفاک از طالبان، القاعده، النصره.. و اخیرا داعش به میان آمده در حالی که غرب در این موارد ماهرانه پشت سر آل‌سعود مخفی شده است.
در حقیقت آنچه این سازمان‌ها و گروه‌های ترویستی تحت عنوان جهاد اسلامی نمایش داده‌اند چیزی جز بازتاب همان شریعت منحرف و خشن وهابی نیست که از اوایل قرن بیستم با دخالت و حمایت انگلیسی‌ها از مفتی‌های سعودی تبدیل به مذهب رسمی این کشور شد.
جریان وهابیت از دهه 1950  و از زمان ولیعهدی و نخست وزیری ملک فیصل (سومین پادشاه سعودی و برادر ارشد ملک عبدالله) بخشی از بدنه خاندان سعودی برای تسلط معنوی بر اکثریت سنی شبه‌جزیره بوده است. پدر مفتی اعظم کنونی عربستان «شیخ عبدالعزیز بن‌عبدالله آل‌شیخ» که بزرگ آل‌شیخ از خویشاوندان مادری ملک سعود و ولیعهدش فیصل بود، وقتی در دهه 1950 برای نخستین‌بار سمت مفتی اعظم را از پادشاه گرفت، مذهب جعلی وهابی را مذهب رسمی کشور اعلام کرد. پس از آن که ملک فیصل در 1964 به پادشاهی رسید، از مفتی‌های وهابیت برای توجیه پروژه مدرن‌سازی و غربگرایی بی‌حد و حصرش کمک گرفت که اوج فتواهای این دوره، فتوای ترک جنگ با رژیم صهیونیستی بود اما از زمان شاه فهد بود که بر مبنای دکترین برژینسکی، کاخ‌سفید از مفتی‌های وهابی برای حمایت از آنچه جهاد اسلامی در مقابل کمونیسم می‌خواند و ریشه تروریستی القاعده و داعش امروزی بود بهره گرفت. وهابیت که ریشه‌های جعلی صهیونیستی‌اش همانند یهودیت نوین و بهائیت بر هیچ تاریخدانی پوشیده نیست، به چنان قرائت کوری از اسلام روی آورده که دیگر نمی‌توان نام مذهب بر آن گذاشت. بویژه پس از ظهور طالبان در افغانستان و پاکستان و سپس گسترش آن در قالب القاعده به کل خاورمیانه و حتی آسیای میانه، آسیای مرکزی و جنوب شرقی، قفقاز، آفریقا و اروپا، حکام عربستان عملا  به دیگر ملت‌ها اعلان جنگ تروریستی  داده‌اند و همه را از خود متنفر کرده‌اند. کار به جایی رسیده که به‌رغم تبلیغات دروغین دامنه‌دار رسانه‌های زنجیره‌ای غربی - عربی مبنی بر حمایت ایران از تروریسم و انگ چسباندن به حزب‌الله یا حماس، افکار عمومی غرب عمدتا تروریسم را معادل شیوخ عربی می‌داند. به همین خاطر بود که غرب مجبور شد برای پروژه ایران هراسی به دروغ بزرگ‌تر «ایران» متوسل شود. امروز مفتیان و قاضیان وهابی عربستانی در صدور حکم گردن زدن تنها از جلادان هم مسلکشان در خلافت ضد اسلامی عراق و شام عقب‌تر هستند. سال 2014 آمار مجرمانی که در این کشور به شیوه گردن زدن اعدام شدند به 83 نفر رسید که رکورد تازه‌ای در 5 سال گذشته بوده است.
   مرگ عبدالله و نفت 200 دلاری
علاوه بر تروریسم، امروز تصویر پادشاهی سعودی در عرصه جهانی به تهدیدی خودسرانه علیه ثبات نظامات و روابط بین‌المللی موجود تبدیل شده است. بویژه توطئه ماه گذشته در اجلاس اوپک بسیاری کشورهای‌ تولیدکننده نفت و گاز را به دشمن بالقوه عربستان سعودی تبدیل کرد و حتی از عربستان یک هدف جنگی ساخت. به دنبال جلسه مخفیانه جان کری و سعودالفیصل وزرای خارجه آمریکا و عربستان کاهش دادن شدید بهای  نفت به منظور ضربه زدن به روسیه و ایران، بهای جهانی نفت از بالای 100 دلار به 60 دلار سقوط کرده و ممکن است تا 40 دلار هم پایین برود. این تهدیدی برای آینده بازار نفت و به نوعی  حرکت انتحاری نفتی عربستان محسوب می‌شد و به معنای سوءاستفاده اقتصادی آمریکا از عربستان برای ضربه زدن به دشمنانش بود که مستقیما با هدف فشار بر اقتصاد تولیدکنندگان رقیب صورت گرفت. حال شکی نیست که  این استراتژی نفتی- اقتصادی انتحاری در مدت زمان کوتاهی به افتضاحی سیاسی تبدیل شده است. اگرچه علی النعیمی، وزیر نفت عربستان با اطمینان از عدم آسیب‌پذیری اقتصاد کشورش در قبال کاهش قیمت نفت سخن گفت  اما  همان زمان (حدود 3 هفته پیش) کارشناسان اقتصادی بازار بورس عربستان روز سه‌شنبه 16 دسامبر 2014 را با توجه به سقوط بی‌سابقه شاخص بورس عربستان به کمترین میزان خود در 6 سال گذشته «سه‌شنبه سیاه» نامیدند. در پی کاهش قیمت نفت و هراسان شدن سرمایه‌گذاران عربستانی، شاخص بورس عربستان با  73/7 درصد کاهش به 3/7330 واحد رسید.
ولید بن‌طلال شاهزاده میلیاردر سعودی  هفته پیش در نامه‌ای  سرگشاده به وزیر دارایی عربستان، با انتقاد از سیاست مالی و اقتصادی عربستان تاکید کرد کشور به مرحله خطرناکی رسیده است. این نخستین بار است که یکی از وابستگان اصلی خاندان سلطنتی، به این صراحت حاکمیت را در معرض تهدید حتمی معرفی می‌کند. اما این  یکشنبه سقوط شاخص‌های بورس ریاض، بحران یک هفته‌ای عربستان‌سعودی را که به دنبال وخامت حال عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه این کشور و انتقال او به بیمارستان آغاز شده وارد مرحله جدی‌تری کرد. افت مجدد شاخص‌های بورس نشان داد که جامعه و بازار عربستان از ترس آینده بی‌ثبات واکنش‌های غیرقابل پیش‌بینی نشان می‌دهند و پیش‌بینی می‌شود این روند ادامه پیدا کند. اما شایعه مرگ شاه عربستان یا حتی حضور طولانی مدتش دربیمارستان به خلأ قدرت در ریاض منجر خواهد شد، این موضوع نگرانی‌های بین‌المللی کشورهای صنعتی را به علت اهمیت ویژه عربستان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان افزایش خواهد داد.
پایگاه خبری احرار الحجاز پیش‌بینی کرد چه بسا با فوت پادشاه بهای هربشکه نفت به 200 دلار برسد.
اینجاست که صادرکنندگان نفت برای رهایی از توطئه نفتی که عربستان محور آن بوده است، در انتظار خبری از ریاض هستند.
   بحران جانشینی عبدالله
در همین حال، عصر روز گذشته دکتر سعد الفقیه، رئیس جریان مخالف الاصلاح در عربستان دست به افشاگری زد و به نقل از یک دکتر متخصص ریه، وضع جسمانی ملک عبدالله بن عبدالعزیز را بسیار وخیم اعلام کرد به‌طوری که توصیف او مرگ عبدالله را مجسم می‌کند. او در گفت‌وگو با سایت وطنی گفت: «بیشتر دستگاه‌های تنفسی که به بدن پادشاه وصل شده‌اند، برای بیمارانی استفاده می‌شود که به کما می‌روند».
همچنین یک فعال ناشناس عربستانی که خود را در شبکه‌های اجتماعی با عنوان «مجتهد» معرفی می‌کند و نخستین کسی بود که بستری شدن عبدالله را فاش کرد، دیروز در آخرین پیام خود نوشت: «فردای بستری شدن پادشاه (سه‌شنبه هفته گذشته) به غیر از 2 پسر او فقط ولیعهد و جانشین ولیعهد از عبدالله عیادت کرده‌اند. همچنین یک چادر بزرگ برای مراسم ختم قریب‌الوقوع پادشاه تدارک دیده شده است».

از طرف دیگر عصر دیروز شبکه النهار مصر اعلام کرد احتمالا عبدالله تا چند ساعت دیگر از قدرت کناره‌گیری خواهد کرد و ولیعهدش سلمان بن عبدالعزیز به‌عنوان پادشاه معرفی خواهد شد. همچنین امیر مقرن ولیعهد خواهد شد و متعب بن عبدالله به عنوان معاون دوم تعیین شده و محمد بن سلمان وزارت دفاع را تصدی خواهد کرد.
به نظر می‌رسد طبق پیش‌بینی‌ها در ابهام ناشی از مرگ احتمالی ملک عبدالله، عصر پادشاهان یا حاکمان ضعیف بنیه در حجاز آغاز شده است. حتی اگر معرفی گزینه ضعیفی چون سلمان به عنوان پادشاه جدید برای فرار از
هرج و مرج باشد با شکافی که در خاندان سلطنتی به وجود آمده ادامه بحران داخلی گریزناپذیر خواهد بود و عربستان از این پس به سختی می‌تواند نقش رهبر شیخ‌نشین‌ها و دیگر کشورهای عربی هم‌طیف خود را بازی کند. در چنین وضعی افشاگری‌های درون‌حاکمیتی یا اپوزیسیون به بحران دامن می‌زند.
ملک عبدالله پنجمین فرزند عبدالعزیز بنیانگذار عربستان سعودی(با کمک عامل انگلیسی یا همان لورنس عربستان) است که به پادشاهی رسید. پس از مرگ عبدالعزیز انتقال قدرت در عربستان به شکل عرضی (از برادری به برادر دیگر براساس سن) صورت گرفته است اما پس از نوامبر 2012 و پس از عمل جراحی روی پادشاه از ناحیه ستون فقرات که احتمال مرگ ملک عبدالله‌ را افزایش داده است، بحث جانشینی طولی (پدر به فرزند) نیز باز شده است.
عبدالله بن عبدالعزیز جوان یکی از کشف‌های ملک فیصل بود که توسط برادر ارشد به فرماندهی کل ارتش رسید و در نهایت از پست وزارت دفاع به پادشاهی رسید. به جرات می‌توان گفت ملک عبدالله بیش از اسلافش حتی ملک فهد که در سال 2005 مرد، روحیه‌ای جنگجویانه داشت. بنابر این مرگ او به معنای مرگ بلندپروازی نظامی- امنیتی نظام حاکم خواهد بود.
شایعات متناوب مربوط به مرگ عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه سعودی که یک هفته‌ای است
به خاطر وخامت مشکل ریوی‌اش در بیمارستان گارد سلطنتی ریاض قرنطینه شده است، باعث شده بسیاری رهبران جهان به طور مداوم پشت خط تماس کاخ سلطنتی ریاض منتظر باشند تا بلکه خبری از آینده مبهم آل‌سعود دریافت کنند. در روزهای گذشته رؤسای جمهور یمن، جیبوتی و سودان جنوبی فقط توانستند با افراد درجه دو صحبت کنند در حالی که ولیعهد‌های اردن و بحرین و مراکش مجبور شدند برای حفظ سلسله مراتب به جای پادشاهان این کشورها
به صورت تلفنی با ولیعهد عربستان صحبت کنند.
در سال 2014 تغییرات گسترده‌ای در سیاست داخلی عربستان سعودی شکل گرفت. جدای از اینکه بزرگ‌ترین تغییرات در تاریخ پادشاهی سعوی ظرف یک سال در کابینه رخ داد، ملک عبدالله در حال مرگ برای ولیعهد بیمار خود سلمان بن عبدالعزیز نیز جانشین تعیین کرد و مقرن بن عبدالعزیز کوچک‌ترین فرزند عبدالعزیز بن سعود مؤسس خاندان سعودی را با عنوان رسمی «ولی ولیعهد» منصوب شد. شاه سعودی در دستور خود تأکید کرد که این منصب قابل تغییر و جایگزینی نیست. این روند مناقشه زیادی را در عربستان به وجود آورد و نگرانی‌های برخی جناح‌های قدرت را افزایش داده است. اما با اینکه سلمان در غیاب فیزیکی شاه، سلمان بن عبدالعزیز ولیعهد باید عملا نقش حاکم را بازی کند، بسیار ناتوان نشان می‌دهد. او خود به بیماری آلزایمر مبتلا است و روند جدید عرصه را برای رسیدن مقرن بن عبدالعزیز به حاکمیت عربستان سعودی به عنوان کوچک‌ترین فرزند عبدالعزیز فراهم می‌کند چرا که در صورت پادشاهی مقرن بن عبدالعزیز، برادرش متعب ولیعهد می‌شود.
سایمون هندرسون، تحلیلگر آمریکایی با اشاره به انتقال پادشاه 91 ساله به بیمارستان نوشت: با توجه به اینکه وی وزن زیادی دارد و پیش‌تر نیز اعلام شده بود که از ناحیه کمر مشکلاتی دارد، به نظر می‌رسد این عامل باعث شده نتواند روی پای خود بایستد و در راه رفتن نیز به کمک نیاز داشته باشد. وی احتمال می‌دهد مشکلات ناشی از سال‌های طولانی سیگار کشیدن مفرط یکی از مسائلی است که رسانه‌های خبری به آن نمی‌پردازند.
شکاف در خاندان قدرت
پایگاه سعودی وطنی در یک افشاگری دردسرساز فاش کرد که تعدادی از شاهزادگان عربستان سعودی پس از کشمکش‌های موجود در خاندان حاکم به خارج از این کشور رفته‌اند. همچنین بنا بر اطلاعات موجود سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان با فرزندان سلطان بن عبدالعزیز ائتلاف ایجاد کرده و فرزندان شاه کنونی نیز با گارد ملی عربستان سعودی ائتلاف کرده‌اند. به این ترتیب به نظر می‌رسد درگیری‌هایی که در خاندان حاکم وجود داشت، با مرگ عبدالله علنی شود و جنگ قدرت درگیرد.
وفیق ابراهیم، کارشناس مسائل عربستان سعودی از بیروت با اشاره به اخبار منتشر شده درباره مرگ ملک عبدالله در گفت‌وگو با شبکه خبری العالم گفت: «درگیری‌ها در داخل خاندان آل‌سعود برای رسیدن به جانشینی وی آغاز می‌شود. این همان علتی است که منجر به کاهش شدید شاخص‌های بورس در بازار مبادلات عربستان شده است. درگیری‌های داخلی عربستان سعودی بین گروه‌های مختلف خاندان حاکم است که برخی از آنها از تروریسم حمایت می‌کنند و برخی به دنبال ایجاد ثبات در کشور هستند و گروهی نیز عناصر هواداران آمریکا را تشکیل می‌دهند.» با آنکه امیر سلمان بن عبدالعزیز، ولیعهد و برادر ناتنی پاشاه78 سال سن دارد و با وجود فعالیت‌های گسترده و برنامه کاری مملو از دیدارها و نشست‌های مختلف، اما قوای ذهنی‌اش رو به زوال است و گاهی روی ویلچر جابه‌جا می‌شود. برخی دیدارکنندگان با وی گزارش می‌دهند که او پس از چند دقیقه صحبت کردن، مطالب بی‌ربطی را بیان می‌کند. به نظر می‌رسد حضور علنی امیر سلمان در اماکن عمومی به عزمش برای رسیدن به پادشاهی کشور یا دست‌کم هدف اساسی نزدیکان وی برای قرار دادن او در این سمت بازمی‌گردد.  این اقدام جنجالی بود، چرا که به معنی نادیده ‌گرفتن مطالبات برادران دیگر و مانور شاه عربستان در هیأت بیعت برای تقویت جایگاه جدید مقرن به شمار می‌رود بویژه اینکه اطلاعیه‌های رسمی نیز نشان می‌داد تعیین مقرن در سمت جدید از اجماع همه اعضا برخوردار نیست.

امیر هاشمی‌نسب : پس از افشاگری «وطن امروز» و رسانه‌ها درخصوص مخاطرات «سرقت ژنتیکی» از جامعه ایرانی با همکاری بانک‌های جهانی ژن، تلاش‌ها برای شبهه‌افکنی با توسل به گمانه‌هایی علمی اما بی‌ربط به ماجرای افشا شده، آغاز شد. طبیعتا در این بین گروه‌هایی به صورت هدفمند و با انگیزه باز ماندن مسیر جمع‌آوری غیرقانونی نمونه‌های ژنتیکی و زیستی ایرانیان در حمایت از پروژه «بانک ژن» اسرائیل و آمریکا وارد میدان شده‌اند.
به‌طور مثال در رپرتاژ پخش شده از شبکه صهیونیستی «من و تو» با نمایش دختری خردسال به نام «اِما» تلاش شد موضوع اهدای سلول‌های بنیادی برای نجات بیماران سرطانی با پروژه اجرا شده در ایران یکسان جلوه داده شود. ماجرا از این قرار است که در کشورهای پیشرفته براساس قوانین سفت و سخت مبتنی بر مرزهای «اخلاق پزشکی»، اولا هر مرکزی حق «نمونه‌گیری» از شهروندان را ندارد، دوم مراکز ملی مجوزدار نیز حق ندارند با استفاده از نمونه دریافت شده به منظور «کمک به بیماران سرطانی»، کپی از DNA فرد دهنده تهیه کرده و نگهداری کنند.
اما در «سرقت ژنتیکی» در تناقضی اخلاقی، پروسه نمونه‌گیری از افراد سالم، با تحریک احساسات مردم به منظور «کمک به بیماران سرطانی» به نفع تهیه و تکمیل «بانک ذخایر ژنتیکی» سایر کشورها، بدون ارائه توضیحات قانونی به مردم درباره اهمیت نمونه‌های دریافت شده، عملیاتی می‌شود.
فضاسازی به نفع بیماران سرطانی توأم با توسل به ایده «جهان وطنی» در شرایطی صورت می‌گیرد که اولا مسیر دریافت نمونه از بانک‌های جهانی مغز استخوان مستلزم هزینه‌کرد 100 میلیون تومانی خانواده‌های بیماران ایرانی است! این در حالی است که در بسیاری از موارد پس از هماهنگی‌های انجام شده نیز «نمونه» از اروپا و آمریکا به ایران ارسال نمی‌شود! پس هدف اصلی نجات جان بیماران ایرانی نیست، چراکه در آن صورت تهیه بانک سلول‌های بنیادی «ملی» کفایت می‌کرد و اصولا کسی برای احتمال بسیار کوچک عدم تطابق خون یک بیمار با همه نمونه‌های جامعه متکثر ایرانی، هزینه به اشتراک‌گذاری «بانک اطلاعات شهروندان سالم» خود با آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها را به جان نمی‌خرد!
دوم در این کلیپ «ذخیره کم نمونه ایرانیان در بانک جهانی» مساله‌ای مهم عنوان می‌شود در حالی که قطعا موضوع اصلی این مراکز، دریافت کمک برای «درمان بیماران سرطانی اروپایی- آمریکایی» با نمونه‌های ایرانی نیست، چرا که در آن صورت جریان می‌توانست با تشکیل بانک فرامنطقه‌ای ذخایر سلول‌های بنیادی ایرانی و مراجعه بیماران و اعلام خصوصیات خونی آنها تعریف شود. اصل ماجرا این است که به اشتراک‌گذاری نمونه «بیماران نیازمند سلول‌های بنیادی» با بانک‌های جهانی دارای توجیه علمی است اما در مقابل به اشتراک‌گذاری «نمونه افراد سالم یک جامعه» بشدت رفتاری پرمخاطره و دارای عواقب متضاد با مولفه‌های امنیت ملی به شمار می‌رود.  در سال 1390 تلاش‌ها برای یافتن نمونه خونی مطابق خصوصیات ژنتیکی «امیرعلی» کودک 3 ساله دزفولی به رسانه‌ها نیز کشیده شد. پدر امیرعلی در حالی که برای فرزند معصوم در حال مرگش اشک می‌ریخت، گفت: «پزشک پسرم گفته کسی در آلمان خون مطابق با خصوصیت ژنتیکی امیرعلی را دارد اما نزدیک به ۵۰ میلیون تومان هزینه ارسال چنین خونی به ایران می‌شود!»
به محض انتشار این گزارش مردم نوع‌دوست ایرانی برای اهدای نمونه خون مقابل مراکز هلال احمر صف کشیدند و سرانجام چند مورد خونی با مطابقت قابل توجه در بانک خون بند ناف ایران یافت شد!
همین مثال ساده نشان می‌دهد جامعه ایرانی تا چه حد از عدم وجود یک بانک ملی ذخایر سلول‌های بنیادی قابل اعتماد در رنج است و شرکت‌های واسط تا چه میزان از فضای بی‌قانون و تجارت‌محور مذکور سود می‌برند. در حقیقت در کنار سارقان نمونه‌های ژنتیکی مردم، گروهی نیز در بخش خصوصی با راه‌اندازی مراکزی مجهول، دلالی بانک‌های ژن جهانی و نقش شرکت‌های واسط فروشنده نمونه‌های بنیادی را عهده‌دار شده‌اند! در میانه این بازی بزرگ، برخی «بازیگران ایرانی» به سطحی‌ترین شکل ممکن بدون اطلاع از اولویت‌هایی همچون نحوه نمونه‌گیری کشف تطابق خونی (HLA TYPING) اصرار دارند در شبکه‌های اجتماعی مردم را ترغیب به تماس با اینجا و آنجا کنند!
این در حالی است که فعلا در کشور بودجه لازم برای ثبت و ذخیره نمونه ژنتیکی مجرمان نیز وجود ندارد اما در حرکتی غیرقابل توجیه، برخی مراکز با کمک گرفتن از «خیرین»(!) پروژه جمع‌آوری نمونه‌های زیستی افراد سالم را با تاکید بر پربار کردن «ذخیره جهانی»(!) بدون تلاش برای قانونمند شدن فضا کماکان با سرعت پیش می‌برند!
 در حال حاضر در کشور سالانه 400 پیوند سلول‌های بنیادی انجام می‌شود و این حجم از تبلیغات نه با تعداد بیماران سرطانی نیازمند همخوانی دارد و نه با بودجه و تحقیقاتی که در کشور صورت می‌گیرد. علاوه بر آن مدعیان این جریان بدون توجه به جایگاه متزلزل قانونی خود با حمله به «رئیس مرکز ذخایر زیستی و ژنتیکی» کشور که موضوع «قانونمند شدن» این حوزه را پیش کشیده و در افشای توطئه بانک ژن اسرائیل و آمریکا نقش‌آفرین شده، در نقش «دایه مهربان‌تر از مادر» فرو رفته‌اند! هم اکنون دولت - کشورهایی همچون آمریکا، انگلیس، کانادا، روسیه و چین از بزرگ‌ترین ذخایر ژنتیکی برخوردارند. ذخایری که فقط برای درمان بیماری‌هایی همچون لوسمی و برخی سرطان‌ها به کار نمی‌روند. با استفاده از بی‌قانونی زیستی در چشم‌اندازی از آینده برخی مراکز می‌توانند جنگ‌افزارهای زیستی تهیه کنند که از قدرت ایجاد نقص ژنتیکی در سلول‌های یک جنس یا یک تیره از بشر برخوردار باشد. چنین جنگ خاموشی از چنان پتانسیلی برخوردار است که می‌تواند به یک کشور یا یک گروه، توانایی تضعیف بی‌سر و صدای دشمنان را ببخشد! با تسلط بر کدهای ژنتیکی جوامع مختلف می‌توان به ویروسی اندیشید که به طور مثال تنها دارندگان یک خصوصیت ژنتیکی رایج در میان ساکنان منطقه‌ای خاص از آفریقا یا آسیا را تحت تاثیر قرار دهد.
حال در فضایی که اتحاد استراتژیک جدی میان آمریکا، اسرائیل و اتحادیه اروپایی وجود دارد، چه میزان اعتماد به «بانک‌های جهانی ژن» مستقر در این کشورها عقلانی است؟ فراموش نکنیم کلیپ گلشیفته فراهانی به نام «کمک به بیماران سرطانی در جهان» زمانی از آمریکا پخش شد که به علت تحریم‌های ضدانسانی دولت این کشور ضد مردم، داروی بیماران سرطانی، هموفیلی و مبتلایان به ام‌اس در ایران نایاب شده بود. ما در دنیای خیرین نیکوکار زندگی نمی‌کنیم پس حق نداریم «کودکانه» ساز و کارهای جهانی را تحلیل کنیم! این حماقت است که برخلاف قوانین سفت و سخت «صیانت از کدهای ژنتیکی» جاری در همین کشورهای پیشرفته، حیاتی‌ترین دارایی بشری‌مان را با یک ثبت‌نام اینترنتی، در قالب چند «گوش پاک کن» به راننده تاکسی که مشخص نیست از کجا اعزام شده بسپاریم و در دل شادی فاجعه‌بار ناشی از انگیزشی دیگر ساخته مبنی بر «نجات بیماران سرطانی» را بپرورانیم! شک نداریم که باید به «امیرعلی»‌های ایرانی، بیماران مبتلا به سرطان و اختلالات خونی کمک رساند اما عقل حکم می‌کند تا زمانی که در کشورمان قوانین صیانت از «نمونه‌های ژنتیکی» به تصویب نرسیده، از همکاری با مراکزی که مستقیما به بانک‌های جهانی متصل هستند، حتی‌الامکان بپرهیزیم یا دست‌کم پیش از نمونه‌دهی تاکید کنیم اطلاعات‌مان محرمانه و بدون ثبت در بانک جهانی دریافت شود. مهم‌تر اینکه ما نیازمند «مرکز فرامنطقه‌ای» به منظور جذب نمونه‌های مردم خود و کشورهای همسایه به منظور تشکیل «بانکی امن و ملی» هستیم. شاید جالب باشد که بدانید «بانک جهانی سلول‌های بنیادی» مستقر در آمریکا پس از سال‌ها تلاش تنها موفق به ثبت نمونه 24 میلیون نفر در دنیا شده است. با احتساب این موضوع تلاش ایران برای تاسیس مرکزی فرامنطقه‌ای فارغ از میزان هزینه‌کرد دولت در این هدف‌گذاری پر سود، منطقی می‌نماید.  در حال حاضر بزرگ‌ترین جمع‌آوری‌کننده «نمونه زیستی و ژنتیکی» در منطقه ما، رژیم غاصب صهیونیستی است. این در حالی است که خود صهیونیست‌ها از کمترین ذخیره ژنتیکی در بانک‌های جهانی برخوردارند. علاوه بر آن بر خلاف جامعه ایرانی، ساکنان سرزمین‌های اشغالی و کشورهای پیشرفته، از آگاهی بسیار زیادی درباره میزان اهمیت «داده‌های ژنتیکی» خود برخوردارند و هرگز حاضر به اعطای نمونه به بانک‌های ایرانی به نام «کمک به بیماران سرطانی» یا «پیشرفت علم» نمی‌شوند.  امید است با ورود سریع دولت و مجلس به حوزه صیانت از ذخایر زیستی و ژنتیکی کشور، به اشتراک‌گذاری «بانک‌ها و ذخایر کشور» نیز قانونمند شده و دیگر مشابه شرایط فعلی شاهد عقد قراردادهای دانشگاه‌ها و مراکز علمی ایرانی «بدون طی ضوابط سخت ملی» با مراکز بین‌المللی نباشیم.

 

گروه سیاسی: حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای، سخنگوی قوه‌قضائیه روز گذشته در هفتاد و چهارمین نشست خبری خود با خبرنگاران به سوالات آنها پاسخ داد. به گزارش «وطن امروز»، برداشت از صندوق توسعه ملی، محاکمه سران فتنه، آخرین وضعیت پرونده پدیده شاندیز و تکذیب برخی اخبار درباره پرونده دادستان سابق تهران از جمله موضوعات مورد اشاره سخنگوی قوه‌قضائیه بود. حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای صراحتا برداشت دولت از صندوق توسعه ملی را تایید کرد. اکنون بعد از ادعاهای مختلف مطرح شده درباره این برداشت غیرقانونی و برخی اظهارنظرهای عجیب دولتی‌ها در این‌باره به‌رغم تاکید مجلس و دیوان محاسبات درباره برداشت غیرقانونی، این‌بار معاون اول قوه‌قضائیه صراحتا اظهارات نمایندگان مجلس و گزارش دیوان محاسبات را در این‌باره تایید کرد؛ گزارشی که پیش از این معاون اول رئیس‌جمهور آن را مصداق نشر اکاذیب دانسته و سخنگوی دولت  خواهان عذرخواهی برای انتشار آن شده بود. اما قوه‌قضائیه صراحتا تایید کرد دولت از صندوق توسعه ملی برداشت کرده است. به گزارش میزان، سخنگوی قوه‌قضائیه در پاسخ به این سوال که آیا در رابطه با برداشت دولت از صندوق توسعه ملی تخلفی صورت گرفته یا نه تصریح کرد: پس از گزارش‌های سازمان بازرسی و دیوان محاسبات بالاخره مشخص شد مبلغی برداشت شده ولی دوباره به این صندوق بازگردانده شده که این اقدام در 26 اسفندماه صورت گرفته و در 30 فروردین برگردانده شده است. حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای ادامه داد: در رابطه با اینکه تخلفی صورت گرفته است یا نه باید بررسی شود که چرا و چگونه این اقدام صورت گرفته و آیا بانک مرکزی می‌تواند مستقیماً این برداشت را انجام دهد یا خیر؟ محسنی‌اژه‌ای در رابطه با آخرین وضعیت پرونده مدیر شهرداری تهران که به اتهام امنیتی دستگیر شده است، گفت: پرونده این شخص هنوز در دادسراست و هنوز قرار نهایی صادر نشده است. حجت‌الاسلام محسنی‌اژه‌ای در پاسخ به سوال خبرنگار دیگری مبنی بر اینکه دولت اعلام کرده انتشار اسناد برداشت دولت از صندوق توسعه ملی تخلف بوده و از آنجایی که این گزارش جزو اسناد ملی است نباید منتشر می‌شد، تصریح کرد: دیوان محاسبات سند سری را منتشر نکرده است.
آخرین وضعیت پرونده پدیده شاندیز
پرونده پدیده شاندیز و برخی اخبار و شایعات مطرح از دیگر موضوعات مورد اشاره معاون اول قوه‌قضائیه در نشست خبری دیروز بود. سخنگوی قوه‌قضائیه در این‌باره اظهار داشت: تاکنون بازداشتی درباره افراد و مسؤولان شرکت پدیده شاندیز انجام نگرفته اما تعقیب صورت گرفته و دست‌اندرکاران و افرادی که در ایجاد مسائل و مشکلات به وجود آمده همکاری و دخالت داشته‌اند، پرونده آنها در حال بررسی است. سخنگوی قوه‌قضائیه در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا تمام شرکت‌های پدیده شاندیز پلمب شده است، خاطرنشان کرد: دفاتر برخی از دلالان پلمب شده و دادستان در این باره اقداماتی را انجام داده و منع تبلیغات درباره این شرکت وجود دارد. محسنی‌اژه‌ای بیان کرد: رسیدگی نهایی به مسائلی که وجود دارد با تجمیع در آینده انجام خواهد شد و با توجه به نقطه‌نظرات اختلافی که در مراکز دولتی در مورد عملکرد پدیده شاندیز وجود دارد، پرونده مورد بررسی قرار گرفته است. وی با بیان اینکه اگر مردم در انجام معاملات و فعالیت‌های اقتصادی دقت کنند مشکلاتی برای خود و دستگاه قضا ایجاد نمی‌کنند و همه مسائل حل می‌شود، گفت: درباره پرونده پدیده شاندیز اختلافات در 2 بخش وجود دارد که یک مورد آن اختلاف دستگاه عمومی و دولتی است که اگر دولت و شهرداری نسبت به وظایف خود عمل و اختلافات را رفع کنند، زمانی که پرونده وارد دستگاه قضایی شود دیگر نیازی به رسیدگی در 2 مورد نخواهد بود و پرونده سریع‌تر به نتیجه نهایی می‌رسد.  سخنگوی قوه‌قضائیه ادامه داد: شرکت پدیده شاندیز سهامدارانی دارد و نگرانی قوه‌قضائیه از پیشامدهای احتمالی است که ممکن است برای مردم به وجود بیاید. محسنی‌اژه‌ای افزود: پدیده شاندیز با توجه به اینکه یک شرکت سهامی خاص است به این صورت تبلیغی عمل می‌کند و سهام خود را با مبلغ بالا و به افراد زیاد واگذار می‌کند و بر همین اساس دستگاه قضا پیگیر است که برای مردم مشکلات جدی به وجود نیاید. حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر کلاهبرداری 94 هزار میلیاردی شرکت پدیده شاندیز، گفت: در این باره هنوز مبلغی عنوان نشده و نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد.
مدیرعامل پدیده از کشور خارج نشده
سخنگوی قوه‌قضائیه در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه آیا مدیرعامل شرکت پدیده شاندیز از کشور خارج شده است، گفت: مدیرعامل شرکت پدیده شاندیز از کشور خارج نشده است. حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای در ادامه نشست خبری تصریح کرد: براساس درخواست یک فرد نمی‌توان وارد عمل شد بلکه قوه‌قضائیه وارد شد چراکه شکایت‌های متعددی صورت گرفته و حضور دستگاه قضا نیاز بود و همچنین در بخشی از قضایای به وجود آمده در مورد پدیده شاندیز مدعی‌العموم نیز وارد عمل شده است. وی با بیان اینکه اطاله دادرسی زمانی صورت می‌گیرد که به پرونده رسیدگی نشود، گفت: موضوع پرونده پدیده شاندیز در حال رسیدگی است و رسیدگی به این پرونده هیچ منافاتی با اصل موضوع و رسیدگی دستگاه قضایی ندارد. سخنگوی قوه‌قضائیه افزود: یکی از کارهایی که بر روی این پرونده باید صورت گیرد این است که مجوزی صادر شده و باید دید که حق صدور چنین مجوزی وجود داشته یا نه و بحث‌های این موضوع دارای بحث‌های مقدمی است و تا رفع نشود قاضی نمی‌تواند از بسیاری از این اقدامات جلوگیری کند. حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای خاطرنشان کرد: در صورتی که جواز براساس قانون و به درستی صادر شده باشد هرگز نمی‌توان از فعالیت آنها جلوگیری کرد و در صورتی که ثابت شود جواز باطل بوده و فعالیت این گروه برخلاف مقررات بوده است، قطعاً آنها از ادامه فعالیت منع می‌شوند.
تکذیب تبدیل قرار کفالت مرتضوی به وثیقه
سخنگوی قوه‌قضائیه در ادامه نشست خبری خود به برخی اخبار درباره تبدیل قرار کفالت سعید مرتضوی به وثیقه اشاره و آن را تکذیب کرد. این موضوع در حالی است که برخی رسانه‌ها طی روزهای گذشته این ادعای کذب را به صورت گسترده منتشر کرده بودند. سخنگوی قوه‌قضائیه در رابطه با ابهامات پرونده دادستان سابق تهران که گفته شده قرار کفالت او به قرار وثیقه تبدیل شده و میزان وثیقه او نیز 47 میلیارد و به نام شخصی به نام آقای «خ» است، تصریح کرد: قرار کفالت ایشان به قرار وثیقه تبدیل نشده است و وقتی این اتفاق صورت نگرفته آن بحث وثیقه 47 میلیارد نیز درست نیست. وی در پاسخ به سوال دیگری در این زمینه که عنوان شد پرونده دادستان سابق تهران برای مطالعه به نهاد دیگری سپرده شده است، گفت: پرونده اکنون در دادسراست و هیچ نهاد و مرجع قضایی دیگری آن را تحویل نگرفته. ممکن است دستگاهی برای گزارش بخواهد این پرونده را مطالعه کند ولی این امر در دادسرا صورت می‌گیرد و اینکه گفته شده پرونده برای مطالعه به نهاد دیگری سپرده شده، صحت ندارد. سخنگوی قوه‌قضائیه در رابطه با آخرین وضعیت پرونده (م - ر) یادآور شد: دادگاه بدوی حکم این پرونده را صادر کرده و برای تجدیدنظر به دیوانعالی کشور رفته و دیوان رای آن را صادر نکرده است.
سران فتنه بزودی محاکمه می‌شوند
«بزودی دادگاهی برای محاکمه سران فتنه 88 تشکیل شده و آنها محاکمه می‌شوند و نتیجه جلسات دادگاه نیز در سطح عموم اطلاع‌رسانی خواهد شد.»  معاون اول قوه‌قضائیه در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران مبنی بر اظهارنظر رئیس قوه‌قضائیه در نهم دی‌ماه درباره وضعیت سران فتنه 88 اظهار کرد: مردم نسبت به این موضوع و اتفاقات بعد از فتنه سال 88 آگاه هستند ضمن اینکه تا قبل از تنظیم کیفرخواست مطابق با قانون نمی‌توان در مورد متهمان این پرونده اظهارنظر کرد. حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای تاکید کرد: بزودی دادگاهی برای محاکمه سران فتنه 88 تشکیل شده و آنها محاکمه می‌شوند و نتیجه جلسات دادگاه نیز در سطح عموم اطلاع‌رسانی خواهد شد. سخنگوی قوه‌قضائیه دررابطه با آخرین وضعیت صدور کیفرخواست بابک زنجانی و زمان برگزاری اولین جلسه دادگاه وی اظهار کرد: آخرین خبری که از بازپرس پرونده گرفته‌ام حکایت از صدور قرار مجرمیت برای 3 نفر از متهمان دارد البته این پرونده بیشتر از 3 نفر متهم دارد و قرار مجرمیت این 3 نفر اکنون به دادستانی رفته و اگر دادستان یا نماینده او این قرار مجرمیت را تایید کند کیفرخواست صادر می‌شود. حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای افزود: تا الان 6 نفر در بازداشت هستند و بقیه متهمان با تبدیل قرار آزاد شده‌اند و تا به امروز از بیش از 50هزار نفر به عنوان مطلع و متهم تحقیق صورت گرفته است. وی در پاسخ به سوال خبرنگاری در رابطه با اقدامات قوه‌قضائیه درباره نامه دانشجویان بورسیه‌ به رئیس دستگاه قضا گفت: طبیعتاً وقتی نامه‌ای نوشته شود اگر اتهامی به فردی وارد شده باشد به آن رسیدگی خواهد شد.
ورود دستگاه قضا به پرونده کرسنت
حجت‌الاسلام والمسلمین محسنی‌اژه‌ای همچنین درباره پرونده کرسنت اظهار داشت: درباره فساد اقتصادی وزارت نفت از سال گذشته پرونده‌ای در دستگاه قضا تشکیل شده و در حال رسیدگی است و تا زمانی که برای این پرونده حکم صادر نشود مطابق با قانون نمی‌توان درباره آن اظهارنظر کرد.

محسن  جندقی: : حسن روحانی زمانی که در کنفرانس اقتصاد ایران سخن از رفراندوم و همه‌پرسی به میان آورد، یادش رفته بود چند ماه پیش دولت وی عملا یک رفراندوم برگزار کرده و شکست سختی خورده است. رئیس‌جمهور روز شنبه گفت: «از مردم بپرسیم و سوال کنیم. یکی از اصول قانون اساسی که از روز اول تا الان اجرا نشده است و من به عنوان مسؤول اجرای قانون اساسی خیلی دلم می‌خواهد شرایطی مهیا شود تا یکبار هم که شده به این اصل قانون اساسی عمل شود، همه‌پرسی از مردم درباره مسائل مهم کشور است. قانون اساسی به ما می‌گوید در مسائل مهم اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به جای اینکه قانون در مجلس تصویب شود، ماده قانونی یا برنامه مستقیم، به آرای عمومی مردم و همه‌پرسی گذاشته شود. ما یکبار هم که شده در یک مساله بسیار مهم که ممکن است اختلافی هم باشد، از مردم مستقیم بپرسیم. اختلافی بودن مهم نیست که نظرات همیشه یکسان نیست، یکبار آن مورد مهم را که برای همه ما اهمیت دارد و در زندگی ما تأثیرگذار است، از مردم مستقیم بپرسیم. مجلس شورای اسلامی سرجای خودش محفوظ است و ما احترام می‌کنیم، رأی بدهند و قانون تصویب کنند. سالی یکبار، 10 سال یکبار، الان ۳۶ سال شده است، یکبار این اصل قانون اساسی اجرا و عمل نشده است». گویا وی و مشاورانش اتفاقات فروردین 1393 را فراموش کردند؛ رویدادی که در واقع یک رفراندوم برای یارانه نقدی بود و دولت انتظار داشت بخش قابل‌توجهی از مردم از دریافت یارانه انصراف دهند اما رأی 97 درصدی مردم برای دریافت یارانه نقدی دولتمردان را شوکه کرد تا جایی که هنوز برنامه مشخصی برای آینده یارانه نقدی ندارند و در اظهارات خود صراحتا از عجز دولت در این باره سخن می‌گویند.
داستان یک رفراندوم
معمولا برای برگزاری یک رفراندوم موضوعی مطرح و به رأی گذاشته می‌شود و 2 گروه از مخالفان و موافقان آن موضوع نظرات خود را مطرح کرده و برای جمع‌آوری رأی مثبت یا منفی به آن موضوع خاص تبلیغ می‌کنند اما موضوع رفراندوم یارانه‌ای دولت یازدهم با همه همه‌پرسی‌های دنیا یک تفاوت داشت و آن اینکه همه ابزارهای رسانه‌ای و اجرایی در اختیار دولت بود تا مردم به انصراف از یارانه ترغیب شوند. حتی  در این میان رئیس‌جمهور بارها و بارها مردم را به انصراف از دریافت یارانه و پر نکردن فرم یارانه‌ای توصیه کرد. صداوسیما نیز در اقدامی بی‌سابقه در اختیار دولت و تبلیغ علیه دریافت‌کنندگان یارانه نقدی قرار گرفت و تبلیغات بی‌سابقه‌ای درباره مزایای انصراف از یارانه نقدی انجام داد. اکثر برنامه‌های رسانه ملی در ایام نوروز در اختیار سیاست‌های دولت بود و زیرنویس اغلب برنامه‌های تلویزیون به انصراف از یارانه و زندگی بهتر با عدم دریافت یارانه اختصاص داشت. حتی بازیگران سریال «پایتخت3» یکی از پربیننده‌ترین سریال‌های نوروزی هم سیاست‌های یارانه‌ای دولت را تبلیغ می‌کردند! همه اینها را بگذارید کنار «کمپین انصراف از یارانه» که توسط مسؤولان دولتی به وجود آمد و حتی به دروغ اعلام کردند رئیس‌جمهور به کمپین انصراف از یارانه پیوسته است! در حالی که این سوال به وجود آمد که مگر رئیس‌جمهور یارانه می‌گرفته است؟ همه اینها درحالی بود که رسانه‌ها پیش‌بینی می‌کردند این طرح شکست خواهد خورد و اساسا اگر دولت به دنبال انصراف مردم است به جای اجرای این طرح پرهزینه (ثبت‌نام مجدد از متقاضیان دریافت یارانه) از انصراف‌دهندگان تقاضا کند برای انصراف اقدام کنند اما دولتی‌ها اصرار داشتند ثبت‌نام از متقاضیان یارانه نقدی را اجرایی کنند و امید بسیاری به موفقیت در این راه داشتند. رفراندوم آغاز شد و تبلیغات همزمان مسؤولان درباره انصراف از یارانه ادامه داشت. مثلا سخنگوی دولت از انصراف میلیون‌ها نفر در روزهای ابتدایی ثبت‌نام سخن گفت و رسانه‌های دولتی از لبیک میلیون‌ها نفر به فراخوان انصراف دولت خبر می‌دادند!
حتی دولتی‌ها ثبت‌نام‌کنندگان را تهدید و تطمیع کردند؛ مثلا اعلام کردند اگر کسی اطلاعات غیرواقعی بدهد 3 برابر یارانه نقدی جریمه و از بسیاری از خدمات مانند تسهیلات بانکی محروم خواهد شد. همچنین انصراف‌دهندگان تطمیع شدند و اعلام شد برای آنها کارت همیاری صادر خواهد شد و به انصراف‌دهندگان خدمات ویژه‌ای پرداخت می‌شود!  در آن روزها چنین خبرهایی منتشر می‌شد: «به موجب دستورالعملی که در ستاد هدفمندی‌ یارانه‌ها در دولت تهیه شده، قرار است به انصراف‌دهندگان از مرحله دوم دریافت یارانه نقدی کارتی به عنوان همیاری ملی تقدیم شود. براین اساس مقرر شده کسانی که این کارت را دریافت می‌کنند از امتیازهایی برخوردار شوند. جزئیات این امتیازها و چگونگی ارائه این کارت در روزهای آینده منتشر خواهد شد.  همچنین معاون مطالعات و توسعه خدمات بیمه‌ای سازمان بیمه سلامت گفت افرادی که از دریافت یارانه انصراف دهند و فاقد بیمه باشند به‌طور رایگان از سوی این سازمان تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند. بهمن برزگر گفت: براساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده افراد فاقد بیمه می‌توانند به دفاتر سازمان بیمه سلامت در سراسر کشور مراجعه و نسبت به بیمه کردن خود اقدام کنند. یکی دیگر از راه‌های ثبت‌نام برای تحت پوشش بیمه ایرانیان قرار گرفتن این است که به سایت سازمان بیمه سلامت مراجعه کنند که البته در آینده آدرسی با عنوان بیمه سلامت برای این کار راه‌اندازی می‌شود. وی با اشاره به اینکه 7 تا 10 میلیون نفر فاقد بیمه هستند، گفت: افرادی که از ثبت‌نام مرحله دوم یارانه‌ها انصراف داده و فاقد بیمه هستند، به‌طور رایگان تحت پوشش سازمان بیمه سلامت قرار می‌گیرند و از خدمات آن بهره‌مند می‌شوند. به گفته وی این اقدام برای این است که مردم برای انصراف از ثبت‌نام در مرحله دوم یارانه‌ها تشویق شوند. مسعود کاووسی، مدیر روابط عمومی سازمان هدفمندی هم  از ارائه مشوق‌ها، مزایا و تسهیلاتی برای انصراف‌دهندگان از دریافت یارانه نقدی خبر داد و گفت حتی شاید در آینده فقط به آنهایی که انصراف دادند تسهیلاتی مثل سبد کالا تعلق بگیرد. او در این باره گفت: شایعاتی مطرح شده است مبنی بر اینکه اگر افراد ثبت‌نام نکنند، جزو اقشار پردرآمد محسوب می‌شوند یا اینکه مالیات بیشتر به آنها تعلق می‌گیرد یا سبد کالا دریافت نمی‌کنند، اینها صحت ندارد و این موضوع ممکن است برعکس نیز باشد! احتمال اینکه یکسری مزایایی هم به انصراف‌دهندگان تعلق گیرد، وجود دارد به‌طوری که معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مطرح کرد مزایایی برای کارکنان این سازمان در نظر گرفته می‌شود. همچنین تسهیلاتی به افرادی که ثبت‌نام نمی‌کنند تعلق می‌گیرد». نوبخت نیز در آن روزهای ثبت‌نام می‌گفت: «به هر میزان که از دریافت یارانه انصراف داده شود، شیب افزایش قیمت حامل‌های انرژی در فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها کمتر می‌شود. براساس قانون دولت ناچار به افزایش قیمت حامل‌های انرژی است اما در صورتی که منابع کافی را از محل انصراف دریافت یارانه نقدی در اختیار داشته باشد، افزایش قیمت‌ها نیز کمتر خواهد بود. از زمان ثبت‌نام برای دریافت یارانه نقدی تاکنون میلیون‌ها نفر ترجیح داده‌اند به جای دریافت منابع به صورت نقدی از آن در ارتقای سطح بهداشت و درمان و تولید استفاده کنند». در این بین انصراف دسته‌جمعی کارمندان فلان وزارتخانه یا فلان ارگان نیز به اخبار معمولی تبدیل شده بود اما واقعیت چیز دیگری بود.
نتیجه رفراندوم
پس از پایان ثبت‌نام از متقاضیان دریافت یارانه بسیاری از متقاضیان اعلام کردند به دلایل گوناگون موفق به ثبت‌نام نشدند اما دولت فرصت دوباره به ثبت‌نام‌کنندگان نداد و به نوعی فرصت رأی دادن مردم را تمدید نکرد! اما نتیجه این همه تبلیغات و درخواست‌ها و تهدیدها و تطمیع‌های دولت چه بود؟ نتیجه برای مسؤولان باورکردنی نبود، چراکه 97 درصد مردم به دریافت یارانه رأی «آری» دادند و فقط 3 درصد انصراف داده یا به‌رغم میل باطنی موفق به ثبت‌نام نشدند! سخنگوی دولت نتیجه رفراندوم یارانه‌ای را اینگونه اعلام کرد: 2 میلیون و 400 هزار نفر از دریافت یارانه نقدی انصراف دادند. در روزهای نخست تعداد افرادی که ثبت‌نام نکرده بودند به بیش از10 درصد رسید و پیش‌بینی این بود که حدود 7 تا 8 میلیون نفر از ثبت‌نام انصراف دهند اما در نهایت حدود ۲ میلیون و 400 هزار نفر از دریافت یارانه انصراف دادند. سخنان نوبخت که باز هم با محوریت انصراف بود، نشان داد 73 میلیون‌نفر خواهان دریافت یارانه هستند و رأی 97 درصدی به دریافت یارانه شکست سختی به دولتمردان وارد کرد. این رفراندوم یارانه‌ای موجب شد بسیاری از ابهامات یارانه نقدی باقی بماند و به بسیاری از این ابهامات پاسخی داده نشود؛ اینکه سرانجام تعیین سقف درآمدی چه شد؟ برنامه حذف یارانه نقدی بعضی‌ از مردم چه شد؟ چرا دولت قبول دارد تورم در کشور هست اما مبلغ یارانه نقدی را افزایش نمی‌دهد؟ دولت برای یارانه نقدی چه برنامه‌ای دارد؟ دولتمردان در پاسخ به این سوالات ابتدایی حتی به رسانه‌ها اعلام کردند درباره یارانه چیزی نمی‌گویند تا به ملت استرس وارد نشود. در بند 2 ماده 3 آیین‌نامه اجرایی فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها که فروردین ماه به تصویب هیات دولت رسید، آمده است: «سازمان (هدفمندی یارانه‌ها) براساس کلیه اطلاعات موجود نسبت به بررسی واجد شرایط بودن متقاضیان، اقدام و افراد غیرمشمول را در مقاطع مختلف زمانی تعیین و ضمن اعلام رسمی اطلاعات اقتصادی به سرپرست خانوار نسبت به حذف آنها از دریافت یارانه‌نقدی اقدام می‌نماید.» بیش از 9 ماه از تصویب این بند می‌گذرد اما هنوز سازمان هدفمندی یارانه‌ها هیچ تصمیمی در این باره اتخاذ نکرده است. آیا زمان روشن شدن این بند هنوز فرانرسیده است؟ برخی شنیده‌ها حاکی است دولت قصد دارد از تیرماه یارانه‌نقدی برخی متقاضیان را قطع کند و در ماه‌های بعدی نیز برخی دیگر از دریافت یارانه‌نقدی محروم خواهند شد. افزایش گمانه‌زنی‌ها و شایعات در این زمینه یکی از نتایج همان سکوت مسؤولان است اما در صورت اجرای این بند مسؤولان باید به صورت شفاف بگویند براساس چه متر و معیاری اقدام به حذف یارانه‌نقدی افراد خواهند کرد.  فرض کنید کسی در فرم خوداظهاری مبلغ درآمد خود را بیش از 2 میلیون و 500 هزار تومان اعلام کرده اما این خانوار پرجمعیت است و هزینه آن حتی بیشتر از درآمدش است و بشدت به یارانه نقدی نیاز دارد. آیا دولت برای اجرای بند 2 ماده 3 آیین‌نامه اجرایی فازدوم هدفمندی یارانه‌ها به این موارد توجه می‌کند یا نه؟ بسیاری از رسانه‌ها عملکرد دولت درباره تبلیغات برای افزایش آمار انصرافی‌ها، فرم‌های غیرکارشناسی شده ثبت‌نام و شکست احتمالی در ثبت‌نام یارانه‌ای را به دولت گوشزد کرده بودند اما دولت ماه‌ها پس از ثبت‌نام یارانه‌ای تازه به توصیه‌ها و نقدهای گذشته رسیده تا جایی که روحانی روز شنبه در کنفرانس اقتصاد ایران گفت: «اینکه عده‌ای که نیاز ندارند نباید یارانه دریافت کنند مورد وفاق همگانی است اما موضوع مهم این است که چگونه می‌توان کسانی را که نیاز دارند از افرادی که نیاز ندارند، با کمترین اشتباه تشخیص داد در حالی که سیستم اطلاعاتی جامع و کاملی برای جمعیت کشور وجود ندارد و یکی از دستورات این کنفرانس می‌تواند ارائه راه‌حل‌هایی در این زمینه باشد». سخنان روحانی در حالی است که روزنامه «وطن‌امروز» بارها و بارها اعلام کرده بود تفکیک مردم عملیاتی نمی‌شود، چون درصد خطای بسیاری دارد و دولت باید یا به همه یارانه بدهد یا به هیچ‌کس یارانه ندهد. «وطن‌امروز» مرداد امسال نوشته بود: «بسیاری از متقاضیان دریافت یارانه زمانی که ثبت‌نام‌ها صورت گرفته مسکن داشته‌اند اما هم اکنون ندارند و بسیاری دیگر خانه نداشتند و حالا خانه دارند. خیلی‌ها درآمدشان افزایش و بسیاری دیگر کاهش یافته است. دولت تکلیف اینها را مشخص نکرده است و آینده سایت رفاهی بسیار مبهم‌تر از قبل است. هم اکنون هر تصمیمی که دولت بگیرد براساس اطلاعات اقتصادی سال 1392 است در حالی که اطلاعات اقتصادی خانوارها نسبت به سال گذشته تفاوت بسیاری کرده است. از طرفی اطلاعات اقتصادی که دولت از مردم دریافت کرده بسیار کلی و ناقص‌تر از آن است که بتوان با آن تصمیم‌های مهمی چون حذف یارانه مردم را گرفت. دولت می‌توانست با آنلاین کردن سایت رفاهی و دریافت اطلاعات اقتصادی با جزئیات بیشتر مانند هزینه‌ها، اطلاعات اقتصادی خانوارها را به روز کند تا ضریب اشتباهات خود را کاهش دهد».  حال پس از این تجربه ناموفق روحانی باز هم دم از همه‌پرسی و رفراندوم می‌زند. آیا دولتمردان فکر می‌کنند مردم به همه‌پرسی مورد نظر آنها که همه می‌دانیم چه موضوعی می‌تواند باشد رایی می‌دهند که مد نظر دولت است؟ اگر مسؤولان پاسخشان مثبت است باید بگوییم که دولت باز هم دارد با یک اشتباه دیگر مواجه می‌شود.
 

وطن‌امروز: تشییع جنازه مرحوم مرتضی پاشایی (خواننده) و جمعیتی که در آن حضور پیدا کرد و ابراز احساسات حول مرگ اودر 2 ماه اخیر یکی از پربحث‌ترین پدیده‌های اجتماعی دانشکده‌های علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی در ایران بود؛ پدیده‌ای که برای آن ده‌ها میزگرد و جلسه بحث برگزار شد و جامعه‌شناسان هر یک با توجه به چارچوب ذهنی خود نسبت به آن واکنش نشان دادند. ما اما به سراغ دکتر پرویز امینی رفتیم که عمده مطالعات و بحث‌هایش در حوزه جامعه‌شناسی و خصوصا جامعه‌شناسی سیاسی است. او از منظر پدیدارشناسانه تشییع جنازه پاشایی را مورد` تحلیل قرار داد. امینی معتقد است «تحلیل‌هایی که تاکنون شده از موضع سوژگی بوده و تقریبا هیچ‌کار مردمشناسانه‌ای در این پدیده انجام نشده است». حسن رویکرد پدیدارشناسی این است که به دلیل توجه به اینترسابجکتیویتی (آگاهی مشترک) به فضای مردم‌شناسی نزدیک‌تر است. وی همچنین می‌گوید: «عمده تحلیل‌ها می‌خواهد از انگیزه افراد حاضر در پدیده پاشایی، تحلیلی یکپارچه ارائه دهد در حالی که این اتفاق بیشتر یک جنبش کارناوالیستی است و هر فرد با نقطه عزیمتی متفاوت با آن همراه می‌شود بنابراین تحلیل‌های متفاوت از این پدیده، نه کاملا درست است؛ اگر بخواهد مدعی تحلیل همه واقعیت شود  و نه کاملا بیراهه است؛ اگر تحلیل خود را به فهم کنش تنها جمعی از جمعیت گردآمده در تشییع پاشایی محدود کند.»  امینی در تحلیل این پدیده، پاشایی را نماد پرقدرت عاطفه می‌داند که جامعه را در واکنش به سرکوب عاطفه در زندگی مدرن فراخوانده است.
***
  درباره مساله جامعه‌شناسی پدیده پاشایی تاکنون نظریات مختلفی از گروه‌ها و اشخاص مختلف گفته شده که آخرین آن این بوده که ما «بحران جامعه‌نشناسی داریم» شما از این منظر بفرمایید که چه شد این ابراز احساسات حول مرحوم پاشایی در بیماری و مرگ و تشییع او شکل گرفت؟
 من سعی می‌کنم بحث را روشمند شروع کنم و عناصر اصلی آن را بیان می‌کنم و سپس وارد اصل بحث می‌شویم. بنده از منظر فنومنولوژیک
(phenomenologic) (پدیدار‌شناسانه) بحث می‌کنم؛ پدیدارشناسی شعارش این است که «به سوی خود چیزها» و از ما می‌خواهد احکام و قضاوت‌هایی که درباره پدیده شده را در تعلیق قرار بدهیم و مستقیم به سوی پدیده برویم و ببینیم پدیده چگونه در آگاهی ما ظاهر می‌شود؛ پس یک مفهوم مهم در فنومونولوژی مفهوم اپوخه(epoché) یا تعلیق است و همه احکام را در حالت تعلیق قرار می‌دهیم؛ قطع نظر از آنها درباره پدیده صحبت می‌کنیم. دومین مفهوم با اهمیت در پدیدارشناسی، مفهوم ریداکشن (Reduction) است که برخی به غلط آن را تقلیل ترجمه کردند حال آنکه درست آن تحلیل بردن است.

مفهوم مهم بعدی، مفهوم  فضای بین‌الاذهانی  
(intersubjectivity) و در نهایت مساله زیست جهان (Life -World)؛ اینها مفاهیم اصلی پدیدارشناسی هستند. پدیدار‌شناسی در دعوای بین پوزیتیویسم‌ها و ایده‌آلیست‌ها شکل گرفت؛ ایده‌آلیست‌ها می‌گفتند جهان خارج، مستقل از ذهن ما نیست در حالی که پوزیتیویسم‌ها به یک جهان خارج از ذهن اعتقاد داشتند. پدیدار‌شناسی برای فیصله این دعوا می‌گوید ما هر حکمی درباره جهان خارج را به حالت تعلیق در می‌آوریم؛ نه می‌گوییم جهان خارج مستقل از ذهن ما است؛ نه جهان خارج در ذهن ما شکل می‌گیرد. با تعلیق کردن این حکم اجازه می‌دهیم این پدیده در ذهن و آگاهی ما پدیدار شود بنابراین احکامی درباره وجود مثلا اینکه وجود مستقل از ذهن ماست یا وابسته به ذهن ماست را تعلیق می‌کنیم.
پس به‌طور خلاصه درباره یک پدیده ما اول همه احکام را تعلیق می‌کنیم، پدیده را می‌بریم در ذهن خودمان و به آن ذات می‌بخشیم، بعد از آن وارد فضای بین‌الاذهانی می‌کنیم که این آگاهی را با آگاهی دیگران به اشتراک بگذاریم. اگر دیگران این فهم مشترک را با ما داشتند آن موقع این را ما به عنوان یک واقعیت می‌پذیریم. در واقع در این نوع نگاه برای شناخت واقعیت رجوعی به خود جهان خارج نداریم.
  یک سوال مقدم‌تر این است که ما تحلیل‌های بسیاری درباره پدیده پاشایی دیدیم که هر کس فهمش از این واقعیت متفاوت و گاها متناقض بوده. خب! این چگونه تحلیل می‌شود؟
 این نشان از ۲ چیز دارد؛ اول آنکه ما تکثر تحلیلی داریم و دوم آنکه هیچ کدام از این تحلیل‌ها در فضای بین‌الاذهانی جامعه ایران نتوانست فهم مشترکی برای افراد ایجاد کند؛ به‌عبارتی مورد قبول جامعه قرار نگرفت. اینها به ما می‌گوید خود جامعه هم دارد شرایط «تکثر» را تجربه می‌کند و این باعث می‌شود تحلیل‌های متفاوتی ببینیم و هیچ‌کدام از این تحلیل‌ها هم صورت غالب در جامعه پیدا نکند. اگر این تکثر را به عنوان مفروض جامعه بپذیریم پدیده پاشایی اینگونه تحلیل می‌شود که درسته خروجی مشترکی از افراد جامعه شاهد بودیم اما لزوما معنایش این نیست که نقطه عزیمت‌هایی که اینها پیدا کردند برای وارد شدن به این پدیده یکی باشد. شما در مراسم تشییع مرحوم پاشایی، گردهمایی بزرگ و عمومی از این پدیده دیدید اما نقطه شروع و انگیزه برای حضور در این گردهمایی یک دست و واحد نیست بنابراین این تحلیل‌های متنوع می‌توانند هر کدام انگیزه‌ها و دلایل گروه‌هایی از این جمع مجتمع شده را بازتاب دهند. خطا از اینجا شروع می‌شود که شما به دنبال تحلیل واحد از همه انگیزه در پدیده پاشایی باشید یعنی در یک جامعه متکثر به‌دنبال این باشید که دلایل حضور همه را یکدست ببینید.
   با توجه به آن نظام فکری که شما بیان کردید باید ببینیم آنچه در آگاهی ذهنی شما از این پدیده به‌وجود آمده چیست؟ البته با توجه آنچه گفتید احتمال دارد تحلیل خود شما هم در فضای بین‌الاذهانی به سرنوشت همین تحلیل‌های حاضر دچار شود.
 بله! نکته اول این است که پاشایی در این پدیده موضوعیت ذاتی ندارد بلکه یک ارزش نمادین و سمبلیک دارد و چون عناصر پرقدرتی در این پدیده جمع شده او را تبدیل کرده به یک ظرفیت برای بروز آن واقعیت اجتماعی در ایران و این واقعیت اجتماعی را رقم می‌زند. به موسیقی پاشایی دقت کنید، به شعرهایی که می‌خواند، به سن و سالی که دارد، بیماری‌ای‌ که با آن دست و پنجه نرم می‌کند و مدت طولانی‌ای که در فضای عمومی با او همراه شده و در ظاهرش هم بروز دارد و در نهایت مرگ در جوانی؛ من می‌خواهم به این پدیدارها یک ذاتی ببخشم که آن ذات، «عاطفه» است. مرحوم پاشایی سمبل و نماد پرقدرتی از عاطفه است و از منظر عاطفه است که جامعه را فرا می‌خواند. در تقویت این مساله باید این نکته را بگویم که اگر چیزی بخواهد ارزش نمادین در جامعه پیدا کند، باید در دسترس جامعه باشد چون ممکن است خیلی از افراد دیگر هم شرایط آقای پاشایی را داشته باشند ولی چون در دسترس اجتماعی نبودند نمی‌توانند این مساله را نمایندگی کنند اما آقای پاشایی به‌دلیل آلبوم‌های پرفروشی که داشته و حضور در برنامه‌های تلویزیونی که معروف‌ترینش ماه عسلی است که یکی از پرمخاطب‌ترین برنامه‌های ماه رمضان است؛ پس به شکل نماد در دسترس جامعه بوده است.
   خب! مرحوم حجازی هم سرطان داشت و فوت کرد، چرا برای او این اتفاق نیفتاد؟
 ناصر حجازی ظرفیت‌های نماد شدن عاطفی را نداشت. ببینید! یک وقت یک کسانی مثل پهلوان تختی، آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله بهجت فوت می‌کنند که واکنش‌های جمعی بزرگ، مستقیم به شخصیت آنها بازمی‌گردد اما اینجا آقای پاشایی به‌ماهو موسیقی موضوعیت ندارد بلکه ملودی او، جوانی او، سرطانش، دورانی که با همین سرطان موسیقی خوانده و کم‌کم چهره‌اش تغییر کرده اینها باعث شده عنصر عاطفه در او وجهی نمادین پیدا کند.
   با این تفاسیر به نظر شما جامعه در چه شرایطی است که از طریق عاطفه فراخوان می‌شود که یک کنش جمعی را رقم بزند؟ چرا عاطفه آنقدر با اهمیت شده که چنین نمادی پیدا می‌کند و این کنش جمعی را رقم می‌زند؟
 برای اینکه فهم این مساله بهتر شود، خوب است 2 پدیده ماقبل و مابعد پدیده پاشایی هم بررسی شود. قبل از این تشییع جنازه؛ دهه اول محرم است و بعد از آن راهپیمایی اربعین؛ در یک مقطع زمانی نزدیک به هم؛ تحلیلی که می‌کنیم باید برای آنها هم قابل توجیه باشد. اگر پاشایی 15-10 سال قبل فوت می‌کرد این اتفاق نمی‌افتاد؛ شاید 15-10 سال بعد هم فوت می‌کرد اتفاقی نمی‌افتاد. جامعه ایران در 2 دهه گذشته فرآیند مدرنیزاسیون را به شکل پرشتاب طی کرده یعنی در واقع سیمای اجتماعی جامعه ما در حال تغییر است. برای مثال یک ویژگی جامعه مدرن، مصرف است؛ آنقدر در جامعه مصرف بالا رفته که جمع‌آوری ضایعات آن از سطل‌های زباله یک شغل شده است در حالی که این مساله 15-10 سال پیش به این شکل نبود. طبقه متوسط در جامعه ما بزرگ شده است. شهرنشینی گسترش پیدا کرده و از جمعیت روستایی کم شده است. شهر‌ها به کلانشهر‌ تبدیل شده‌اند که میلیون‌ها انسان به طور فشرده در کنار هم زندگی می‌کنند. معماری شهرها و خانه‌ها صورت‌بندی دیگری پیدا کرده است. زندگی آپارتمانی، صورت غالب سکونت شده است. نهادهای مدرن مثل دانشگاه‌ مانند پیچک همه فضای اجتماعی ما را پر کرده است. آموزش و پرورش با همه تلاش‌هایی که برای استحاله آن از فضای مدرن شده است، خروجی طبیعی آن یک انسان مدرنیست (به معنای تفکر مدرن) است. مهدهای کودک‌ رو به گسترش فزاینده‌ای هستند. الگوی تغذیه تغییر و سهم تغذیه فست‌فود وسعت پیدا کرده است به طوری که هر چند روز یکبار آگهی آغاز به‌کار یک فست‌فود جدید را در کنار منزل می‌بینیم. روابط اجتماعی جامعه تحت تاثیر فضای رسانه‌ای از تلویزیون تا اینترنت و موبایل تغییرات قابل ملاحظه‌ای کرده است که مصداق «دوری و دوستی» شده است. دایی و خاله و عمه و عمو و پدربزرگ و مادربزرگ دیگر معنا و موقعیت گذشته را ندارند. امروز جامعه مدرن و مدرنیزاسیون را بهتر از دو دهه قبل فهم می‌کنیم برای اینکه آن زمان مفاهیم برای ما حالت انتزاعی داشت؛ فوکو، هایدگر و پست‌مدرن‌ها و فرانکفورتی‌ها و امثالهم را می‌خواندیم اما اینها چون در جامعه ملموس نبود خیلی نمی‌فهمیدیم چه می‌گویند. ما داریم الان شرایط زندگی مدرن را تجربه می‌کنیم. بنابراین فریاد‌ها و طغیان‌ها علیه آن برای ما ملموس شده است.
اگر مدرنیته و زندگی مدرن را بخواهیم به چند مفهوم  تحلیل ببریم، به نظر من از همه مهم‌تر، مفهوم اندیویژوالیسم (اصالت فردی انسان) است. فردگرایی است که نقطه پرقدرتش لیبرالیسم است. اگر دولت‌ها در لیبرالیسم حداقلند چون آنجا فرد اصالت دارد. دولت‌ها تنها برای ایجاد امنیت هستند تا آزادی فردی اعمال شود. جامعه چگونه به‌وجود می‌آید؟ فرد فرد ما تصمیم می‌گیریم جامعه را شکل بدهیم. قرارداد اجتماعی یک فرض فکری و فلسفی برای توجیه جامعه است. هر چیزی غیر از فرد و پیش از او و بیرون از او وجودش اعتباری است و تنها یک چیز اصیل وجود دارد که آن نیز فرد و خواسته‌ها و انتخاب‌هایش است. اینکه من انتخاب‌کننده باشم مهم‌تر از این است که من چه چیزی را انتخاب می‌کنم. طلاق و ازدواج به خودی خود مثبت یا منفی نیست بلکه بسته به این است که خواست من باشد یا از مرجعی بیرون از من صادر شده باشد.
   به نظر شما فردگرایی و فردیت در جامعه ایران الان نمود پیدا کرده است؟
 این مساله نسبت به 3-2 دهه گذشته خیلی قدرتمند شده؛ این را در چند پدیده می‌توانیم ببینیم. یکی از این پدیده‌ها ازدواج و طلاق است. تمایل به ازدواج کم شده و سرعت طلاق زیاد شده است. طلاق‌های توافقی زیاد شده و بخش بزرگی از خانواده‌ها طلاق عاطفی را تجربه می‌کنند. برای مثال در تهران که فرآیند مدرنیزاسیون هم در شدت و کمیت و هم در کیفیت و عمق بیشتر از جاهای دیگر است، شما شاهد هستید به ازای هر 7/2 ازدواج، یک طلاق دارد رخ می‌دهد. این آمار بالایی است در صورتی که 2 سال پیش 3 به یک بود. این آمار یعنی این اتفاق سرعت بالایی هم دارد. میل به فرزندآوری کمتر شده، میل به تجرد بیشتر شده، پدیده‌ای به نام خانه‌های مجردی داریم، جشن طلاق و ازدواج سفید و... این خودش نشانه‌های فردگرایی است. چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون در ازدواج شما تعهد به غیر دارید. در فردیت شما فقط به خود تعهد دارید و لاغیر.
مساله دوم «فایده‌گرایی» است. در لیبرالیسم چند قرائت وجود دارد. قرائت کانتی است که وظیفه‌گراست و قرائت جان استوارت میل و بنتام است که فایده‌گراست. این قرائت فایده‌گرا الان در جامعه ما هم ظهور و بروز دارد. یک سوال مهمی است که چرا در غرب در الگوهای لیبرالیسمی 300-200 سال است که هیچ انقلابی رخ نداده؟ حال آنکه وقتی به سیستم آموزشی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که فایده‌گرایی و فردگرایی در نهاد آنها تزریق می‌شود در حالی که انقلاب نیازمند آن است که فرد خودش را فدای جمع کند و هزینه بدهد.
ویژگی سوم بحث «خردگرایی» است؛ عقل محاسبه‌گر و عقل ابزاری در این جامعه است که آن هم در جامعه دارد مشاهده می‌شود.
ویژگی چهارم نگاه «این جهانی» است. در مدرنیته نگاه این جهانی غالب است. سخنی از مرگ و جهان بعد از مرگ نیست.
اینها ویژگی‌هایی است از مدرنیته که کم و بیش در کلانشهرهایی مثل تهران صورت عینی پیدا کرده است.
   با این تعریفی که دارید از جامعه می‌کنید ما امروز در پارادایم توسعه فرهنگی قرار داریم...
 شرایط تاکنون جوری پیش رفته که ما این فرآیند مدرنیزاسیون را طی کردیم بنابراین الزاماتی که جامعه مدرن دارد را تا حد زیادی پذیرفته‌ایم. تا حد زیادی در جامعه خردگرایی، فردگرایی و فایده‌گرایی و نگاه این جهانی  به‌وجود آمده و خللی که به‌وجود می‌آید و آن چیزی که جامعه مدرن مورد هدف قرار می‌دهد و اینجا هم نقطه ثقل قرار گرفت، مساله «عاطفه» بود. مدرنیته در واقع سرکوب عاطفه است. در مدرنیته فقط از عقل صحبت می‌شود آن هم عقل محاسبه‌گر؛ عقل دکارتی، عقل کانتی و انسان با عقل تعریف می‌شود نه با عاطفه! الان در روابط اجتماعی مشاهده کنید جامعه نسبت به گذشته سرد‌تر است مخصوصا جاهایی که مدرنیزاسیون پر قدرت اجرا شده؛ روابط اجتماعی افت کرده، صله‌رحم کم شده است. در روایات آمده اگر همسایه‌ات گرسنه باشد و تو سیر بخوابی مسلمان نیستی، حالا در جامعه امروز مشاهده کنید می‌بینید فرد اصلا همسایه‌اش را نمی‌شناسد تا بفهمد که گرسنه است یا نه!
مدرنیته چیزی که از ما می‌گیرد عاطفه است. یک مثال جزیی و ملموس می‌زنم. فرض کنید فردی در شهر تهران لازم باشد هر روز با وسیله نقلیه عمومی مثل اتوبوس و مترو مسافت منزل تا محل کار یا دانشگاه و... را طی کند. تقریبا بین یک تا 5/1 ساعت طول می‌کشد که با محاسبه زمان برگشت، روزانه 3-2 ساعت می‌شود. حالا فرض کنیم فرد عاطفی باشد و به محض دیدن فرد کهنسال یا فردی که ایستادن برایش مشکل است، بخواهد جایش را به او بدهد و در نتیجه خودش هر روز باید دو تا سه ساعت ایستاده باشد. چند روز می‌تواند این مساله را ادامه بدهد؟ اینکه امروز در مترو و اتوبوس می‌بینیم غالبا افراد جای خود را به افراد کهنسال نمی‌دهند دال بر بی‌عاطفگی یا بی‌اخلاقی آنها نیست بلکه این الزام زندگی مدرن است که آنچنان شهرها توسعه یافته‌اند که برای طی طریق روزانه مجبوری ساعت‌ها ایستاده بمانی و خب! این وضعیتی نیست که بتوان ادامه داد و بعد به طور طبیعی حساسیت‌ها کم می‌شود و وضعیتی مثل امروز پدیدار می‌شود اما در کانتکس جامعه مدرن دیگر با عاطفه این مساله را نمی‌سنجی بلکه با عقل می‌سنجی! عقل می‌گوید این حق من است که بنشینم. من نمی‌توانم هر روز 2 ساعت بایستم و کس دیگر روی صندلی بنشیند. در همین رابطه فروید یک جمله شنیدنی دارد که می‌گوید غرب متکامل‌ترین ابزارها برای نامتکامل‌ترین هدف‌هاست. یعنی مترو و اتوبوس یک وسیله پیشرفته است اما اساسا شهرها چرا باید این میزان گسترش داشته باشند که مجبور باشم روزی 2 تا 3 ساعت برای رفت‌وآمد به طور ایستاده در راه باشم؟!
  به نظرتان محدودیت سریال پرده‌نشین در مواجهه با این زندگی مدرن چه بود؟
سریالی که اینقدر موفق بود در جذب مخاطب محدودیتش این بود که همه داستان را در جهان سنت نگه می‌داشت. بازار، حوزه، مزرعه و... که نماد‌های سنت است. این سریال نوستالژی سنت است و این اصلا برای من که هر روز قرار است 3 ساعت در مترو باشم، مساله نمی‌شود. مثال عرض می‌کنم؛ در فیلم همه مردم پذیرفته‌اند که باید یک حاج‌آقایی باشد که ما از او تقلید کنیم اما در زندگی مدرن اساس تقلید زیر سوال است؛ وقتی همه رجوع به خود می‌کنند و خود را اصل می‌دانند تقلید کردن خودش یک چالش محسوب می‌شود. در مدرنیته فرد می‌گوید اصلا چرا من باید به کسی بیرون خودم رجوع کنم. بخشی از روابط  اجتماعی در جامعه سنتی به‌واسطه تفکر به مرگ است. به‌واسطه زندگی بعد از مرگ خیلی از کارها را انجام نمی‌دهی و خیلی از کارها را انجام می‌دهی، رحم و مروت و جوانمردی و امثالهم از این دست است اما وقتی «این جهانی» می‌نگری دیگر معادلات تو هم عقلگرا و فایده‌گرا می‌شود.
چالش از آنجا پیدا می‌شود که برخی خصوصیات مثل عاطفه اگزیستانسیال انسان‌هاست و ما نمی‌توانیم آن را انتخاب کنیم که داشته باشیم یا کنار بگذاریم. بنابراین همواره از خود مقاومت‌هایی در برابر زندگی مدرن نشان می‌دهیم.
یکی دیگر از نمودهای عینی این مقاومت  و واکنش به تجربه زندگی مدرن مسافرت‌های گسترده است. وقتی 3-2 روز تعطیلی پشت سر هم دارید سریع در ماشین می‌نشینید و به مناطق حاشیه و روستاهای کوچک اطراف می‌روید. شهرهای بزرگ به یکباره خالی می‌شود. این پدیده برای 10 یا 15 سال قبل نبود. فشار زندگی مدرن باعث می‌شود به خارج از چارچوب زندگی مدرن پناه ببرید. تعطیلات آخر هفته در غرب چرا تا این حد مهم است؟ چون زندگی مدرن با ویژگی ذاتی انسان تناقض دارد. عاطفه برای انسان یک امر وجودی است، قسمتی از وجود است. مثل لباس یا ماشین نیست که آن را عوض کنی! می‌توانی سرکوبش کنی ولی نمی‌توانی کنارش بگذاری.
   آیا شما محرم یا اربعین را هم در همین قالب تعریف می‌کنید؟
محرم امسال گسترده‌تر بود. آدم‌ها تلاش می‌کردند برای فرار از زندگی مدرن خودشان را به محرم وصل کنند. چون محرم از نماد‌های سنت است. ویژگی مهم اربعین چیست؟ ویژگی مهم اربعین پیاده‌روی است یعنی شما از قید خیلی از تعلقات زندگی دنیوی جدا می‌شوید. ارتباطات چهره به چهره آنجا عینیت بیشتری دارد، ارتباط از طریق فضای مجازی دست‌کم شکل غالب ارتباط نیست. انسان‌هایی که پیاده‌روی اربعین را رفته‌اند این حرف من را می‌فهمند که روحشا‌ن از خیلی از تعلقات دنیای مدرن مقطوع می‌شود. اربعین به ماهو اربعین موضوعیت دارد اما امسال شما یک ظهور تازه‌ای را در آن دیدید. اربعین امسال یک پدیده شد، یک چیزی که رسانه‌گریزی نداشت از آنکه آن را بیان کند.
حضور در این اربعین یک معنای متفاوتی داشت با بقیه ایام؛ این نشان می‌دهد مردم دارند پناه می‌برند به نهاد سنت؛ اینکه 80 کیلومتر پیاده‌روی می‌کنند به خاطر اینکه فارغ شوند از چارچوب‌های زندگی مدرن.
   خب! شما از یک طرف می‌گویید که جامعه مدرن ما را به این بلا مبتلا کرده که فایده‌گرا، محاسبه‌گر و فردگرا می‌شویم از سوی دیگر همین حماسه اربعین را داریم؛ این دو چطور با هم جمع می‌شوند؟
 ببینید! وقتی فشار مدرنیته زیاد می‌شود از این طرف مقاومت سنت هم بالا می‌رود. بروز مدرنیته وقتی زیاد می‌شود، بروز سنت هم زیاد می‌شود. اینجا یک تفاوتی با غرب دارد. غرب به طور کامل در مدرنیته غرق شده اما سنت در جامعه ما همچنان پرقدرت است؛ تقریبا سنت همه کنش‌های جمعی و موثر ما از نهضت مشروطه تا ملی شدن صنعت نفت تا 15 خرداد تا انقلاب اسلامی تا دفاع مقدس 8 ساله و تا 9 دی 88 و... را تغذیه کرده است.
  شما اگر برای این واقعیت بخواهید یک تیتر بگویید چه می‌گویید؟
 من می‌گویم «واکنش جمعی به سرکوب عاطفه در زندگی مدرن». این در شئون دیگر زندگی هم جاری است. نگاه کنید به مترو؛ همه دنبال جایی هستند که بروند توی لاک خودشان، مثل همین میله اول در مترو همه می‌خواهند سریع بروند کنار آن که در تنهایی خودشان باشند یا اصطلاحی که اخیرا پشت شیشه مغازه‌ها زده می‌شود. نوشته می‌شود «لطفا آدرس نپرسید» یعنی فرد حوصله پاسخ دادن را ندارد. 2 جمله است که شما زیاد در جامعه می‌شنوید. وقتی یک اتفاقی می‌افتد و تو می‌خواهی کمک کنی به حل مساله، 2 جمله را زیاد می‌شنوی، «به من چه مربوطه!» و «به تو چه ربطی دارد؟» اینها همان قوی شدن فردیت است. حال آنکه در فضای سنتی تو نسبت به دیگری مسؤولیت داری! او نیز نسبت به تو مسؤول است. همسایه خوب در آپارتمان‌نشینی کسی است که مزاحمتی نداشته باشد نه اینکه صله‌رحم داشته باشد. جامعه قبلی را اگر بخواهی تصور کنی می‌شود سریال «آینه‌ها» که دهه 60 پخش می‌شد. این سریال مسائل اجتماعی زمان خودش را دارد بیان می‌کند. کسی می‌خواهد ازدواج کند اما مانده به سلیقه پدر زن بگیرد یا به سلیقه مادر؛ مساله‌اش مساله سنتی است. می‌خواهد ازدواج کند حالا در اختلاف نظر پدر و مادر مانده! الان مسائل اینها نیست. وقتی اخیرا شبکه تماشا این سریال را پخش کرد، نتوانست با جامعه ارتباط بگیرد چرا که مسائل طرح شده در آن برای امروز جامعه ما در شهری مثل تهران منقضی است.
  نقش رسانه در شکل‌دهی این واقعیت چگونه است؟ خیلی از تحلیل‌ها این اتفاق پاشایی را نتیجه عمل شبکه‌های اجتماعی می‌دانند.
رسانه در لایه دوم مساله تعریف می‌شود. ابتدا باید یک واقعیتی وجود داشته باشد بعد از آن رسانه تصویر خود را از آن واقعیت بیان می‌کند. پس رسانه در جایگاه مابعد پدیده قرار دارد.
بحران عاطفه وجود داشت؛ یک سمبل و نمادی هم مثل پاشایی پیدا کرد و اینجا بود که شبکه‌های اجتماعی که به صورتی تریبون‌های غیررسمی و مورد اعتماد بیشتری هستند وارد عمل شدند. این شبکه‌ها این عاطفه‌ها را بسیج کردند. این عاطفه در ناخودآگاه جمعی جامعه بود که این شبکه‌های اجتماعی و باقی رسانه‌ها باعث شدند این به خودآگاه جامعه ورود پیدا کند. وقتی همه از فضای عاطفی هم با خبر شدند یک فضای بین‌الاذهانی شکل می‌گیرد؛ یک فهم مشترک که عاطفه در آن برجسته است و نقطه پیوند جامعه با پدیده پاشایی است.
   این بحث لایه‌های دیگری هم می‌تواند داشته باشد؟
بله! در لایه سوم ایجاد این واکنش جمعی، نوعی «توافق و اجماع» روی پاشایی است. بین رسانه ملی و رسانه‌های خرد اینترنتی و موبایلی، بین مذهبی‌ها و غیرمذهبی‌ها و... تعارضی نیست، چرا که همه به نوعی نشانه‌هایی در پدیده پاشایی برای خود می‌یابند. مثلا مدرنیست‌ها موسیقی پاپ و مذهبی‌ها سابقه مداحی‌های وی یا نشانه‌هایی که از سوی پدر پاشایی به جامعه فرستاده می‌شد بنابراین این فضای اجتماعی هم در رقم زدن  پدیده پاشایی مهم و موثر بود.
البته در لایه‌های بعدی انگیزه‌های دیگری نیز دیده می‌شود. علاقه‌مندان به موسیقی پاپ بویژه موسیقی مرحوم پاشایی یا برای مثال وقتی پدیده رخ داده، فرد می‌گوید من می‌خواهم در پدیده حاضر باشم، چون در دنیای دیجیتال تعریف «بودن و نبودن» متفاوت است. موجود بودن من با وجودم در رسانه تعریف می‌شود. اگر من در واتس‌اپ، اینستاگرام و... نباشم یعنی وجود ندارم. من می‌آیم در تشییع جنازه عکس سلفی می‌گیرم و می‌گذارم در اینستاگرام و... که بگویم من هستم.
   خب! چرا این سریع فراموش می‌شود؟
 ببینید! این واکنش موضعی و مقطعی است. در یک لحظه که همه شرایط اجتماعی مهیا شده بروز پیدا می‌کند و وقتی افراد از فردا دوباره مجبورند در زندگی مدرن و الزامات این زندگی رفتار کنند پس دوباره فایده‌گرا می‌شوند؛ فرد محور و محاسبه‌گر می‌شوند و عاطفه دوباره سرکوب می‌شود.
   خب! تفاوت ما با آن فرد در کشور غربی چیست که او این نظم زندگی مدرن را کاملا پذیرفته اما من در هر زمانی که شرایط اجتماعی‌اش مهیا شود رجوع می‌کنم به نهادهای سنت؟
 در غرب به واسطه اینکه نسل‌های زیادی گذشته، امکان رجوع به سنت برایشان وجود ندارد اما ما هنوز در جامعه‌ای هستیم که نهاد سنت در آن پرقدرت است. همه مظاهری که شما از مذهب می‌بینید در جامعه ما شامل نهادهای سنت می‌شود.
   نظر شما درباره این تحلیل‌هایی که از پدیده پاشایی شد چیست؟ مثلا عده‌‌ای را نماد مقابله با نظام تعریف کردند؛ یکسری دوران کنش‌های اجتماعی می‌دانند و سیاست‌زدگی جامعه را مطرح می‌کنند، یکسری هم حرکت جامعه را کلا اشتباه می‌دانند که رفتند.
اینها تحلیل‌های متاخر از پدیده است. لایه اول این مساله «بحران عاطفه» است، لایه دوم رسانه و بسیج اجتماعی است که ناخودآگاه را خودآگاه می‌کند. در لایه سوم فضای اجتماعی روی پاشایی است. همانطور که گفتم این تحلیل‌ها را نمی‌توان کاملا رد کرد اما اینکه به کلیت پدیده پاشایی سرایت بدهیم، جای سوال دارد. لااقلش این است که بگوییم این تحلیل‌ها دربرگیرنده جمع محدودی از آن جمعیت انبوه است و بخشی از انگیزه‌ها را بازگو می‌کند.
   یکسری می‌گویند این واکنشی است نسبت به محدودیت‌ها و...
 نه! این‌طور نیست. اصلا پاشایی نمی‌تواند این مساله را نمایندگی کند. او که اپوزیسیون جمهوری اسلامی نیست، اتفاقا در رسمی‌ترین تریبون جمهوری اسلامی-رسانه ملی- و پربیننده‌ترین برنامه‌های ماه رمضان یعنی برنامه ماه عسل هم حضور داشته، اگر بخواهی تحلیل بکنی که 50 نفر، 100 نفر هم با ویژگی اپوزیسیونی آمده‌اند، اشکالی ندارد ولی اینکه کلیت این پدیده اینها بودند، غلط است. الان اتفاقاتی دارید که ظرفیت رفتار اپوزیسیون در آن خیلی بیشتر است اما اتفاقی رخ نمی‌دهد. برای مثال قبل از همین اتفاق تشییع جنازه سیمین بهبهانی زمینه خیلی جدی‌تری داشت برای حضور اپوزیسیون، خب! چرا آنجا نمی‌شود؟ مگر معترضان از هر فرصتی برای اعتراض نمی‌خواهند استفاده کنند؟ چرا نکردند؟ پس این مساله نیست!
   برخی می‌گویند هر لحظه امکان بروز چنین پدیده‌ای هست...
 بله! چون دائما جامعه در کش و قوس فضای سنت و تجربه زندگی مدرن است اما باید دقت کنیم که این نیاز به وجود یک شرایط اجتماعی خاص برای بروز دارد و به محض فوران هم فروکش می‌کند؛ کما اینکه چهلم مرحوم پاشایی با تشییع جنازه‌اش متفاوت است. این را باید بدانید که بعد از آن نقطه عطف دوباره باید وارد زندگی روزمره مدرن بشوید، دوباره آپارتمان، دوباره مترو و...
   به نظر شما چه اشکالی بر تحلیل آقای دکتر اباذری وارد است که نتوانسته این فهم مشترک را در جامعه ایجاد کند؟
پاشایی حامل یک ارزش نمادین است  و چون عناصر پرقدرتی در این پدیده جمع شده او را تبدیل کرده به یک ظرفیتی برای بروز آن واقعیت اجتماعی در ایران اما تحلیل جناب آقای اباذری این است که مردم در پدیده پاشایی به موسیقی به ماهو موسیقی‌اش توجه کردند و این واقعیت اجتماعی را رقم زدند و این خود موسیقی بوده که موضوعیت داشته و مردم برای کسی که اهل موسیقی بوده و فوت کرده این گردهمایی را شکل دادند در حالی که خود موسیقی او هم بر یک واقعیتی دلالت می‌کرده است. آنچه آقای اباذری می‌گوید موقعی دلالت دارد که ما در فضای بین‌الاذهانی موسیقیدان‌ها طرح کنیم بعد ببینیم آنجا چه پاسخی می‌دهد. او موسیقی را اصل قرار داده و چون از منظر او این موسیقی مبتذل است پس افرادی هم که برای این موسیقی این واقعیت اجتماعی را رقم زدند مبتذل هستند در حالی که اینجا موسیقی به ماهو موسیقی موضوعیت ندارد.
البته به‌رغم تفاوت نظری که با جناب اباذری دارم معتقدم حرف اباذری بد فهمیده شد یا فهمانده شد. اباذری جامعه‌شناسی‌اش انتقادی است. جامعه‌شناسی انتقادی پیش‌فرض‌هایش متفاوت است با جامعه‌شناسی پوزیتویستی و اثباتی و تفسیری! انتقادی‌ها می‌گویند واقعیت دو لایه است که یک لایه ظاهری دارد که فریبنده است. یک لایه زیرین دارد که عمیق، تاریخی و ساختاری است بنابراین وقتی پدیده پاشایی می‌شود، اباذری می‌گوید این جمعیت ظاهر قضیه است نباید فریب بخوری، زیرساخت این پدیده می‌دانید چیست؟ زیرساخت آن سیاست‌زدایی است، یک امر ساختاری پشت آن است. همه می‌گویند اباذری بی‌ادبی کرده در صورتی که لحن جدا از محتوا نیست، لحن عین محتواست، لحن تهاجمی است. او می‌گوید من از این پدیده می‌فهمم که  جامعه ایران مثلا نادان است، ترجمه روشن‌تر حرف اباذری این است که واقعیت ساختاری پشت سر پدیده پاشایی ناآگاهی مردم ایران است پس می‌شود سر این جامعه کلاه گذاشت. البته مثل منی حتما با این حرف مخالفم اما این نافی این نباید باشد که بدانیم او دقیقا چه می‌خواهد بگوید و از چه پایگاه فکری آن را بیان می‌کند. از نظر انتقادی‌ها، دانشی، دانش است که ظرفیت انتقادی دارد و دنبال تغییر وضع موجود است. به طور طبیعی نظر اباذری با کسانی که شعار خود را تفسیر جهان نه تغییر جهان قرار داده‌اند، متفاوت است. یک تفاوت دیگر این است که انسان احساس صداقت بیشتری نسبت به امثال اباذری‌ها دارد تا کسانی که ریاکارانه از شعار تفسیر جهان و نه تغییر جهان سخن می‌گویند. در روش‌شناسی، پوزیتیویسم‌ها می‌گویند ما بدون پیش‌فرض می‌رویم، تفسیری‌ها می‌گویند ما می‌خواهیم بدون پیش‌فرض برویم اما ممکن نیست ولی انتقادی‌ها می‌گویند اتفاقا باید با پیش‌فرض‌ها وارد مطالعه شد بنابراین کسی که در جامعه‌شناسی انتقادی است، مجبور است این‌طور باشد.
  آینده چگونه پیش می‌رود در این کنش و واکنش‌های سنت و مدرنیته؟
هر چه فشار زندگی مدرن افزایش پیدا می‌کند مقاومت سنت هم بیشتر می‌شود و فرد در این فشار دوجانبه قرار می‌گیرد. نهاد سنت وقتی به خودآگاهی برسد خیلی این مقاومت بیشتر ظهور و بروز پیدا می‌کند. در حال حاضر عمده حاملان نهاد سنت به مسائل آگاهی ندارد. جریان سنت هنوز واکنشی است. سنت اگر خودآگاهی داشته باشد اتفاقا بسیار پرقدرت است.