پروندهای درباره پوسترهای 37 دوره جشنواره فیلم فجر
سیمای سیمرغ
گروه فرهنگ و هنر: در حالی که 36 دوره از جشنواره فیلم فجر میگذرد، کمتر کسی را میتوان یافت که تک تک رویدادهای جزئی هر کدام از این 36 دوره را در خاطر داشته باشد. سیمرغها به ویترین میروند، داوران به خانههایشان و تعدادی از فیلمها نیز به آرشیو؛ در این میان اما آنچه میتواند در یک نگاه، روایتی از ادوار مختلف این رویداد فرهنگی- هنری باشد، پوسترهای جشنواره فجر به مثابه تمثالی از این رویداد بزرگ سینمایی است. پوسترهایی که معمولا هر ساله بر اساس فضای کلی حاکم بر سینما، سیاستهای جشنواره و مضامین مهم در فیلمهای آن دوره طراحی میشوند. در واقع از دل این پوسترها میتوان به جریان سینمای هر دهه و هر نسل پی برد و بررسی تحول آنها از اولین دوره تاکنون نتایج جذابی دنبال خواهد داشت. نگاهی اجمالی به پوسترهای جشنواره فجر نشانگر آن است که در سالهای ابتدایی این جشنواره، پوسترها همواره به صورت انتزاعی و مفهومی به تصویر کشیده میشدند. فضای این پوسترها تا سالهای منتهی به دهه 80 از مفهومی عارفانه در قالب طرحهای بومی بهره میبرد که تلاش داشت مفاهیم عرفانی سینمای معناگرای آن سالها را منتقل کند. بیشترین ظهور و بروز سینما در این پوسترها استفاده از المان «نگاتیو» بود. «سیمرغ» نمادی بود که از دوره نهم جشنواره فیلم فجر به پوستر این جشنواره راه پیدا کرد و در سالهای پس از آن بویژه در دورههای متاخر این جشنواره، به صورت مینیمال و به عنوان نماد اصلی در پوستر جشنواره مورد استفاده قرار گرفته و به نظر میرسد پوسترهای طراحی شده با محوریت سیمرغ نسبت به سایر پوسترهای طراحی شده برای این رویداد فرهنگی و هنری، قابل قبولتر و چشمگیرتر است. اما قبل از اینکه سیمرغ، نماد پوسترهای جشنواره شود، ایدههای متفاوتی توسط هنرمندان گوناگون مورد بهرهبرداری قرار گرفت؛ از تایپوگرافی نام جشنواره تا ایدههای بومی چون انار، خانههای گلی، آینه و... . حتی مناسبتها هم بر پوستر جشنواره اثر گذاشت، به طوری که در برهههای همزمانی محرم و جشنواره، شمایل عاشورایی در پسزمینه طرح خودنمایی میکند. همچنین در 2 دوره تصمیم گرفته شد از تصاویر هنرمندان برجسته فقید سینمای ایران به عنوان سوژهمحوری پوستر استفاده شود؛ تصمیمی که باعث شد تصویر خسرو شکیبایی و علی حاتمی در 2 سال پیاپی محور پوستر جشنواره فیلم فجر شود. هر چند در دورههای اخیر باز هم این نماد سیمرغ بوده که در قلب پوسترهای طراحی شده برای جشنواره فیلم فجر جا گرفته است. در آستانه برگزاری سیوهفتمین جشنواره فیلم فجر، نگاهی به پوسترهای 36 دوره گذشته این جشنواره میتواند راهی به سینمای آن سالها بگشاید، ضمن اینکه تحول این پوسترها در گذر زمان هم خود موضوعی جذاب است.
دوره اول، 1361
طراح: صادق بریرانی
پوستر نخستین جشنواره فیلم فجر تحت تاثیر فضای انقلابی آن سالها طراحی شد. کار طراحی نخستینپوستر جشنواره را صادق بریرانی به عهده داشت. او از پیشکسوتان هنر گرافیک ایران است. پوستر این دوره اشاره به ارتباط سینما با انقلاب اسلامی داشت.
دوره دوم، 1362
طراح: ابراهیم حقیقی
ابراهیم حقیقی طراحی پوستر دومین جشنواره فیلم فجر را برعهده داشت. او با 7 بار طراحی پوستر رکورددار طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر است. پوستر این دوره نیز در حال و هوای انقلابی آن سالها طراحی شده بود.
دوره سوم، 1363
طراح: ابراهیم حقیقی
طراحی پوستر این دوره از جشنواره نیز بر عهده ابراهیم حقیقی بود؛ حقیقی که بعدها عهدهدار مسؤولیت طراحی نشانه جشنواره فیلم فجر شد، پوستر این دوره را در فضایی شبیه پوستر دوره دوم جشنواره طراحی کرد.
دوره چهارم، 1364
طراح: محمدرضا دادگر
پوستر چهارمین دوره این جشنواره توسط محمدرضا دادگر طراحی شد. دادگر سیمرغ بلورین بهترین طراحی پوستر را دریافت کرده است.
دوره پنجم، 1365
طراح: مسعود دشتبان
پوستر این دوره از جشنواره فیلم فجر، حاصل هنر مسعود دشتبان بود؛ او در دوره هفتم جشنواره فیلم فجر برای طراحی پوستر فیلم «جادههای سرد» برنده سیمرغ بهترین پوستر جشنواره فیلم فجر شد.
دوره ششم، 1366
طراح: مسعود دشتبان
دوره ششم جشنواره فیلم فجر هم با پوستری از مسعود دشتبان کار خود را آغاز کرد. در طراحی پوستر این دوره نیز از دو المان نگاتیو و طبیعت به شکل پررنگی استفاده شده بود.
دوره هفتم، 1367
طراح: علی وزیریان
علی وزیریان، کارگردان و نویسنده سینمای ایران چهرهای بود که طراحی پوستر هفتمین جشنواره فیلم فجر را برعهده گرفت. او در طراحی این پوستر از ترکیب 3 رنگ پرچم ایران و یک طرح اسلیمی استفاده کرد.
دوره هشتم، 1368
طراح: مرتضی ممیز
مرتضی ممیز هنرمندی بود که عهدهدار طراحی پوستر هشتمین دوره جشنواره فیلم فجر شد. ممیز که از او به عنوان پدر هنر گرافیک معاصر ایران یاد میکنند، در طراحی این پوستر برای نخستینبار از نشان سیمرغ که در دوره قبل توسط ابراهیم حقیقی طراحی شده بود، استفاده کرد.
دوره نهم، 1369
طراح: ابراهیم حقیقی
ابراهیم حقیقی هنرمندی بود که در دوره نهم جشنواره فیلم فجر بار دیگر مسؤولیت طراحی پوستر جشنواره را برعهده گرفت. او در این دوره برای نخستینبار نشان سیمرغ جشنواره را سوژه اصلی پوستر خود کرد؛ ایدهای که بعد از آن بارها در طراحی پوستر جشنواره تکرار شد.
دوره دهم، 1370
طراح: ابراهیم حقیقی
پوستر دهمین دوره نیز کاری از ابراهیم حقیقی بود. او در این دوره نیز همچون دوره قبل با تاکید بر نشان سیمرغ جشنواره فیلم فجر، اقدام به طراحی پوستر این رویداد فرهنگی- هنری کرد.
دوره یازدهم، 1371
طراح: حسین خسروجردی
پوستر یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر حاصل ذوق و سلیقه حسین خسروجردی بود. خسروجردی که در دوره ششم جشنواره فیلم فجر برای طراحی پوستر فیلم «دستفروش» جایزه دریافت کرده بود، در کنار چهرههایی چون حبیبالله صادقی، کاظم چلیپا، ناصر پلنگی و ایرج اسکندری به طیف نقاشان انقلاب مشهور شدند.
دوره دوازدهم، 1372
طراح: رضا عابدینی
کار پوستر دوازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر به هنرمندی از نسل چهارم طراحان گرافیک ایران سپرده شد. رضا عابدینی که از فارغالتحصیلان نقاشی از دانشگاه هنر تهران بود، طراحی پوستر این دوره از جشنواره را انجام داد. او تاکنون چندین جایزه ملی و بینالمللی را برای آثارش دریافت کرده است.
دوره سیزدهم، 1373
طراح: مهدی محمدی
پوستر سیزدهمین دوره به دست مهدی محمدی طراحی شد. محمدی که از جمله فارغالتحصیلان رشته نقاشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود، با طراحی پوستر این دوره از جشنواره فیلم فجر به شکلی قابل قبول، توانست لوح تقدیر پنجمین بیینال گرافیک ایران را از آن خود کند.
دوره چهاردهم، 1374
طراح: رضا عابدینی
طراحی پوستر چهاردهمین دوره جشنواره فیلم فجر نیز به رضا عابدینی سپرده شد. او برای نخستینبار در طراحی پوسترهای این رویداد هنری سراغ خلق پوستری مفهومی رفت.
دوره پانزدهم، 1375
طراح: ابراهیم حقیقی
حقیقی که رکورددار طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر است، در دوره پانزدهم نیز عهدهدار مسؤولیت طراحی پوستر جشنواره شد تا بار دیگر در طراحی این پوستر از نشان سیمرغ که خود آن را برای جشنواره فجر طراحی کرده بود، به شکلی پررنگ استفاده کند.
دوره شانزدهم، 1376
طراح: سیامک فیلیزاده
آغاز سیطره 4 ساله سیامک فیلیزاده بر طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر از این دوره آغاز شد. او که از هنرمندان سرشناس ایرانی در حوزه گرافیک است، با طراحی 4 دوره پوستر جشنواره فیلم فجر به شکل متوالی، رکورد منحصر به فردی را به نام خود ثبت کرد.
دوره هفدهم، 1377
طراح: سیامک فیلیزاده
فیلیزاده برای دومینبار در سال 1377 عهدهدار مسؤولیت طراحی پوستر جشنواره فجر شد. هر چند او در طراحی پوستر این دوره از المان سیمرغ به شکلی حداقلی استفاده کرده اما با توسل به روش ویژه خود که مبتنی بر ترکیب سنت و مدرنیته است، پوستری متفاوت برای جشنواره فجر طراحی کرد.
دوره هجدهم، 1378
طراح: سیامک فیلیزاده
دوره هجدهم جشنواره فیلم فجر سومین دوره متوالی بود که فیلیزاده پوستر جشنواره فیلم فجر را طراحی کرد. علاوه بر مفهومی بودن پوستر این دوره، افقی بودن آن نیز از ویژگیهای جالب توجه و منحصر به فرد پوستر هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر بود.
دوره نوزدهم، 1379
طراح: سیامک فیلیزاده
دوره نوزدهم آخرین باری بود که سیامک فیلیزاده پوستر جشنواره فیلم فجر را طراحی کرد. او البته سالها بعد و در سیوششمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر نیز یک بار دیگر مسؤولیت طراحی پوستر یکی از جشنوارههای فجر را برعهده گرفت.
دوره بیستم، 1380
طراح: اسدالله یونسی
اسدالله یونسی هنرمندی بود که عهدهدار مسؤولیت طراحی پوستر بیستمین جشنواره فیلم فجر شد. یونسی در گفتوگویی در ارتباط با طرح این مستند گفت: «من دوست داشتم کار خلوت و سادهای ارائه دهم و به خاطر اینکه سال 1380 سال صلح و دوستی نام داشت من هم از کبوتر که نماد صلح است، استفاده کردم».
دوره بیستویکم، 1381
طراح: محمدمهدی عسگرپور
محمدمهدی عسگرپور را باید تنها مدیر سینمایی پس از انقلاب دانست که در دوره مسؤولیت خود عهدهدار طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر شد. عسگرپور در شرایطی پوستر بیست و یکمین جشنواره فیلم فجر را طراحی کرد که در همان زمان مدیر عامل بنیاد سینمایی فارابی بود.
دوره بیستودوم، 1382
طراح: وحید تقیپور
وحید تقیپور هنرمندی بود که در بیستودومین جشنواره فیلم فجر عهدهدار طراحی پوستر جشنواره شد؛ دورهای که به واسطه حضور فیلمهایی همچون «مارمولک»، «دوئل» و «سربازان جمعه» تبدیل به یکی از دورههای جنجالی جشنواره فیلم فجر شد.
دوره بیستوسوم، 1383
طراح: محسن سیدیوسفی
سال 83، سال فیلمهای معناگرا بود. دورهای که در آن فیلمهایی چون «بشارت منجی»، «پشت پرده مه»، «جایی برای زندگی» و «خیلی دور، خیلی نزدیک» به نمایش درآمدند. محسن سیدیوسفی (طراح پوستر این دوره) با الهام از این فضا، پوستری معناگرا را طراحی کرد.
دوره بیستوچهارم، 1384
طراح: ابراهیم حقیقی
با سپردن مسؤولیت طراحی پوستر دوره بیستوچهارم فیلم فجر به ابراهیم حقیقی، یک بار دیگر نقش سیمرغ به عنوان نماد این جشنواره تبدیل به جزو اصلی پوستر این رویداد شد. پوستری که با بهرهگیری از نقوش فرش ایرانی طراحی شده بود.
دوره بیستوپنجم، 1385
طراح: بهزاد خورشیدی
بهزاد خورشیدی پوستر بیستوپنجمین دوره جشنواره فیلم فجر را طراحی کرد. او که در طراحی اغلب پوسترهایش از تلفیقی از عناصر مدرن و سنتی استفاده میکند، این پوستر را هم با همین نگاه طراحی کرد. پوستر «میم مثل مادر»، «بهنام پدر» و «اینجا چراغی روشن است»، از دیگر کارهای او در عرصههای طراحی پوستر سینماست.
دوره بیستوششم، 1386
طراح: میراندا انصاری و الهام عیوضی
بیستوششمین دوره جشنواره فیلم فجر نخستین دورهای بود که طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر به خانمها سپرده شد. در این دوره میراندا انصاری و الهام عیوضی طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر را انجام دادند و در طراحی آن از هنر ایرانی «پردهخوانی» نیز کمک گرفتند.
دوره بیستوهفتم، 1387
طراح: حمیدرضا بیدقی
حمیدرضا بیدقی که پوستر جشنواره فجر امسال را هم طراحی کرده، برای نخستینبار در دوره بیستوهفتم این رویداد عهدهدار طراحی پوستر جشنواره شد. او در طراحی پوستر این دوره المان سیمرغ را محور اصلی کار خود قرار داد.
دوره بیستوهشتم، 1388
طراح: سیدحمید شریفی آلهاشم
پوستر جشنواره بیستوهشتم به دست سیدحمید شریفی آلهاشم طراحی شد. مسؤول گروه گرافیک مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری، مدیر مرکز گرافیک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و... از دیگر سوابق او به شمار میرود. او اخیرا به عنوان دبیر هنری هفتمین جشنواره هنرهای تجسمی «هنر جوان» منصوب شد.
دوره بیستونهم، 1389
طراح: مسعود نجابتی
مسعود نجابتی هنرمندی بود که پوستر بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر را طراحی کرد. او که بیشتر در عرصه خط و تایپوگرافی مهارت دارد. پوستر این دوره را در همین حال و هوا با محوریت نگاتیو خلق کرد. به جز او، طراحان دیگر نیز در طراحی 16 مورد از پوسترهای جشنواره فیلم فجر از المان «نگاتیو» استفاده کردهاند.
دوره سیام، 1390
طراح: ابراهیم حقیقی
هفتگانه طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر توسط ابراهیم حقیقی در دوره سیام این رویداد به پایان رسید. او در این دوره با استفاده از ترکیب 2 المان «سیمرغ» و «شناسنامه» به طراحی پوستر جشنواره فیلم فجر پرداخت.
دوره سیویکم، 1391
طراح: بیژن جناب
پوستر جشنواره سیویکم به دست بیژن جناب طراحی شده است. او که در حوزه طراحی لوگو نیز کارهای فراوانی انجام داده، در ارتباط با این اثر میگوید: «ایده اصلی من برای پوستر جشنواره امسال، ورود به عرصه چهارم سینما و نمایش آن در پوستر بود. فضای رنگی پوستر فضای تاریک سالن سینما را تداعی میکند».
دوره سی ودوم، 1392
طراح: مهدی سعیدی
تایپوگرافی ایدهای بود که مهدی سعیدی در طراحی پوستر جشنواره سیودوم فیلم فجر از آن استفاده کرد. سعیدی که از هنرمندان فعال در عرصه طراحی پوستر است، در طراحی این پوستر المان سیمرغ را به عنوان نماد جشنواره فیلم فجر، محور کار خود قرار داده است.
دوره سیوسوم، 1393
طراح: طاها ذاکر
طاها ذاکر جوانترین هنرمندی بود که طراحی پوستر جشنواره فیلم را برعهده گرفت. این هرنمند گرافیست در دوره سیوششم جشنواره فیلم فجر به عنوان یکی از داوران بخش مسابقه تبلیغات جشنواره حضور داشت. او همچنین در سال 1394 برنده نشان طلای کتاب سال مجله معتبر «گرافیس» شد.
دوره سیوچهارم، 1394
طراح: مجید بزرگر
برای نخستینبار در این دوره از تصویر مرحوم خسرو شکیبایی، یکی از هنرمندان شاخص سینمای ایران برای طراحی پوستر جشنواره استفاده شد. البته طراحی پوستر این دوره حاشیههایی هم داشت. حاشیههایی که مربوط به طراح اصلی پوستر جشنواره بود. این پوستر با مدیریت مجید برزگر و با نقاشیای از بزرگمهر حسینپور بر اساس عکسی از عزیز ساعتی تولید شد.
دوره سیوپنجم، 1395
طراح: مجید برزگر
پوستر این دوره نیز با رویکرد دوره قبل و این بار با تصویری از مرحوم علی حاتمی، کارگردان سرشناس سینمای ایران طراحی شد. مدیر هنری پوستر «مجید برزگر» بود و «حسین زارعی» طراح گرافیست آن بود. نقاشی پوستر هم کار «علی بیگیپرست» بر اساس عکسی از «عزیز ساعتی» بود.
دوره سیوششم، 1396
طراح: حمیدرضا بیدقی
حمیدرضا بیدقی در دوره سیوششم جشنواره فیلم فجر، یک بار دیگر عهدهدار طراحی پوستر این رویداد شد. او باز هم از المان سیمرغ به عنوان محور اصلی کار خود استفاده کرد. البته پس از انتشار این پوستر بحثهایی در ارتباط با استفاده از یکی از آبجکتهای آماده پیادهسازی شده نرمافزارهای طراحی در تولید این پوستر در رسانهها مطرح شد.
دوره سیوهفتم، 1397
طراح: حمیدرضا بیدقی
بیدقی در جشنواره فیلم فجر امسال نیز مسؤول طراحی پوستر این رویداد شد. او در طراحی این پوستر نیز همچون پوستر سال گذشته از المان سیمرغ و ترکیبی از رنگها برای طراحی اثر خود استفاده کرد. این پوستر در مراسمی با حضور جمشید مشایخی، بازیگر پیشکسوت سینمای ایران رونمایی شد.