در 2 سال گذشته با قوی‌تر شدن روند صعودی بازار سرمایه، اقبال عمومی مردم به این بازار با افزایش قابل توجهی مواجه شد. از آنجا که مردم برای فعالیت در بازار سرمایه باید از طریق کارگزاری‌ها که واسط بین سرمایه‌گذار و سازمان بورس هستند، اقدام کنند، فشارها روی کارگزاری‌ها و هسته‌ معاملات افزایش یافت اما کارگزاری‌ها برخلاف افزایش تصاعدی درآمدهای‌شان، هیچ اقدامی در راستای ارتقای زیرساخت‌های مورد نیاز معاملات بر‌خط انجام ندادند. این موضوع با گذشت زمان و بروز اختلال‌های مکرر فزاینده، بیشتر نمایان شد و اعتراض و نارضایتی سراسری سهامداران را به دنبال داشت. قطع و وصل‌های مکرر، خارج شدن از دسترس، ورود صرفا با فیلتر‌شکن و اختلال در نمایش دارایی‌ها بخشی از مشکلات پیش‌آمده در برخی از کارگزاری‌های مطرح کشور است. سهامداران اما با وجود تمام گلایه‌ها و ضررهای فراوان باز با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کردند و در پی یافتن راهی بودند که بتوانند صدای اعتراض‌شان را به جایی برسانند. کارگزاری‌ها نیز همچنان بدون پاسخگویی درست بابت ضررهای وارده به مردم به کار خود ادامه می‌دهند. چهارشنبه چهارم تیرماه این اختلالات رنگ و بوی دیگری به خود گرفت. بی‌توجهی کارگزاری‌ها به توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری به منظور ارائه هر چه بهتر خدمات به مشتریان خود، در آخرین مورد میلیون‌ها سهامدار را قربانی کرد. صبح چهارشنبه چهارم تیر، مشتریان کارگزاری آگاه متوجه شدند امکان ورود به درگاه شخصی مدیریت سهام خود را ندارند. مشتریان این کارگزاری که برای باز کردن درگاه ورود به سامانه معاملات برخط تلاش می‌کردند، ناگهان با پیامی از سوی این کارگزاری مواجه شدند که طبق آن امکان ورود به صفحه شخصی مدیریت سهام خود را نداشتند. در این پیام آمده بود: «ضمن پوزش از مشتریان عزیز، متأسفانه مجموعه‌ای از دستگاه‌های اصلی احتمالا به دلیل نوسانات برق اخیر در مراکز داده کاملا سوخته و از دسترس خارج شده و بر این اساس سرویس آنلاین دچار اختلال کلی گردیده است». در ادامه پیام کارگزاری آگاه به مشتریان خود، ضمن تکذیب شایعه هک شدن سامانه این کارگزاری، برای رفع این مشکل اطمینان خاطر داده شده بود. این کارگزاری همچنین بدون ارائه هیچ تعهدی صرفا اعلام کرد در تلاش است سفارش‌های عرضه اولیه مشتریان خود را به روش‌های دیگر ارسال کند. این کارگزاری در بخش دیگری از پیام خود نسبت به حفظ اطلاعات سهامداران به مشتریان خود اطمینان‌خاطر داد. پس از این اتفاق، محمدرضا سرافراز ‌یزدی، مدیرعامل کارگزاری آگاه در مصاحبه‌ای اعلام کرد: هیچ مشکلی برای اطلاعات مشتریان این کارگزاری ایجاد نشده و بک‌آپ (نسخه پشتیبان) از اطلاعات مشتریان را در اختیار داریم. سرافراز همچنین با اشاره به عرضه اولیه سهام سرمایه‌گذاری پویا (وپویا) اظهار داشت: تعدادی از مشتریان توانستند و تعدادی به دلیل مشکل فنی موفق نشدند و ما ضمن عذرخواهی از آنها سعی می‌کنیم به نحوی از انحا سیستم جبرانی از طریق باشگاه مشتریان کارگزاری آگاه در نظر بگیریم. مدیرعامل کارگزاری آگاه در پاسخ به گلایه مشتریان از کندی سامانه این کارگزاری گفت: ما در چند سال قبل بشدت دنبال توسعه و بهبود شبکه زیرساخت و نرم‌افزارهای خود بودیم تا خدمات بیشتری به مشتریان موجود و مشتریان جدید ارائه کنیم اما واقعیت این است که استقبال مردم از بازار سرمایه بیش از حد انتظار بود، بویژه در چند ماه اخیر بیش از حد تصور تعداد آنها افزایش یافت و نه‌تنها برای کارگزاری آگاه که برای اغلب کارگزاری‌ها این مشکل کندی سیستم‌ها پیش آمده و این به خاطر استقبال گسترده مشتریان است. وی افزود: در این شرایط تلاش می‌کنیم منابع خود را تجهیز کنیم و به ارتقای خدمات بهتر و با ثبات‌تر مبادرت کنیم که مشتریان راحت‌تر بتوانند کار خرید و فروش سهام را انجام دهند. 

 

* وضع آشفته سایر کارگزاری‌ها

مسأله اختلال در سامانه کارگزاری‌های بورس تنها به کارگزاری آگاه منحصر نمی‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد مشتریان کارگزاری مفید به عنوان بزرگ‌ترین کارگزاری بورس هم دل خوشی از سامانه معاملاتی این کارگزاری ندارند. پاسخگو نبودن وجه مشترک این کارگزاری با دیگر همنوعان خود از جمله کارگزاری آگاه است. جالب آنکه هر بار پس از اختلال در سامانه معاملاتی کارگزاری‌ها، کانون کارگزاری‌های بورس «هستـــه مرکـــزی معاملات» را یگانه مقصر این وضعیت معرفی می‌کند. این در حالی است که اگر هسته مرکزی معاملات دچار مشکل شود، تمام کارگزاری‌ها با مشکل در ارائه خدمات مواجه می‌شوند اما کندی و اختلال در سامانه معاملاتی برای کارگزاری‌های پرمشتری رخ می‌دهد و سایر کارگزاری‌های کم‌طرفدار با این مشکل مواجه نیستند. 

 

* حمایت تمام‌قد کانون کارگزاران و خواب ناز کانون سهامداران

روح‌الله میرصانعی، دبیرکل کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار گفت: روز چهارشنبه 4 تیرماه 99 متأسفانه برای کارگزاری آگاه یک مشکل فنی پیش آمد که سرور اصلی و بک‌آپ این کارگزاری دچار مشکل شد و کار نکرد که این اتفاق در دنیای فناوری اطلاعات چیز عجیب و غریبی نیست. به عنوان مثال اینکه یک روز سرور یک خبرگزاری بسوزد و سایت بالا نیاید، اتفاق عجیبی نیست!

وی افزود:‌ همه کارگزاران طبق استانداردهای سازمان بورس کار می‌کنند و به مشتریان خدمات می‌دهند و اتفاقی که برای یک کارگزاری روی داد، یک امر فنی و طبیعی است، منتها متأسفانه در یکی از سخت‌ترین روزها یعنی روز پایانی معاملات که چهارشنبه بود، رخ داد. در آن روز چون عرضه اولیه سهام شرکت سرمایه‌گذاری پویا نیز انجام می‌شد و مشتریان زیادی به درگاه معاملاتی کارگزاری‌ها مراجعه می‌کردند، لذا این کارگزاری متأسفانه در آن روز نتوانست خدمات مورد نیاز را به مشتریانش بدهد. همکاران ما در کارگزاری آگاه تلاش کردند که با رفع مشکل فنی سرورها خود را آماده کنند تا روز شنبه 7 تیرماه که بازار بورس باز می‌شود، بتوانند خدمات مورد نیاز را به مشتریان خود بدهند. این در حالی است که با گذشت یک هفته از وعده‌ دبیرکل کانون کارگزاران مبنی بر رفع مشکل فنی سرورها تا روز 7 تیرماه، همچنان این مشکل برقرار است. کانون کارگزاران پیش‌تر هم در اقدامی نامتعارف مانع انتشار آمار عملکرد ماهانه‌ کارگزاری‌ها توسط شرکت بورس شد؛ اقدامی که بر خلاف روح شفافیت حاکم بر بازار سرمایه بود. همچنین این کانون در رتبه‌بندی کارگزاران قابلیت امتیاز‌دهی دارد که می‌تواند باعث به وجود آمدن تعارض منافع و سوگیری در امتیاز‌دهی شود. این در حالی است که کانون سهامداران کوچک‌ترین اظهار‌نظری در رابطه با حقوق از دست‌رفته‌ سهامداران در این موضوع نکرد و رسالتش را که حمایت از سهامدار است، انجام نداد. 

 

* مجوز کارگزاری بورس؛ 50 میلیارد تومان ناقابل!

دبیرکل کانون کارگزاران بورس اما روز گذشته در مصاحبه‌ای، هرگونه انحصار در کارگزاری‌های بورس را انکار کرد. میرصانعی گفت: طبق مطالعات ما با توجه به حجم و ارزش بازار بورس ما و مقایسه با بازار بورس کشورهای دیگر، تعداد کارگزاری‌ها نه‌تنها کم نیست، بلکه زیاد هم هست، بنابراین انحصاری در کارگزاری‌های بورس وجود ندارد البته بنده با انحصار مخالفم. وقتی از انحصار حرف می‌زنیم، یعنی رقابتی وجود ندارد. اما الان در صنعت کارگزاری می‌بینیم که کارگزاری‌ها با هم رقابت دارند. در همین راستا کارگزاری‌ها خدمات‌شان را بیشتر می‌کنند؛ نرم‌‌افزارهای‌شان را به‌روز می‌کنند تا پاسخگوی نیاز مشتریان باشند و بتوانند مشتریان بیشتری را جذب کنند و بعضا در کارمزدها تخفیف‌هایی برای مشتریان خود قائل می‌شوند. اینها همه گویای این واقعیت است که در صنعت کارگزاری رقابت داریم. 

میرصانعی دستور وزیر اقتصاد برای بررسی انحصار کارگزاری‌های بورس را تحت تاثیر جوسازی‌های رسانه‌ای عنوان کرد و گفت: یک جو رسانه‌ای درست شده و این جو رسانه‌ای ممکن است حتی رئیس‌جمهور را هم مجبور کند که مواضعی اینچنین اتخاذ کند اما برای من تعجب‌آور است که چرا چنین جوی به راه افتاده است؟ اینکه برای صدور مجوز کارگزاری‌ها یک سری قیمت‌هایی ذکر می‌کنند یا صادر نشدن مجوز کارگزاری در 15 سال اخیر را مصداق انحصار در این حوزه می‌دانند، این مسائل منحصر به کارگزاری‌ها نیست و درباره حوزه‌های دیگر هم هست. درباره بانک آیا در 10 سال گذشته مجوزی صادر شده است؟ آیا درباره بورس صدور مجوز داشتیم؟ می‌دانید ارزش سرقفلی بورس چقدر است؟ ارزش بازار بورس تهران اکنون 24 هزار میلیارد تومان است، در حالی که کل دارایی‌های بورس تهران با بالاترین تخمین 4 هزار میلیارد تومان است. این یعنی ارزش مجوز بورس تهران 20 هزار میلیارد تومان می‌شود. چرا مجوز بورس صادر نمی‌شود؟ ما می‌توانیم بورس‌های دیگری داشته باشیم. همین وضعیت درباره شرکت‌های تامین سرمایه هم هست. ارزش بازار شرکت‌های تامین سرمایه 8 هزار میلیارد تومان است اما دارایی‌های آن حداکثر 500 میلیارد تومان می‌شود. یعنی 7 هزار و 500 میلیارد تومان ارزش مجوز شرکت‌های تامین سرمایه است. بنابراین اینها فقط جو رسانه‌ای است که علیه صنعت کارگزاری درست شده است. حالا که مجوز یک کارگزاری 50 میلیارد تومان معامله می‌شود عجیب است؟

***

از دست رفتن اعتماد عمومی با اهمال‌کاری مسؤولان امر نسبت به وظایف خود

بازار سرمایه از ابتدای فعالیتش تا به حال، با افزایش تدریجی و آرام سرمایه‌گذاران روبه‌رو بوده است اما از انتهای سال 98 با حمایت‌های بی‌سابقه‌ مسؤولان دولتی بویژه مسؤولان وزارت اقتصاد و شخص رئیس‌‌جمهور، اعتماد و اقبال مردم به بازار سرمایه وارد مرحله‌ جدیدی شد و شاهد رشد فزاینده‌ای بود. در همین راستا رئیس‌جمهور با حمایت چندباره از بورس گفت: باز هم خبرهای خوبی در بورس برای مردم داریم. این یکی از راه‌های حرکت اقتصادی است. یکی از راه‌ها بانک‌ها و بازار سرمایه است. وزیر اقتصاد هم تاکید کرد: بازار سرمایه یکی از کانال‌های مهم تحقق مردمی کردن اقتصاد است، بدین معنی که امکان دارد میزان پس‌انداز شخصی کفایت خرید یک واحد اقتصادی از دولت را ندهد ولی می‌توان با خرید بخشی از سهام یک واحد در اقتصاد مشارکت کرد، بنابراین با این روش همه افراد می‌توانند با مقادیر بسیار کم، بنگاه‌های اقتصادی را خریداری و در اقتصاد مشارکت کنند. حال اما با عدم نظارت و پیگیری حقوق از دست رفته‌ مردم توسط مسؤولان، اعتماد عمومی مردم به بازار سرمایه که با زحمت فراوان حاصل شده بود، خدشه‌دار شده و روز‌به‌روز هم کمتر می‌شود. پس از قطعی چند‌روزه‌ سامانه‌ کارگزاری آگاه، مهم‌ترین سوالی که سرمایه‌گذاران تازه‌وارد می‌پرسند این است که با توجه به باز نشدن سامانه‌ آگاه، آیا سرمایه‌ ما از دست رفته و توسط بورس بالا کشیده شده است؟ همچنان با ادامه‌دار بودن قطعی این کارگزاری، باید شاهد کاهش اعتماد عمومی باشیم یا بالاخره عزمی جدی را از سوی مسؤولان برای سامان دادن به این وضعیت مشاهده خواهیم کرد؟

***

گم کردن رد تقصیر در هزارتوی قوانین خودساخته

پاک کردن رد تقصیر و واگذاری مسؤولیت‌ها به سایرین ترفندی است که مسؤولان برای فرار از پاسخگویی از آن بهره می‌برند. در تبصره‌ 1 ماده 3 صورتجلسه 590 سازمان بورس مورخ 06/06/98 آورده شده است که تاییدیه سازمان بورس در ماده 3، رافع مسؤولیت کارگزار درباره تأمین امنیت و قابلیت‌های فنی و عملیاتی و زیرساخت‌ برخط دریافت و ثبت سفارش نیست. با این قانون، سازمان بورس مسؤولیت نظارت و پاسخگویی را از گردن خود ساقط کرده و کارگزار را با وجود صدور تاییدیه فنی توسط سازمان بورس، مسؤول تمام و کمال اشکالات زیرساختی و عملیاتی می‌داند. از سویی دیگر کارگزار با اضافه کردن ماده 15 در قراردادی که مابین سهامدار و کارگزار منعقد می‌شود، تمام مسؤولیت را از خود سلب کرده و در آن بند آورده است در شرایط فورس‌ماژور یا مواردی که در اختیار کارگزار نیست، مانند قطعی سیستم، ارتباط اینترنت، و خرابی سرور، چنانکه سفارشات مشتری انجام نگیرد کارگزار هیچ مسؤولیتی نخواهد داشت. حال پرسش‌هایی که ذهن سهامداران را درگیر می‌کند این است که اگر سازمان بورس و کارگزاری مسؤول قطعی سیستم و خرابی سرور نیست، پس چه کسی مقصر است و برای احقاق حقوق از دست رفته‌ خود، از چه کسی باید شکایت کند و آن شکایت را به کجا باید ببرد؟

***

بررسی پرونده‌های واحد کمیته‌ سازش کانون کارگزاران نشان از آن دارد که در 3 ماه اول سال جاری با افزایش چشمگیر تعداد سهامداران، شکایت با موضوع مطالبه خسارت ناشی از اختلال در سیستم آنلاین و عدم انجام درخواست مشتری بالاترین سهم در بین شکایات را داشته است.  بر این اساس در فصل بهار سال جاری 104 شکایت توسط سهامداران برای کارگزاری‌ها در کانون کارگزاران ثبت شده است که از این بین 31 مورد مربوط به موضوعات فنی و اینترنتی بوده است. پیش‌بینی می‌شود با افزایش تعداد سهامداران خرد این روند شکایتی در هفته‌های پیش‌رو رشد قابل توجهی داشته باشد.

***

اگر نظارت سازمان بورس کارآمد باشد، فعالیت کارگزاری‌ها رقابتی‌تر می‌شود

گروه سیاسی: مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی به نامه وزیر امور خارجه ایران درباره راه‌اندازی مکانیسم ماشه واکنش نشان داد. 

به گزارش «وطن امروز»، «جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در بیانیه‌ای که شامگاه جمعه در تارنمای رسمی این اتحادیه منتشر شد، مطرح کرد: امروز نامه‌ای از وزیر خارجه ایران دریافت کردم که نگرانی‌های ایران درباره مسائل مربوط به اجرای برنامه جامع اقدام مشترک توسط فرانسه، آلمان و انگلیس را از طریق مکانیسم حل اختلاف به کمیسیون مشترک آنگونه که در بند 36 توافق آمده، ارجاع داده است. 

بورل افزود: همان‌گونه که پیش‌تر گفته‌ام، مکانیسم حل اختلاف نیازمند تلاش شدید همه [طرف‌ها] با حسن نیت است، به ‌عنوان هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک، از همه مشارکت‌کنندگان برجام انتظار دارم به این روند با این روحیه و در چارچوب برجام نزدیک شوند. وی در این بیانیه همچنین تصریح کرد: کمیسیون مشترک که مسؤول نظارت بر اجرای توافق تحت مفاد برجام است، از سال 2016 تاکنون برای بحث پیرامون اجرای برجام و رسیدگی به مسائل مرتبط که توسط هر یک از مشارکت‌کنندگان به استحضار هماهنگ‌کننده رسیده، تشکیل شده است. بورل ادامه داد: همچنان‌که به پنجمین سالگرد برجام نزدیک می‌شویم، مایلم از این فرصت استفاده و اهمیت این توافق را یادآوری کنم. برجام دستاوردی تاریخی برای منع اشاعه هسته‌ای در جهان است که بر امنیت منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذار است. من همچنان مصمم هستم که به همکاری با مشارکت‌کنندگان برجام و جامعه جهانی برای حفظ آن ادامه دهم.

عصر جمعه بود که خبری در برخی رسانه‌ها مبنی بر ارسال نامه وزیر امور خارجه به مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی برای راه‌اندازی مکانیسم ماشه از سوی ایران منتشر شد. پس از انتشار این خبر، سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه در تشریح این نامه گفت: متعاقب اقدام غیرمسؤولانه و غیرقانونی 3 دولت اروپایی (آلمان، انگلیس و فرانسه) در ارائه پیش‌نویس قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین تداوم عدم پایبندی نسبت به تعهدات بین‌المللی ناشی از برجام و مصوبات کمیسیون مشترک، وزیر امور خارجه طی نامه‌ای به آقای بورل، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی و هماهنگ‌کننده برجام، یک بار دیگر موارد عدم پایبندی کشورهای اروپایی را طبق بند ۳۶ برجام به «کمیسیون مشترک»، جهت حل‌و‌فصل این اختلاف ارجاع داد. اشاره سخنگوی وزارت امور خارجه به اقدام چندی پیش تروئیکای اروپا در به تصویب رسیدن قطعنامه ضدایرانی شورای حکام و همچنین همسویی طرف اروپایی برجام با ایالات‌متحده در تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران بود. آمریکایی‌ها طی ماه‌های اخیر تلاش داشتند با سوءاستفاده حقوقی از قطعنامه 2231 «تمدید نامحدود» تحریم‌های تسلیحاتی ایران را در شورای امنیت به تصویب برسانند. اگرچه اروپایی‌ها با این سناریوی آمریکا همراهی نکردند اما طی بیانیه‌ای بعد از اجلاس مجازی شورای حکام، خواستار تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران تا سال 2023 شدند، در حالی که بر اساس توافقنامه برجام، این تحریم‌ها باید اکتبر سال جاری (مهر‌ماه 99) لغو شود. 

موسوی در ادامه به جزئیات بیشتری از نامه محمدجواد ظریف پرداخت و گفت: در نامه وزیر امور خارجه تاکید شده است که هرگونه مداخله در همکاری‌های پادمانی جاری بین ایران و آژانس مغایر مفاد برجام بوده و می‌تواند بر مبانی همکاری‌های پادمانی موجود تأثیرات منفی داشته باشد. سخنگوی وزارت امور خارجه یک بار دیگر ضمن اعلام آمادگی برای حفظ و اجرای کامل مفاد برجام بر ضرورت انتفاع کامل ایران از آثار اقتصادی رفع تحریم‌ها تاکید کرد و افزود: ایران در قبال هرگونه زیاده‌خواهی و رفتارهای غیرمسؤولانه اقدامات لازم و متناسب را اتخاذ خواهد کرد و از 3کشور اروپایی قویا می‌خواهد به جای حرکت در مسیر سیاست فشار حداکثری ایالات‌متحده، با پایبندی نسبت به تعهدات خویش، زمینه حفظ و اجرای کامل برجام را فراهم آورند. 

پیش از این نیز در 2 مرحله دیگر موارد عدم پایبندی ایالات‌متحده و 3 کشور اروپایی طبق بند ۳۶ برجام توسط جمهوری اسلامی ایران به کمیسیون مشترک ارجاع شده بود که با توجه به عدم حل‌و‌فصل اختلافات مزبور، منجر به کاهش تعهدات ایران در 5 گام شد.

 

* نامه ظریف چه فایده‌ای دارد؟

اگرچه اقدام ظریف در تقاضای فعال شدن مکانیسم ماشه در پی نقض تعهدات برجام از سوی کشورهای اروپایی، اقدامی طبیعی از سوی ایران به نظر می‌رسد اما برخی کارشناسان معتقدند ساز‌و‌‌کار مکانیسم ماشه از شفافیت و خروجی تأثیرگذار برخوردار نیست. 

تجربه پیشین ایران در ارجاع «عدم پایبندی ایالات‌متحده و 3 کشور اروپایی به تعهدات برجامی» به کمیسیون مشترک نشان داد این اقدام تأثیری در رفتار بازیگر مقابل ندارد و این خود ایران است که باید از طریق کاهش تعهدات دست به مجازات رفتار طرف متشاکی بزند. در همین راستا میخائیل اولیانف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین در پیامی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: ایران از کمیسیون مشترک برجام خواسته از طریق ساز‌و‌کار حل اختلاف به نگرانی‌های تهران درباره اجرای توافق توسط فرانسه، آلمان و انگلیس بپردازد. این سومین‌بار است که مشارکت‌کنندگان برجام تلاش می‌کنند از مکانیسم حل اختلاف استفاده ‌کنند. این مکانیسم فاقد روند روشن و مورد توافق است. جارت بلانک، هماهنگ‌کننده برجام در وزارت خارجه آمریکا در دوره باراک اوباما نیز در واکنش به این خبر گفته است: هر بار این سازوکار حل اختلاف به راه افتاده، اصلا به این خاطر بوده که روند روشنی ندارد و بر سر آن توافق نیست، تا به این ترتیب به عنوان یک علامت به طرف مقابل استفاده شود؛ بی‌آنکه به تغییرات ماندگار در وضعیت توافق منجر شود. 

با این حال، اقدام ایران در ارسال نامه به مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی از این جهت حائز اهمیت است که بستر لازم را برای اجرای اقدامات فرابرجامی آماده می‌کند. در بند 36 برجام درباره سازوکار برجام آمده است: 

36- چنانچه ایران معتقد باشد هر یک یا کلیه گروه 1+5 تعهدات خود را رعایت ننموده‌اند، ایران می‌تواند موضوع را به منظور حل‌و‌فصل به کمیسیون مشترک ارجاع نماید؛ به همین ترتیب، چنانچه هر یک از اعضای گروه ۱+۵ معتقد باشد ایران تعهدات خود را رعایت نکرده است، هر یک از دولت‌های گروه ۱+۵ می‌تواند اقدام مشابه به عمل آورد. کمیسیون مشترک 15 روز زمان خواهد داشت تا موضوع را فیصله دهد، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. متعاقب بررسی کمیسیون مشترک، چنانچه هر عضو معتقد باشد موضوع پایبندی فیصله نیافته است، می‌تواند موضوع را به وزیران خارجه ارجاع دهد. وزیران 15 روز فرصت خواهند داشت موضوع را فیصله دهند، مگر اینکه این زمان با اجماع تمدید شود. پس از بررسی کمیسیون مشترک– همزمان با (یا به جای) بررسی در سطح وزیران– خواه عضو شاکی یا عضوی که اجرای تکالیفش موضوع بوده است می‌تواند درخواست نماید که موضوع توسط یک هیأت مشورتی که متشکل از 3 عضو خواهد بود (یکی از سوی هر یک از طرف‌های درگیر در اختلاف و طرف سوم مستقل) بررسی شود. هیأت مشورتی باید نظریه غیرالزام‌آوری را درباره موضوع پایبندی ظرف 15 روز ارائه نماید. چنانچه متعاقب این فرآیند 30 روزه موضوع فیصله نیابد، کمیسیون مشترک در کمتر از 5 روز نظریه هیأت مشورتی را با هدف فیصله موضوع بررسی خواهد کرد. چنانچه موضوع کماکان به نحو مورد رضایت طرف شاکی فیصله نیافته باشد، و چنانچه طرف شاکی معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» می‌باشد، آنگاه آن طرف می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کرده یا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ابلاغ نماید که معتقد است موضوع مصداق «عدم پایبندی اساسی» به شمار می‌آید. 

همانگونه که در عبارت پایانی بند 36 برجام آمده است اگر طرف شاکی (در این مورد ایران) پس از برگزاری جلسات کمیسیون مشترک، موضوع به نحو مورد رضایتش فیصله نیافته باشد و چنانچه معتقد باشد که موضوع، مصداق «عدم پایبندی اساسی» است، آنگاه می‌تواند موضوع فیصله نیافته را به عنوان مبنای توقف کلی یا جزئی اجرای تعهداتش وفق برجام قلمداد کند. بنابراین اینگونه ایران می‌تواند پیش از مطرح شدن موضوع مورد اختلاف در شورای امنیت، بر مبنای برجام تعهداتش را به صورت جزئی و کلی متوقف نماید. 

 خبر کوتاه اما بسیار بد و تأثیر‌گذار بود؛ تا جایی که شوک بزرگی را به تیم پراسترس این روزهای فوتبال ایران وارد کرد. ابتلای چند بازیکن استقلال به ویروس کرونا نه ‌تنها شوک بزرگی به این تیم، بلکه شوک بزرگی به فوتبال ایران بود. در همین راستا احمد سعادتمند، مدیرعامل استقلال از معاونان و مشاورانش خواست سریعا خود را به دفتر او برسانند تا استراتژی باشگاه با مشورت همه آنها مشخص شود. در واقع مدیرعامل آبی‌ها به نوعی ستاد بحران تشکیل داد تا بتواند در این مقطع تیمش را به بهترین شکل ممکن مدیریت کند. در حالی که آبی‌پوشان پایتخت خود را برای دیدار امشب با پارس‌جنوبی‌ جم آماده می‌کردند، ناگهان با مثبت شدن تست کرونای چند نفر از آنها شوک بدی به اردوی تیم وارد شد. استقلالی‌ها جمعه در محل تمرین تست کرونا را پشت سر گذاشتند و دیروز شنبه جواب این تست‌ها به کادر فنی رسید که مشخص شد تعداد زیادی از بازیکنان و 2 عضو کادر فنی تست‌شان مثبت است و مبتلا به کرونا هستند. بر این اساس در اولین اقدام فرهاد مجیدی رأی به تعطیلی تمرین استقلال داد تا شرایط اردو بدتر از این نشود. درباره نفرات کرونایی استقلال گفته می‌شود وریا غفوری که قبل از بازی با سایپا دچار سرماخوردگی شده بود و فرهاد مجیدی قصد نداشت او را به زمین بفرستد اما به علت کمبود بازیکن و اصرار خود او به میدان رفت، یکی از نفرات کرونایی است. همچنین مسعود ریگی نیز گفته می‌شود یکی دیگر از بازیکنانی است که تستش مثبت شده است. ریگی طی روزهای گذشته تب و لرز شدید داشته و حتی تمرین روز پنجشنبه را نیز نیمه‌کاره رها کرد. همچنین گفته می‌شود تست داریوش شجاعیان و فرشید باقری نیز مثبت شده است. 

 

* واکنش سازمان لیگ به اخبار کرونا

سایت سازمان لیگ روز گذشته در واکنش به اخبار کرونا، بیانیه ای صادر کرد که در قسمت هایی از آن آمده است: مسابقات فوتبال طبق مصوبه ابلاغی تا مرز ابتلای ۲۵ درصد کادر و بازیکنان شاغل به ویروس کرونا در باشگاه ها استمرار خواهد داشت. بخش پزشکی فوتبال، حسب مورد بازیکنان و عوامل تیم را برای انجام تست تکمیلی به مراکز معتمد مورد نظر اعزام خواهد کرد. در صورت اظهار خلاف واقع و اثبات تخلف، باشگاه و شخص مربوطه از ثبت قرارداد و ادامه فعالیت به دلیل تخلف محروم خواهند شد.

 

* جواب تست کرونای ۱۱ بازیکن تیم فولاد مثبت شد

با اعلام مدیرعامل باشگاه فولاد خوزستان، تست کرونای ۱۶ عضو این باشگاه از جمله ۱۱ بازیکن مثبت شده است. 

تیم فولاد خوزستان در حالی باید طبق برنامه امروز یکشنبه در چارچوب هفته بیست‌و‌‌سوم لیگ برتر به مصاف نساجی برود که با شوک کرونا مواجه شده است. سعید آذری، مدیرعامل باشگاه فولاد دیروز در این ‌باره به سایت باشگاه گفت: تست کرونای ۱۱ بازیکن و ۵ همراه تیم فولاد مثبت شده است. این تست روز پنجشنبه گذشته گرفته شده بود و جوابش دیروز به مسؤولان باشگاه اعلام شده است. 

 

* پاسکاری ستاد کرونا در ورزش و سازمان لیگ

مشخص نیست وظیفه لغو یا برگزاری مسابقات فوتبال در شرایطی که بعضی اعضای فولاد و استقلال به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند، بر عهده چه سازمانی است. 

بعد از حرف و حدیث‌های زیاد درباره شروع مجدد مسابقات لیگ، بازی‌ها با دیدار معوقه فولاد و استقلال در 4 تیرماه آغاز شد. قبل از شروع مجدد لیگ بعضی تیم‌ها با برگزاری مسابقات مخالفت کردند اما ستاد کرونا اعلام کرد با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مشکلی از بابت شروع لیگ وجود ندارد. 

اما بعد (شنبه) مشخص شد 6 نفر از اعضای تیم فوتبال استقلال به بیماری کرونا مبتلا شده‌اند. همچنین باشگاه فولاد از مبتلا شدن ۱۶ عضو تیم خود به کرونا خبر داد. یکی از مواردی که در پروتکل بهداشتی مسابقات لحاظ شده، مسأله لغو مسابقه تیم‌ها بر اساس تعداد مبتلایان آنهاست. 

وزارت بهداشت خردادماه، پروتکل‌های بهداشتی برای شروع مسابقات ورزشی را مشخص و به ستاد مقابله با کرونا در ورزش ابلاغ کرد. در بخشی از این پروتکل آمده بود: در صورت وجود بیش از 5 نفر با علایم مثبت یا مثبت شدن تست‌های تشخیصی مبنی بر ابتلای فرد به «کووید-۱۹»، فعالیت تیم مربوط تا زمان بهبود مبتلایان و کسب گواهی سلامت، معلق خواهد شد، همچنین در صورت وجود علایم یا تست مثبت، فرد مذکور مجوز همراهی تیم را نداشته و ضروری است به مدت ۱۴ روز قرنطینه شود. 

اگر مسؤولان بخواهند بر اساس این اطلاعیه عمل کنند، باید دیدار تیم‌های فولاد و استقلال با حریفان‌شان لغو شود و اعضایی که تست‌شان مثبت شده به قرنطینه بروند. 

اما سوم تیر‌ماه، دقیقا یک روز قبل از شروع مجدد لیگ برتر، ستاد مقابله با گسترش کرونا در ورزش تصمیمات جدیدی را درباره فعالیت‌های ورزشی از جمله مدت زمان انجام تست کرونا در مسابقات فوتبال و فعالیت استخرهای سرپوشیده در مناطق زرد، اتخاذ کرد. 

در اطلاعیه شماره ۱۷ این ستاد درباره لغو بازی تیم‌هایی که اعضای آن به کرونا مبتلا شوند، آمده است: پیرو برگزاری نشست‌های تخصصی با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ابلاغیه معاونت بهداشت این وزارتخانه، قرار است تست PCR برای تیم‌های فوتبال حین برگزاری مسابقات هر ۱۰ روز یک بار انجام شود و علاوه بر این در صورت مثبت بودن تست PCR در ۲۵ درصد کل تیم (بازیکنان و کادر)، تیم مربوط باید به قرنطینه برود. 

 

* لغو مسابقات بر عهده چه سازمانی است؟

با مثبت شدن تست کرونای اعضای استقلال و فولاد نگرانی‌ها افزایش یافته است اما کسی دقیقا نمی‌داند چه سازمانی باید درباره لغو بازی این تیم‌ها یا به طور کلی لیگ، در شرایط بحرانی تصمیم‌گیری کند. 

فرهاد مرادی، دبیر ستاد مقابله با کرونا در ورزش در مصاحبه‌ای گفت: «در صورتی که نمونه ۲۵ درصد تیم مثبت باشد، در این صورت سازمان لیگ تصمیم می‌گیرد که کل تیم به قرنطینه برود یا همان بازیکنانی که نمونه‌شان مثبت شده قرنطینه شوند».

او همچنین اظهار کرد: «نقش ما این نیست که درباره انجام یا عدم انجام بازی‌ها تصمیم بگیریم، نقش ما نظارتی است. ما حتی آزمایشگاه‌ها را هم تعیین نمی‌کنیم، بلکه افسران سلامت ما در مکان‌ها حضور دارند تا همه چیز را بررسی کنند. جواب آزمایشات نیز به سازمان لیگ اعلام می‌شود». بعد از او این بار نوبت صادق درودگر، عضو هیأت‌رئیسه سازمان لیگ بود که توپ را به زمین ستاد مقابله با کرونا بیندازد. او درباره لغو مسابقات تیم‌ها یا به طور کلی لیگ به خبرنگاران گفت: «برگزاری مسابقات در رشته‌های مختلف ورزشی در اختیار فدراسیون‌ها و سازمان‌های لیگ نیست. ستاد کروناست که تصمیم می‌گیرد رستوران‌ها باز شوند، مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها تعطیل شوند یا بازی‌ها برگزار شود یا نشود. همه اینها به دستور نهادهای بالادستی است و ما هم تابع آنها هستیم. آنها به مسائل اشراف دارند و تصمیمات کلان می‌گیرند و ما مجری هستیم».

با این صحبت‌ها به نظر می‌رسد نه ستاد مقابله با کرونا در ورزش و نه سازمان لیگ نمی‌خواهند مسؤولیت برگزاری یا لغو مسابقه تیم‌ها یا به طور کلی لیگ را بر عهده بگیرند. آمار مبتلایان به کرونا در ایران افزایش پیدا کرده و تعداد شهرها با وضعیت قرمز بیشتر شده است اما با این حال مقامات ورزشی وظیفه حفاظت از سلامت اهالی ورزش را به گردن یکدیگر می‌اندازند. 

***

گروه اجتماعی:‌ رئیس‌جمهور دیروز با اتمام حجت با کسانی که پروتکل‌های بهداشتی را رعایت نمی‌کنند، هشدارهای لازم را در این زمینه داد؛ از عدم ارائه خدمت به کسانی که ماسک ندارند تا درج غیبت برای کارمندانی که بدون ماسک در محل کار حاضر می‌شوند و برخورد با اشخاص و صاحبان شغلی که نسبت به اصول بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی بی‌توجهند. 

به گزارش «وطن امروز»، جولان ویروس کرونا در سراسر کشور و گسترش شیوع این بیماری مسری و بسیار خطرناک موجب شد استفاده از ماسک از امروز اجباری شود؛ اقدامی که در راستای جلوگیری از ابتلای ویروس هزارچهره کرونا که مدتی است در کشور روزانه به طور میانگین 150 نفر را راهی گورستان و حدود 2500 نفر را به این بیماری مبتلا می‌کند، انجام می‌شود. 

ایجاد حساسیت بیش از پیش نسبت به رعایت اصول بهداشتی و خودمراقبتی در مقابل ابتلای به کرونا و قطع زنجیره این ویروس منحوس در حالی است که ظرفیت خیلی از بیمارستان‌ها برای پذیرش بیماران کرونایی تکمیل شده و کادر پزشکی نیز با خستگی مفرط مواجه است. 

از طرفی «کووید-19» با تغییر ماهیت و ابتلا کردن جوانان و کودکان، نگرانی‌هایی را برای مردم و جامعه پزشکی ایجاد کرده است. البته خیلی‌ها بازگشایی مشاغل و رفع محدودیت‌ها را دلیل همه‌گیری و شیوع گسترده مجدد این بیماری می‌دانند که در این راستا ستاد ملی مقابله با کرونا اختیار اعمال مجدد محدودیت‌ها را در صورت عدم رعایت اصول بهداشتی به استانداری‌ها سپرده است. 

 

* ماسک‌زدن از امروز اجباری است

رئیس‌جمهور دیروز در ستاد مقابله با کرونا گفت: از روز اول در بازگشایی مراکز تعطیل شده به خاطر ویروس کرونا با مردم قرار گذاشتیم گشایش‌ها به شرط رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. حسن روحانی اظهار کرد: بارها اعلام شد این ویروس میهمان ناخوانده است و مدت حضورش معلوم نیست. با هوای گرم هم از بین نمی‌رود. متخصصان ما گفتند حضورش ادامه‌دار است. این ویروس ناشناخته است، اول پیرها را درگیر می‌کرد، الان جوان‌ها را هم درگیر می‌کند. علائمش هم دائما در حال تغییر است. روحانی یادآور شد: به ستادهای مقابله با کرونا در استان‌ها اختیار داده شده است درباره مشاغلی چون رستوران‌ها، تالارهای پذیرایی، باشگاه‌های ورزشی، مساجد و... در صورت عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی محدودیت فعالیت اعمال شود. اخیرا تصویب کردیم هر کجا چنین وضعیتی داشت، حداقل برای یک هفته ممنوعیت را اعلام کنند و اگر نیاز بود مجددا برای هفته دیگر نیز ادامه دهند تا شرایط عادی شود. 

وی با بیان اینکه «مخفی کردن بیماری نوعی تجاوز به حقوق دیگران است» گفت: من که بیماری‌ام را مخفی می‌کنم و نمی‌گویم، نسبت به خانواده، دوست، همکار و سایر افراد مسؤولیت دارم. وقتی ابتلای خود را اطلاع نمی‌دهم و حتی ماسک هم نمی‌زنم درست نیست. باید این فرهنگ را جا بیندازیم که ماسک استفاده کنیم. روحانی تأکید کرد: از امروز استفاده از ماسک در محیط‌های عمومی شلوغ باید اجباری باشد و چنانچه کسی بدون ماسک به دستگاه، نهاد یا ارگانی برای دریافت خدمت مراجعه کرد، باید از او بخواهند ماسک داشته باشد و حتی باید از حضور کارمندان و کارکنان در ادارات و دستگاه‌ها در صورت عدم رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و استفاده نکردن از ماسک، جلوگیری شود.  وی گفت: ستاد مقابله با کرونا با بررسی شرایط نسبت به تعطیلی یا افزایش محدودیت‌ها تصمیم‌گیری کرده و با هماهنگی کمیته‌های تخصصی ستاد ملی مقابله با کرونا، تصمیمات خود را اجرا کند و چنانچه در این مسیر نیاز باشد از نیروی انتظامی و بسیج برای حسن اجرای تصمیمات کمک بگیرد. روحانی ادامه داد: برخی افراد اصلا علائم بیماری ندارند. اگر می‌خواهیم به فردی نزدیک شویم، همه باید مبنا را بگذاریم که آن فرد مبتلا به کروناست. یا فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کرده یا از ماسک استفاده کنیم. در اجتماعات بزرگ هم شرکت نکنیم.  روحانی ادامه داد: مسؤولان مربوط هر کدام وظیفه و مسؤولیتی دارند. من از کمیته امنیتی و اجتماعی و کمیته بهداشتی می‌خواهم که ابلاغ کنند هر کسی وارد اداره‌ای می‌شود که شلوغ هم هست، باید از ماسک استفاده کند. اگر از ماسک استفاده نکرد، به او نباید خدمت ارائه شود. اگر کارمندی در اداره‌ای بدون ماسک حضور یافت، باید برای وی غیبت بزنند و وی را بازگردانند. این موضوع باید ابلاغ شود که ارائه خدمات منوط به رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. 

وی یادآور شد: ما باید نسبت به ادارات دولتی و شبه‌دولتی که اداره آن به عهده دولت است، این موارد و پروتکل‌ها را اجباری کنیم. وی گفت: هر 3 گروه خدمت‌دهنده، خدمت‌گیرنده و مکان خدمت باید مورد پایش باشد. مکان خدمت باید بهداشتی باشد و پروتکل را رعایت کند، خدمت‌دهنده که خود کاسب است و خدمت‌گیرنده هم مردم هستند. هر سه باید مراعات کنند تا از این شرایط سختی که داریم، عبور کنیم. مسافرت‌ها باید کاهش یابد و به حد ضرورت برسد. اگر احساس خطر می‌کنیم و در شرایط هشدار هستیم، می‌توانیم برخی محدودیت‌ها را برای مدت کوتاهی بازگردانیم. 

 

* هشدار نسبت به تکمیل ظرفیت بیمارستان‌های پذیرش‌کننده کرونا

بسیاری از بیمارستان‌ها به دلیل انبوه مراجعان کرونایی ظرفیت خدمت‌رسانی ندارند و خیلی‌ها در لیست انتظار قرار دارند. مدیر بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری با بیان اینکه با اوج بیماری کرونا در بسیاری از مناطق کشور روبه‌رو هستیم، گفت: در شرایط کنونی باید مسؤولان، دولت، مجلس و هر ارگان و سازمانی که مسؤولیتی در این رابطه دارد، برای مهار و کنترل بیماری واکنش سریع داشته باشد. دکتر پیام طبرسی با هشدار جدی نسبت به وضعیت بحرانی بیمارستان‌ها و با بیان اینکه ظرفیت بسیاری از بیمارستان‌های پذیرش‌کننده بیماران کرونایی تکمیل شده است، گفت: در صورتی که بحران ایجاد شده کنترل و مدیریت نشود، از همه جهات ضربه خواهیم خورد و اولین جایی که دچار صدمه می‌شود سلامت مردم است. متاسفانه در حال حاضر تعداد بالایی از مردم در بیمارستان بستری هستند و خیلی‌ها در لیست انتظار برای بستری به سر می‌برند؛ وضعیتی که شایسته کشور ما نیست. 

وی ادامه داد: همان‌گونه که مشاهده می‌شود و آمارها نیز نشان می‌دهد، با اوج بیماری کرونا در بسیاری از مناطق کشور و طبق اعلام وزارت بهداشت در ۱۴ استان روبه‌رو هستیم که تهران نیز جزو آنهاست. البته این وضعیت قابل پیش‌بینی بود و خود بنده از ۵ خرداد مکرر هشدار دادم که مسافرت‌های بی‌رویه و شرکت در مراسمات و تجمعات منجر می‌شود کرونا از کنترل ایجاد شده، خارج شود و متاسفانه این اتفاق افتاد و همه کسانی که این توصیه‌ها را جدی نگرفته و رعایت نکردند، امروز باید خود را مسؤول بدانند. 

طبرسی با ذکر نکاتی جدی برای کنترل، مدیریت و رهایی از بحران ایجاد شده، عنوان کرد: اولین قدم لغو همه تجمعات و تعطیلی هر مسأله‌ای است که باعث تجمع افراد می‌شود؛ پاساژها، مراکز خرید، رستوران‌ها، کنسرت‌ها، سینماها و هر چیز دیگری که باعث تجمعات می‌شود باید هرچه سریع‌تر لغو شود. 

مدیر بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری با انتقاد از شرایط برگزاری امتحانات و بویژه کنکور سراسری، گفت: به عنوان نمونه با برگزاری حضوری کنکور، تجمعات چند‌صد هزار نفری ایجاد می‌شود که این مسأله باعث انتقال شدید بیماری خواهد شد و بسیار خطرناک خواهد بود.  وی رعایت فاصله فیزیکی در وسایل نقلیه عمومی را مسأله مهم بعدی عنوان کرد و گفت: باید تمهیدات جدی برای رعایت فاصله‌گذاری در وسایل نقلیه عمومی مانند مترو و اتوبوس اندیشیده و اجرا شود. وی مسأله بعدی را ممنوعیت مسافرت‌های بین‌استانی و کنترل شدید آن عنوان کرد و گفت: در حال حاضر افراد براحتی و بدون کنترل از یک منطقه به منطقه دیگر مسافرت کرده و باعث انتقال بیماری می‌شوند. 

طبرسی با تاکید بر اینکه همین بی‌توجهی‌ها باعث وضعیت کنونی شده است، گفت: باید قوانینی تدوین شود تا با افرادی که در اماکن عمومی اصول بهداشتی را رعایت نکرده و از ماسک استفاده نمی‌کنند بشدت برخورد شود، چرا که در حال حاضر سلامت جامعه بشدت در معرض خطر قرار دارد و اگر این کنترل‌ها رعایت نشده و آمار ابتلا کم نشود از همه جهات ضربه خواهیم خورد و اولین جایی که دچار صدمه می‌شود سلامت مردم است. متأسفانه در حال حاضر تعداد بالایی از مردم در بیمارستان بستری هستند و خیلی‌ها در لیست انتظار برای بستری به سر می‌برند؛ وضعیتی که شایسته کشور نیست. 

 

* 20 درصد ایرانیان به کرونا مبتلا شده‌اند

«حدود 15 تا 20 درصد ایرانیان به کرونا مبتلا شده‌اند». عضو کمیته کشوری مقابله با کرونا، در پاسخ به این سوال که واکسن کرونا تا آخر پاییز آماده می‌شود یا خیر؟ گفت: با مجموعه تلاش‌های انجام شده تا آخر پاییز یا ابتدای زمستان واکسن کرونا در دسترس خواهد بود و تا این لحظه راهی جز رعایت نکات بهداشتی و استفاده از ماسک وجود ندارد. مسعود مردانی گفت: اظهارات من بر اساس اطلاعیه‌های سازمان جهانی بهداشت است. در 3 جهت بر روی واکسن کرونا تحقیق می‌شود. یک جهت که بسیار موفقیت‌آمیز بوده همکاری اتحادیه اروپایی و کمپانی واکسن‌سازی معتبری است که با کمک 5/8 میلیاردی کشورهایی از جمله آلمان، فرانسه، انگلستان و ایتالیا اقدام به ساخت واکسنی کرده است که کارآزمایی بالینی و تحقیقات اولیه روی آن به اتمام رسیده و مطالعات اولیه تأثیر‌پذیری این دارو را به اثبات رسانده است. وی در ادامه اظهار داشت، شرکتی آمریکایی نیز قول داده است تا آخر سال میلادی (دی‌ماه) حدود یک تا 5/1 میلیارد از این واکسن را تولید کند، همچنین چین نیز با آزمایش‌هایی به نکات خوبی برای ساخت این واکسن رسیده است. وی درباره ابتلای 18 میلیون ایرانی به کرونا گفت: بین 15 تا 20 درصد ایرانیان به کرونا مبتلا شده‌اند. مردانی اظهار داشت: سرماخوردگی می‌تواند برای جلوگیری از ابتلا به «کووید- 19» مفید باشد. به این صورت که ویروس کرونا نه به صورت «کووید- 19» بلکه به صورت خفیف‌تر در سرماخوردگی‌ها وجود دارد و این عمل می‌تواند باعث ایجاد یک محافظت نسبی در برابر «کووید- 19» شود.

***

روز گذشته مصاحبه‌ای از رئیس کل سابق بانک مرکزی منتشر شد که در آن به بازخوانی رخدادهای مختلفی در حوزه‌هایی همچون نوسانات ارزی، مؤسسات مالی غیرمجاز و روابط بانکی بین‌المللی پرداخته شد. در میان بسیاری از مسائل مهمی که در سخنان ولی‌الله سیف وجود داشت، یک نکته بسیار مهم جلب توجه می‌کرد. مسأله استقلال بانک مرکزی و پیشگیری از دخالت‌های سیاسی در تصمیم‌های تخصصی این نهاد و در نهایت صیانت از راهبردهای کلان اقتصادی در برابر اثرات مخرب تصمیمات یک شبه، از جمله مهم‌ترین بخش‌های گفت‌و‌گوی رسانه‌ای رئیس کل سابق بانک مرکزی بود. 

رئیس کل سابق بانک مرکزی در پاسخ به این سوال که «آیا رئیس کل بانک مرکزی واقعا نمی‌تواند بگوید آقای رئیس‌جمهور! طبق قانون من مسؤول هستم و شما نمی‌توانید تصمیم بگیرید؟» گفت: خیر، رئیس کل بانک مرکزی نمی‌تواند این را بگوید. بانک مرکزی تابع سیاست‌هایی است که از مرکز اتخاذ می‌شود. در بهترین شرایط هم بانک مرکزی سیاست‌های پولی و ارزی‌اش باید با سیاست مالی هماهنگ باشد». این سخنان سیف در میانه توضیحاتی بیان شد که از دخالت‌های دولت در روند سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های تخصصی بانک مرکزی حکایت داشت. 

سیف همچنین در بخش دیگری از سخنان خود، با تشریح نحوه تأثیرگذاری کسری بودجه بر سیاست‌های پولی گفت: «در دولت محدودیت بودجه وجود دارد و هر کدام از اعضا که صحبت می‌کند می‌گوید ما پول نداریم و برای گرفتن بودجه فشار می‌آورد. هر کسی وقتی خوب توانست جمع را متأثر کند، همه نگاه‌ها به سمت سازمان برنامه و بودجه می‌رود. آقای نوبخت می‌گوید شما که می‌دانید محدودیت بودجه داریم. بعد از آن همه نگاه‌ها به سمت رئیس کل بانک مرکزی می‌رود. رئیس کل می‌گوید مگر می‌شود؟ چرا بودجه دولت را از بانک مرکزی می‌خواهید؟ آقای رئیس‌جمهور می‌پرسند راهی دارد؟ شما باید راست بگویید و نمی‌توانید خلاف بگویید. می‌گویید، آقای رئیس‌جمهور! ممکن است راه وجود داشته باشد ولی سیاست پولی از بین می‌رود؛ رشد نقدینگی چنین می‌شود و تورم چنان می‌شود. رئیس‌جمهور می‌گوید آن تبعات که برای بعد است، الان مشکل داریم. این را یک کاری بکنید». 

این سخنان رئیس کل سابق بانک مرکزی ضمن آشکار کردن جو غیرکارشناسی هسته مرکزی دولت برای موضوعات اقتصادی، بیانگر تهدیدی است که هم‌اکنون با شدتی مضاعف بر سیاست‌های پولی کشور سایه انداخته است. از پاییز سال گذشته که دولت لایحه بودجه سال 99 کشور را تقدیم مجلس کرد، مسأله کسری بودجه هنگفت همواره یکی از محورهای مورد بحث در این زمینه بوده است. تاکنون رقم‌های مختلفی از تخمین کسری بودجه سال 99 عنوان شده است اما این رقم‌ها عموما بین 100 تا 200 هزار میلیارد تومان بوده است. بزرگی کسری بودجه سال جاری اما با عزم بانک مرکزی برای اجرای عملیات بازار باز برای کنترل مدیریت نقدینگی همزمان شده است. عزم عبدالناصر همتی برای اجرایی کردن عملیات بازار باز به منظور توثیق عرضه پایه پولی به اوراق بدهی دولت و همچنین رها کردن بانک مرکزی از تأمین کسری بودجه که منجر به افزایش پایه پولی و نقدینگی و در نهایت تورم می‌شود حالا باز هم با همان تهدید کسری بودجه مواجه شده است. از همین رو است که هر از گاهی رئیس کل بانک مرکزی با اشاره به سیاست جدید این نهاد برای اجرای عملیات بازار باز، دولت را از هر گونه استقراض از بانک مرکزی انذار می‌دهد. به عنوان نمونه همتی در یکی از سخنان خود گفت: اگر دولت به این نتیجه برسد که در جیب بانک مرکزی دست نکند و اگر بتوانیم ناترازی بانک‌ها را اصلاح کنیم، می‌توانیم بر نقدینگی و تورم فائق آییم. بنابراین برنامه بانک مرکزی نیز همین است. 

همتی بخوبی می‌داند مهم‌ترین مانع در مسیر این نهاد برای اجرای موفق عملیات بازار باز، روی آوردن دولت به تأمین کسری بودجه از طریق استقراض از بانک مرکزی است. در صورتی که دولت اقدام به تأمین کسری بودجه با استقراض از بانک مرکزی کند، تمام برنامه بانک مرکزی و وزارت اقتصاد برای مدیریت نقدینگی از طریق عملیات بازار باز به حاشیه خواهد رفت. این موضوع یعنی بی‌ثمر شدن مهم‌ترین برنامه همتی برای مدیریت بازار پول کشور.

گروه سیاسی: رسانه‌های عربی گزارش دادند محموله‌های بنزین و نفت ایران برای استفاده در پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌های لبنان عازم این کشور هستند. به گزارش «وطن امروز»، روزنامه «رأی‌الیوم» چاپ لندن در شماره روز گذشته خود نوشت: خبر انتشار یافته در روزنامه لبنانی «البنا» مبنی بر اعزام کشتی‌های حامل گازوئیل و بنزین و سایر فرآورده‌های نفتی و مواد غذایی از سوی ایران به لبنان ما را غافلگیر و شگفت‌زده نکرد. بر اساس این گزارش، این اقدام ایران مانع از آن می‌شود تا ایستگاه‌های تولید برق لبنان در جریان محاصره اقتصادی آمریکا از کار بیفتند و ملت لبنان را از گرسنگی نجات خواهد داد. رأی‌الیوم خاطرنشان کرد: فروپاشی اقتصادی لبنان در حال پشت‌سرگذاشتن تمام خطوط قرمز است و با توجه به اینکه مذاکرات مقامات این کشور با نمایندگان صندوق بین‌المللی پول بی‌نتیجه باقی مانده است و کشورهای کمک‌کننده همچون آمریکا، فرانسه، عربستان و انگلیس به بهانه نبود اصلاحات اقتصادی از اعطای کمک‌های مالی «نجات‌بخش» به لبنان امتناع می‌ورزند و مردم این کشور در مقابل نانوایی‌ها صفوف طولانی تشکیل داده‌اند و برخی از تندروها در بیروت اقدام به بستن معابر عمومی و آتش‌زدن لاستیک خودرو می‌کنند، اعلام ورشکستگی لبنان قریب‌الوقوع به نظر می‌رسد. این روزنامه هشدار داد: هم‌اکنون در لبنان توطئه‌ای جهت به گرسنگی کشاندن ملت این کشور از جمله مردم فقیر و نیازمند که اکثریت جامعه را تشکیل می‌دهند، جریان دارد. «لیره» واحد پول ملی لبنان ظرف چند ماه بیش از ۸۰ درصد ارزش خود را از دست داده و هم‌‌اکنون ارزش آن در مقابل هر دلار در بازار سیاه به مرز ۹ هزار لیره رسیده است. ارزیابی‌های رسمی ثابت می‌کند که بر اساس استانداردهای بین‌المللی دست‌کم ۵۰ درصد ملت لبنان زیر خط فقر زندگی می‌کنند. 

بر پایه همین گزارش، «جیمز جفری» نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه، افتخار می‌کند که دولت متبوع وی عامل فروپاشی لیره سوریه است و به طور حتم واشنگتن عامل فروپاشی سریع لیره لبنان نیز هست. رأی‌الیوم در همین رابطه از سرمایه‌داران و بازرگانان لبنانی که سرمایه‌ها و بخش بانکی این کشور را در اختیار دارند، به عنوان ابزار دست آمریکا جهت ایجاد بحران مالی و اقتصادی در لبنان نام برد. «دیوید شینکر» معاون وزیر خارجه آمریکا در امور خاورمیانه در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی سعودی «العربیه» اعتراف کرد بانک مرکزی لبنان و رئیس آن با دولت آمریکا در زمینه بلوکه کردن دارایی‌های حزب‌الله و یارانش در لبنان و خارج از این کشور همکاری کرده است. 

رأی‌الیوم یادآور شد: در کشورهایی همچون ترکیه که واحد پولی آنها بر اثر دخالت مستقیم آمریکا با بحران‌های مشابه مواجه شد، دوستان با تزریق میلیاردها لیره به اقتصاد ترکیه واحد پولی این کشور را تقویت کردند و بانک‌ها نیز برای تقویت واحد پول ملی ترکیه میلیاردها دلار را به بازار عرضه کردند اما آنچه در لبنان جریان دارد، کاملا برعکس چنین رویکردی است. اکثر میلیونرهای لبنانی بیش از ۳۰ میلیارد دلار از سپرده‌های خود را به حساب‌های خارجی منتقل کردند و کشورهای کمک‌کننده اروپایی و عرب حوزه خلیج‌ فارس نیز به لبنان پشت کردند. 

این روزنامه از «ساقط کردن دولت حسان دیاب و غرق کردن لبنان در بحران تغییر هیات دولت و ناامنی و ناآرامی» به عنوان برجسته‌ترین شاخص‌های توطئه آمریکا، رژیم صهیونیستی، فرانسه، انگلیس و عربستان علیه لبنان یاد کرده و از «خلع سلاح حزب‌الله و غرق کردن کشور در گرسنگی و جنگ‌های داخلی» به عنوان اصلاح مورد نظر این کشورها نام برد که به نوشته رأی‌الیوم «دوروتی شیا، سفیر آمریکا در بیروت خارج از چارچوب تمام قوانین و مقررات بین‌الملل و عرف دیپلماتیک این خواسته‌های تحریک‌آمیز را، بی‌شرمانه بیان کرد». به گزارش رأی‌الیوم، آمریکا با هماهنگی رژیم اشغالگر اسرائیل، لبنان را به سمت جنگ داخلی سوق می‌دهد و ابزارهای داخلی در این کشور را در اختیار دارند که آگاهانه یا ناآگاهانه چنین جنگی را شعله‌ور کنند. سرمقاله مزبور با اشاره به سخنرانی اخیر «سیدحسن نصرالله» دبیرکل حزب‌الله تاکید کرد: لبنان دچار بحران گرسنگی نخواهد شد و به زانو در نخواهد آمد و مقاومت دست از سلاح خود نخواهد کشید و قبل از آنکه بخواهند ملت لبنان و مقاومتش را با گرسنگی و توطئه‌چینی از پا در آورند، آنها را از پا در خواهد آورد. رأی‌الیوم ابراز امیدواری کرد طرف‌های ذی‌ربط در آمریکا، اسرائیل و لبنان قبل از آنکه فرصت از دست برود، فحوای پیام نصرالله را درک کرده باشند، زیرا اگر انفجار روی دهد، هیچ کس در‌امان نخواهد ماند. 

گروه بین‌الملل: سخنان رئیس‌جمهوری آمریکا این روزها بیش از همیشه رنگ و بوی ناامیدی دارد. او در سخنرانی آخر خود صراحتا از عبارت «پایان آمریکا» استفاده کرد، اگر چه آن را هدف غایی معترضان نامید اما خود او بهتر از هرکسی نشانه‌های این پایان را دیده است و پیش از او نیز تئوریسین‌های بسیاری در خود آمریکا از این موضوع سخن گفته‌اند. سخن از زوال یا پایان آمریکا جزو «کلمات ممنوعه» در ساختار قدرت آمریکا بود که حتی سخن از آن در نهادهای دانشگاهی و علمی آمریکا هم با واکنش و مقاومت مواجه می‌شد. کرونا و مدیریت آمریکایی آن که در خود آمریکا ۱۳۵هزار کشته داد و این کشور را به مضحکه مدیریتی دنیا تبدیل کرد، انگار این «ممنوعیت» را از بین برد و حالا عبارت پایان آمریکا حتی در ادبیات رئیس‌جمهوری آمریکا هم وارد شده است. کافی است عبارت «زوال آمریکا» را به هر زبانی جست‌وجو کنید تا با انبوهی از اظهارنظرات اندیشمندان و تئوریسین‌های آمریکایی و غیر‌آمریکایی مواجه شوید. بهانه‌های زوال این روزها بیش از بهانه‌های ادامه وضعیت فعلی در آمریکاست. ناامیدی بیش از 70 درصدی مردم آمریکا از اینکه در کشورشان اتفاق مثبتی بیفتد، بی‌پایه و اساس نیست و رد آن را باید در اوضاع پاشیده‌شده این کشور دید.

حمله شدید ترامپ در «مونت راش مور» بار دیگر به معترضان علیه نژادپرستی نظام‌مند در این کشور ثابت کرد رئیس‌جمهور آمریکا سبد رأی خود را براساس تفرقه‌افکنی و ایجاد دو‌قطبی بین سیاه‌پوستان و سفیدپوستان تنظیم کرده است. در حالی که بومیان منطقه داکوتای جنوبی با حضور در نزدیکی محل سخنرانی ترامپ به سیاست‌های نژاد‌پرستانه او اعتراض کردند اما ترامپ با حمله به معترضان هدف نهایی آنها را پایان دادن به آمریکا بیان کرد. به گزارش «وطن امروز»، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در آستانه روز استقلال این کشور با حضور در پارک ملی «مونت راش مور» در ایالت داکوتای جنوبی ضمن سخنرانی در تجمع کم‌تعداد حامیانش، مخالفانش را به باد انتقاد گرفت. ترامپ در این سخنرانی در اظهاراتی ‌کم‌سابقه ضمن انتقاد شدید از معترضانی که قصد تخریب مجسمه‌های کنفدراسیون را دارند، آنها را به تلاش برای سرنگونی «انقلاب آمریکایی و ایجاد تغییرات ساختاری در این کشور» متهم کرد. ترامپ در جمع طرفدارانش افزود: این یک فاشیسم جدید چپگرای افراطی است. اگر با زبان آنها صحبت نکنید، خواسته‌های آنها را عملی نکنید و برخلاف میل آنها اقدام کنید، سانسور خواهید شد، در فهرست سیاه قرار می‌گیرید، تحت تعقیب قرار گرفته و مجازات می‌شوید. وی در ادامه گفت: اشتباه نکنید، این انقلاب فرهنگی چپگرا با هدف سرنگونی انقلاب آمریکا طراحی و برنامه‌ریزی شده است. هدف نهایی معترضان پایان دادن به آمریکاست. 

تحلیلگران معتقدند سخنان ترامپ در دامنه کوه راش مور 4ماه مانده به روز انتخابات با هدف تاثیر مستقیم بر رأی‌دهندگان سفیدپوست صورت گرفته است. رئیس‌جمهور آمریکا بشدت به معترضان تبعیض‌نژادی در این کشور تاخت. 

اعتراض‌های سراسری علیه نقض حقوق بشر و تبعیض‌نژادی سیستماتیک در آمریکا پس از قتل شهروند سیاه‌پوست آمریکایی که در ششم خردادماه رخ داد، همچنان در سراسر آمریکا جریان دارد که به زیر کشیدن نمادهای تبعیض‌نژادی و مجسمه‌های مقامات آمریکایی مروج برده‌داری، یکی از اقدامات آنها بوده است. در مقابل اما ترامپ بشدت با این اقدام مخالف است و تاکید کرده اقدام‌کنندگان علیه مجسمه‌ها و اماکن تاریخی تا ۱۰ سال زندان محکوم شوند. 

 

* بی‌توجهی ادامه‌دار ترامپ به کرونا

اما یکی از نکات قابل توجه در مراسم سخنرانی ترامپ، بی‌توجهی وی و کمپین انتخاباتی‌اش به توصیه‌های مقام‌های ارشد بهداشتی آمریکا درباره خطرات برگزاری تجمعات انتخاباتی به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا بود. خبرگزاری آسوشیتد‌پرس در گزارشی با اشاره به این مسأله نوشت: «سخنرانی و آتش‌بازی در کوه راش مور در حالی انجام شد که همه‌گیری (کرونا) بیش از ۱۳۵۰۰۰ آمریکایی را کشته است. رئیس‌جمهور برای جلب جمعیت انبوهی از هواداران به سراسر کشور رفته است؛ هوادارانی که اغلب آنها ماسک نمی‌زنند و به دستورالعمل‌های بهداشتی برای حاضر نشدن در تجمعات بزرگ توجهی نمی‌کنند». همزمان با این سفر انتخاباتی ترامپ، کارزار او ابتلای «کیمبرلی گایلفویل» یکی از اعضای کمیته جمع‌آوری حمایت مالی از کارزار ترامپ و از نزدیکان دونالد ترامپ جونیور (پسر ارشد ترامپ) به ویروس کرونا را تایید کرد. به گفته رئیس کمیته تأمین مالی کارزار ترامپ، گایلفویل و پسر ارشد ترامپ خود را در قرنطینه قرار داده و حضور در تجمعات و برنامه‌ها را لغو کرده‌اند. 

از دیگر موضوعات مورد توجه در مراسم سخنرانی ترامپ حضور کم ‌طرفداران وی در سخنرانی بود. گزارش‌های محلی تصاویری را به نمایش درآورده‌اند که نشان می‌دهد صندلی‌های سالنی که قرار بود دونالد ترامپ در آن سخنرانی کند پر نشده بود و طبقه بالایی سالن تقریبا خالی ماند. این اتفاق در گردهمایی ترامپ در اوکلاهما و تسالا هم رخ داد و جمعیت اندکی برای حضور در سخنرانی وی خود را به سالن رسانده بودند.

 

* درگیری پلیس آمریکا با معترضان بومی

در آستانه حضور دونالد ترامپ در داکوتای جنوبی برای بازدید از «یادبود ملی کوه راش مور»، همچنین سرخ‌پوستان آمریکایی در اعتراض به غصب سرزمین اجدادی‌شان تجمع کردند اما این تجمع با دخالت نیروهای پلیس و دستگیری معترضان مواجه شد. معترضان بومی ‌با حضور در جاده منتهی به محل سخنرانی برای تقریبا 3 تا 4 ساعت آن را مسدود کرده بودند و پلیس برای بازکردن مسیر از گاز فلفل علیه معترضان استفاده کرد. قبل از عبور ترامپ از این بزرگراه تعدادی از معترضان دستگیر شدند.  معترضان و سرخ‌پوستان آمریکایی پلاکاردها و بنرهایی در دست داشتند که روی آنها نوشته شده بود: «شما در یک زمین سرقت شده حضور دارید» و «برتری‌طلبی سفیدپوستان را برچینید». پارک ملی مونت راش مور، یک یادبود ملی در ایالت «داکوتای جنوبی» است و روی کوهی در آن چهره 4 رئیس‌جمهور اسبق آمریکا حک شده است. این یاد‌بود که در سال ۱۹۲۵ میلادی رونمایی شد، در زمین‌های سرخ‌پوستان قبیله «لاکوتا» قرار دارد. روزنامه یو‌اس‌ای تودی در مصاحبه با یکی از معترضان بومی ‌در این باره نوشت: معترضان می‌گویند این منطقه با عنوان «بلک هیلز» برای بومی‌های آمریکا مقدس است، در حالی که سیاست‌های دولت ترامپ علیه منافع بومی‌ها و سایر گروه‌های اقلیت است. «فردی لانگورث» یکی از اعضای قبیله «لاکوتا» در این باره گفت: مشکل موجود در آمریکا فراتر از رئیس‌جمهور فعلی این کشور است اما ترامپ به عنوان کاتالیزور عمل کرده است. او افزود: «یا به حق موجودیت ما احترام بگذارید یا با مقاومت ما روبه‌رو شوید. ما مثل آدم‌های یتیمی ‌هستیم که در شب گریه می‌کنیم و تا زمانی که صدای‌مان را بشنوند به سر و صدا کردن ادامه خواهیم داد». به گزارش این روزنامه، منظور این معترض از به کار بردن عبارت «یتیم»، همه مردمان بومی ‌آمریکا هستند که چندین نسل آنها تحت تأثیر معاهدات نقض‌شده توسط ایالات متحده قرار گرفته‌اند. 

 

* ادامه قهر نظرسنجی‌ها با ترامپ

 هفته‌نامه نیوزویک در گزارشی با اشاره به ادامه کمپین ترامپ با استراتژی نفرت‌پراکنی نوشت: در حالی که تنها 4 ماه تا انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا باقی‌ مانده است، رای‌دهندگان آمریکایی شرکت‌کننده در نظرسنجی‌ها، دونالد ترامپ را بدترین رئیس‌جمهوری آمریکا در ۳ ‌دهه اخیر دانستند. ضعف عملکرد ترامپ در سیاست خارجی، عملکرد غیرقابل دفاع او در مهار شیوع کرونا، شیوه خشونت‌آمیز او در برخورد با اعتراضات مردمی‌ و... از جمله دلایلی است که باعث شده مردم آمریکا در نظرسنجی او را بدترین رئیس‌جمهوری کشورشان در 3 دهه اخیر بدانند. در نظرسنجی‌های منتشر شده توسط ریل‌کلیرپالیتیکس، بایدن با اختلاف 3/9 درصد، از رقیب خود جلوتر است. هر چند در این میان برخی دیگر از نظرسنجی‌ها از جمله یو‌اس‌ای تودی/ سافولک پیشگامی ‌بایدن از ترامپ را با اختلاف ۱۲ درصد نشان می‌دهند. به این ترتیب که بایدن با کسب ۵۳ درصد آرا در برابر ترامپ با ۴۱‌درصد رای قرار دارد. 

 

اسکات ریتر*: آمریکا در جهت توسعه کارزار تحریمی‌ فشار حداکثری بر ایران که نفت ایران و سپاه پاسداران را هدف قرار می‌دهد، هشدار داده محموله 4نفتکش عازم ونزوئلا را ضبط می‌کند. حالا باید منتظر بدترین حالت باشیم. 

همین چند هفته پیش در ماه‌های مه و ژوئن(خردادماه) دنیا با نفس حبس‌شده نظاره‌گر آن بود که چطور ایران 5 نفتکش حامل گازوئیل و مواد شیمیایی را اعزام کرد که بشدت مورد نیاز ملت ونزوئلا بود، چرا که بر اثر تحریم‌های سختگیرانه اقتصادی آمریکا، این کشور توان خود برای پالایش بنزین را از دست داده است. 

واشنگتن به رغم موضع گرفتن در مقابل این اقدام، هیچ کاری برای متوقف کردن ناوگان ایرانی نکرد جز تحریم کشتی‌های دخیل. حالا به نظر می‌رسد حکومت ایران قصد تکرار همان بازی را با 4 کشتی دیگر- شامل بلا، برینگ، پاندی و لونا- دارد که قریب به یک میلیون و 163 هزار بشکه گازوئیل [و بنزین] به ونزوئلا صادر می‌کنند. 

دولت ترامپ در تقلا برای جلوگیری از این [تحقیر مجدد] حکم جلب فدرالی برای توقیف محموله دریایی مزبور صادر کرده که آن را به منزله نقض قانون [آمریکایی] تحریم فعالیت اقتصادی به نفع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ‌ایران برمی‌شمرد. 

ایرانی‌ها صدور این حکم جلب را محکوم کرده و آن را به منزله اقدام به دزدی دریایی دانسته‌اند. 

اینکه حکم جلب تا چه میزان قابل اجراست و چنین کاری چه عواقبی خواهد داشت، بسته به سناریوهای پیش رو خواهد بود. 

یک سناریوی محتمل برای آمریکا تکرار همان بازی پارسال برای پیشنهاد رشوه به کاپیتان کشتی ایرانی خواهد بود تا بلکه شناور خود را به سمت کشوری هدایت کند که ممکن است تانکر مزبور و محموله‌اش را به نفع ایالات متحده توقیف کند. 

کشتی ایرانی مورد بحث، ابرتانکری که آدریان دریا نام داشت، توسط انگلیس به ظن نقض تحریم‌های اتحادیه اروپایی درباره صدور نفت به سوریه، جلب شده و در بندر جبل‌الطارق متوقف شد. ایران در پاسخ یک تانکر بریتانیایی را که در کار قاچاق سوخت در تنگه هرمز بود توقیف کرد. پس از مذاکرات پشت پرده،  قاضی جبل‌الطارق حکم به آزادی شناور ایرانی داد اما نه پیش از آنکه وزارت دادگستری آمریکا حکم جلبی برای ضبط کشتی مربوط صادر کند. 

وزارت خارجه آمریکا نیز با اهرم این حکم جلب کذایی از طریق برایان هوک، نماینده مخصوص خود در امور ایران، به کاپیتان تانکر ایرانی ایمیل فرستاد و پیشنهاد چند میلیون دلاری داد تا کشتی و محموله‌اش را تسلیم کند.

وزارت خارجه در واقع همان برنامه سال 1984 را پیاده می‌کرد که تحت عنوان «پاداش عدالت» شناخته می‌شد و حالا در دولت ترامپ در جهت هدف قرار دادن فعالیت‌های سپاه توسعه یافته و بر مبنای آن بابت اطلاعات منتج به متوقف کردن فعالیت ایرانی‌ها جایزه‌ای 15 میلیون دلاری تعیین شده است. 

درباره آدریان دریا، تیرشان به سنگ خورد. با این حال بنا به اطلاعاتی که از سوی دادگستری آمریکا منتشر شده، مالک ۲ کشتی حامل بنزین اخیرا اعزام شده به ونزوئلا به نام‌های بلا و برینگ- که هر دو تحت پرچم کشور لیبریا حرکت می‌کنند- مدعی شده او نگران تهدیدهای آمریکا است. واسطه‌های ایرانی این مبادله سوخت هم به او برای ادامه سفر فشار آورده و حتی پیشنهاد داده‌اند در صورت لزوم کشتی‌ها را به طور کامل خریداری خواهند کرد. سوال اینجاست: آیا آمریکایی‌ها دوباره به کاپیتان‌های 4 شناور مزبور نیز همانند آدریان دریا پیشنهاد رشوه خواهند کرد؟

اما بسیار محتمل است که پیامد هر گونه توقیف احتمالی، واکنشی متناسب از سوی ایران در پاسخ به مصادره شناورهایش در آب‌های بین‌المللی یا مصادره محموله کشتی‌ها باشد. 

با در نظر گرفتن سوابق پیشین، بسیار محتمل است که ایران هم اقدام به مقابله به مثل و ضبط یک شناور با ظرفیت مشابه کند که با پرچم ایالات متحده یا با محموله‌ای به مقصد آمریکا در حرکت باشد. 

این یک حرکت ریسکی است که شاید به برخی رویارویی‌های ناوگان‌های نظامی ‌ایران و آمریکا بینجامد و امکان دارد تا سطح یک برخورد منطقه ای توسعه یابد. گزینه دیگر این است که تانکرها، سامانه تشخیص خودکار خود را خاموش کرده و ماموریت‌شان را با راندن در آب‌های بین‌المللی به اتمام برسانند. سامانه ترانسپاندر که هر یک از نفتکش‌ها به آن مجهز هستند،  این امکان را به شناورهای دیگر می‌دهد تا با کمک ماهواره‌ها مسیر حرکت آنها را شناسایی کنند. این همان کاری است که شناورهای ایرانی و چینی در جریان صادرات نفت ایران به چین بارها در جهت دور زدن تحریم‌های آمریکایی انجام داده‌اند. اگر چه شاید این اقدام بسیار ریسکی باشد اما در جهت دور از دسترس نگاه داشتن آن جواب می‌دهد. 

آمریکا می‌تواند با بهره‌گیری از ناوگان خودش به شرطی که درست بیرون آب‌های سرزمینی ونزوئلا مستقر شود آنها را رصد کرده و یک مانع برای 4 فروند تانکر ایرانی ایجاد کند. خواه آمریکایی‌ها واقعا چنین اقدامی ‌را در جهت سد کردن راه نفتکش‌ها و توقیف آنها (در آب‌های بین‌المللی) انجام دهند یا نه، این رفتار می‌تواند به منزله نقض قوانین بین‌المللی محسوب شود.  این همچنین احتمال برخورد مستقیم با ناوگان و نیروهای هوایی ونزوئلا را افزایش می‌دهد، بویژه که می‌دانیم آنها قبلا در بدو ورود شناورهای ایرانی به آب‌های‌شان، عملیات اسکورت آنها را به انجام رسانده بودند. در گذشته، ایران و آمریکا هر دو در مواردی که ممکن بوده منجر به مواجهه بزرگی بین نیروهای نظامی‌شان شود از خود خویشتنداری نشان داده‌اند، چرا که اگر وارد چنین نزاعی شوند، بیرون آمدن از آن بسیار دشوار خواهد بود و چاره‌ای جز گسترش درگیری به یک جنگ منطقه‌ای نخواهد گذاشت. لاجرم هزینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی طرف‌های درگیر چنین مواجهه‌ای بالا خواهد بود و واقعیت‌های جهانی عاملی بازدارنده است در بروز رفتار یک‌جانبه از سوی هر یک از دو طرف. با این حال اکنون دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در حیاتی‌ترین جنگ سیاسی زندگی‌اش قرار دارد و نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد جنگی طاقت‌فرسا برای انتخاب مجدد در ماه نوامبر خواهد داشت. 

جمهوری اسلامی‌ ایران با تداوم اقدام فعلی‌اش برای صدور گازوئیل به ونزوئلا، ترامپ را بر سر دو راهی قرار می‌دهد که باعث می‌شود موقعیت او هر چه خراب‌تر شود، بویژه اگر حکم جلب فعلی برای توقیف نفتکش‌ها را اجرایی کند. از یک سو هر گونه بی‌عملی از سوی آمریکا در این غائله را رقبای سیاسی ترامپ روی هوا قاپ خواهند زد و آن را به منزله نشانه‌ای از ناتوانی او به عنوان یک رهبر ملی برخواهند شمرد، از سوی دیگر هرگونه توقیف احتمالی [نفتکش‌ها] نتیجه‌ای جز جنگ با ایران نخواهد داشت که هر گونه بخت احیای اقتصادی ایالات متحده در دوران پساکرونا را نابود خواهد کرد، یعنی آخرین بختی که ترامپ برای پیروزی در پاییز امسال روی آن شرط بسته است. یک بار دیگر، دنیا مجبور شده تا آینده مشترک خود را در حالی به نظاره بنشیند که تصمیم‌گیری درباره آن نه براساس بهترین [منافع] مشترک جهانی بلکه بر اساس نحوه تعبیر مسائل از چشم‌انداز سیاست داخلی آمریکایی خواهد بود. 

*افسر سابق اطلاعاتی نیروی دریایی آمریکا و ناظر سابق پیمان منع تسلیحات هسته‌ای میان‌برد در اتحاد جماهیر شوروی، عضو تیم فرماندهی ژنرال شوارتزکوف در ائتلاف ضدعراقی جنگ خلیج فارس و بازرس سازمان ملل در روند کاوش سلاح‌های کشتار جمعی در عراق (1998-1991)

3) نکته بعد، ارزآوری بالای صادرات محصولات غذایی و کشاورزی برای اقتصاد ایران است؛ بازارهایی مانند کویت، عمان، عراق، قطر و... که قیمت محصولاتی چون حبوبات، لبنیات، مواد غذایی و محصولات کشاورزی در آنها با قیمت تمام‌شده این محصولات در ایران قابل قیاس نیست، بازار بسیار مناسبی برای صادرات محصولات کشاورزی و غذایی ایران به شمار می‌روند. مثلا قیمت هر کیلو پرتقال در ایران در حالی چیزی حدود 10 هزار تومان است که قیمت همان میوه در کشوری مانند قطر به بیش از 80 هزار تومان می‌رسد. 

در واقع می‌توان گفت اختلاف قیمت محصولات کشاورزی بین ایران و سایر کشورهای منطقه به این معناست که ایران برای تولید این محصولات نسبت به همسایگان خود یا از مزیت نسبی بالایی برخوردار است یا دولت برای تولید محصولات کشاورزی در کشور هزینه زیادی را تحت عنوان یارانه به تولید‌کنندگان کشاورزی پرداخت می‌کند که در هر دو حالت نحوه استفاده از محصولات کشاورزی در ایران به نوعی اتلاف منابع کشور به شمار می‌رود. 

 

* راهکار چیست؟

کشوری مانند ترکیه در سال‌های گذشته با انجام اقداماتی توانست به یکی از تامین‌کنندگان بزرگ محصولات کشاورزی منطقه تبدیل شود. آنها بعد از افزایش تولیدات خود، در گام بعدی هزینه و امکانات سفر تجار رسمی این کشور به سایر کشورها را تقبل کرده و اطلاعات جامع تجاری کشورهای مختلف را نیز در اختیار بازرگانان خود قرار داده و در گام بعدی نمایندگان دولت و مجلس این کشور آن هم در سطوح عالی برای عملیاتی کردن قراردادهای پیشین وارد مذاکره با سایر کشورها شدند. مجموعه این اقدامات منتج به افزایش درآمدهای اقتصاد ترکیه از صادرات محصولات کشاورزی شد. این در حالی است که طبیعتا افزایش صادرات بدون افزایش تولید نه‌تنها منفعتی برای اقتصاد کشور ندارد، بلکه منجر به افزایش قیمت‌ها در داخل کشور شده و بار تورمی آن بر دوش مصرف‌کنندگان داخلی خواهد بود.

دکتر حسین نجابت*: در مجلس نهم هیأتی از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سرپرستی آقای آمانو به تهران آمدند. به وی گفتم مردم از من می‌پرسند چه سودی برای جمهوری اسلامی دارد که عضو «NPT» باشد؟ به عنوان مسؤول آژانس اگر به جای من بودید، چه پاسخی به این سؤال می‌دادید و چطور ما می‌توانیم مردم را متقاعد کنیم که عضو «NPT» هستیم و فقط از «NPT» به ما فشار وارد می‌شود؟ در صورتی که ما به همه ضوابط این موافقتنامه عمل کرده‌ایم و حتی باید برای فعالیت‌های صلح‌آمیزمان، آژانس به ما کمک کند و ما برای اینکه حسن ‌نیت‌مان را نشان دهیم [از دید من یک اشتباه] پروتکل الحاقی را نیز پذیرفتیم. ما حتی بیش از پروتکل الحاقی نیز اقداماتی را انجام دادیم که با کمال تأسف در برجام تمام فعالیت‌های هسته‌ای را تقلیل دادیم اما طرف‌های مقابل ما در برجام هیچ تعهدی را گردن نگرفته و به تعهداتی که داشتند عمل نکرده‌اند. رئیس سابق آژانس لبخندی زد و جوابی برای من نداشت. 

یک: ما در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در مسائل هسته‌ای دچار یک عدم انسجام هستیم. طبق قانون اساسی، دولت باید در برجام منویات رهبر حکیم انقلاب و مصوبات شورای عالی امنیت ملی را رعایت می‌کرد اما در مسائل برجام به تذکرات معظم‌‌له هیچ توجهی نشد. می‌گویند رهبری اجازه مذاکره داده‌اند اما نمی‌گویند چه شرایطی را قرار دادند و مشروط این توافقنامه را تصویب کردند، این ظلمی است به کشور و رهبری که ما باید به طور جامع به تمام فرمایشات ایشان دقت کنیم.

رهبری بارها گفتند به آمریکا اعتماد نکنید اما اعتماد کردند. پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۹۷، رهبر انقلاب گفتند اروپایی‌ها هم قابل اعتماد نیستند اما باز هم برخی به اروپا خوشبین بودند.

الان رسیدیم به جایی که تروئیکای اروپا پیشنهاد قطعنامه علیه کشورمان را داد. ما تقریباً به نقطه آغاز سال‌های پیش از مذاکرات هسته‌ای رسیده‌ایم اما راه همان است که آقای دکتر قالیباف رئیس جدید مجلس شورای اسلامی بیان کرد: «مقاومت فعال». 

دو: ما مقاومت کور و تسلیم نداریم؛ مقاومت فعال یعنی در برابر زورگویی ابرقدرت‌ها که کاملاً ضعیف شده‌اند، بایستیم. در همین قطعنامه آژانس، دولت‌های روسیه و چین رأی منفی دادند و حتی شاید اگر موضوع به شورای امنیت هم برود، این 2 کشور وتو ‌کنند. 

 دولت و مذاکره‌کنندگان عرضه این را ندارند که از این 2 کشور که رأی منفی داده‌اند، در دیپلماسی فعال استفاده مثبت کنند. مقطعی که مذاکرات هسته‌ای از شورای امنیت ملی کشورمان به وزارت خارجه داده شد، یک نقطه عطف اشتباه بود، زیرا نگاه وزارت خارجه جهانی شدن است. 

آقای رئیس‌جمهور نگاهش این است که ما باید به فرمول جهانی شدن که اواخر قرن گذشته به تاریخ پیوسته است، بپیوندیم. این در حالی است که آمریکا ـ که روزی از همه سازمان‌های بین‌المللی حمایت می‌کردـ امروز از آنها خارج شده است.

در این چالش مقاومت و درگیری ما باید بر پایه منافع خود بایستیم و این را بدانیم که دنیای غرب- چه آمریکا و چه 3 کشور اروپایی- قدرت سابق را ندارند، بنابراین باید همان‌طور که رهبر بزرگوار انقلاب توصیه کردند تعهدات برجامی را کاهش دهیم. 

در همین رابطه رهبر انقلاب فرمودند ما تعهداتی که سپردیم را متوقف می‌کنیم اما دولت و وزارت ‌خارجه می‌گویند ما در چارچوب برجام تعهدات را کاهش می‌دهیم، این تفاوت رویکرد را یک‌ بار برای همیشه باید حل کنیم و الان موقع حل این موضوع است. 

حالا که وزارت خارجه دیپلماسی فعال ندارد، باید از طریق مجلس، دولت را سرخط آوریم تا به وزیر امور خارجه نشان داده شود حرف‌هایی که شما می‌زنید برای اواسط قرن بیستم است و اواخر قرن گذشته اینگونه صحبت‌ها تمام شده است. 

سه: دولت‌های گذشته اصرار داشتند ایران به WTO [سازمان تجارت جهانی] بپیوندد اما ببینید بر سر این سازمان چه آمده است. 

ما جزو اولین کشورهایی بودیم که سال ۱۹۹۵ تقاضای عضویت در WTO را دادیم اما پس از ۲۵ سال هنوز به دلیل اینکه آمریکا نمی‌گذارد، ناظر هم نیستیم ولی متأسفانه نمی‌خواهیم این مسأله را باور کنیم. برخی اوقات بعضی هیأت‌ها می‌روند و دریوزگی می‌کنند تا ایران به WTO بپیوندد، در حالی که این سازمان در عمل تمام شده و معاهدات منطقه‌ای و دو‌طرفه و چندجانبه جای آن را گرفته است. 

چهار: هنوز عده‌ای به غرب دلخوش هستند اما ببینند آمریکا چقدر راحت از پیمان کیوتو، سازمان یونسکو و معاهده موشک‌های میان‌برد خارج شد. همین‌که می‌بینند منافع‌شان تأمین نمی‌شود از معاهدات خارج می‌شوند. اروپا، استرالیا و کانادا هم همین مسیر را می‌روند، لذا واضح است ما باید چه کنیم. 

به نظر من راه‌حل این است که ما تعهدات برجامی خود را کاهش دهیم همان‌طور که در یک مقطعی اواسط دهه 80 و در پایان دولت اصلاحات، رهبری فرمودند بروید قفل مجموعه UCF اصفهان را بشکنید، همان مسیر را باید در دولت فعلی برویم، با این توصیف اگر در میانه راه، آنها برگشتند و حقوق ما را رعایت کردند ما دوباره تعهدات‌مان را انجام می‌دهیم. اگر رسیدیم به جایی که آنها بخواهند مقابله کنند بهترین گزینه آن است که به‌سرعت ما دسترسی‌های اضافه را متوقف کنیم. 

پنج: ما یک وزارت خارجه تنبل و کم‌اثر داریم؛ به طور مثال فروش بنزین به ونزوئلا از دولت سرچشمه نگرفته و وزارتخانه‌های امور خارجه و نفت هیچ نقشی در این کار نداشتند و حتی مخالفانی در دولت هم داشت. 

تجربه صادرات بنزین به ونزوئلا برای کشورهای دیگر نیز قابل تکرار است اما این اتفاق با همت وزارتخانه‌های امور خارجه، نفت و اقتصاد میسر می‌شود که هیچ تلاشی از آنها در این زمینه نمی‌بینیم. مجلس یازدهم باید با هوشمندی، درایت و تدبیر و گریز از شعار به وظیفه خود عمل کند و یقه برخی وزرا را به طور جدی بگیرد، چون معیشت مردم در خطر است و باید مسؤولان باور کنند مردم در فشار هستند و خود را به آب و آتش بزنند.

در حال حاضر در جنگ با تعدادی از کشورهای دنیا هستیم و از آن طرف هم در بین ملت‌های دنیا بسیار حامی داریم. این را باید دولتمردان ما بفهمند. در قطعنامه آژانس کشورهای عمده دنیا رأی منفی و ممتنع دادند؛ الان دیپلماسی ما باید روی این مسأله تهییج و سرمایه‌گذاری کند و حرف‌های جدید بزند که متأسفانه هیچ فعالیتی در این زمینه نمی‌بینیم. دولت باید محکم، بابرنامه و با دیپلماسی فعال و شجاعانه به این بیانیه پاسخ دهد نه اینکه با وادادگی و ترس عمل کند. انگار با کشتی‌های خود وارد حیاط خلوت آمریکا می‌شود که در قضیه صادرات بنزین به ونزوئلا اتفاق افتاده است. 

در حال حاضر برخی وزارتخانه‌های دولت واقعا تعطیل هستند و به کارهای معمولی می‌پردازند در حالی که نیاز به انجام کارهای جدی و جهش جهادی و انقلابی همراه با تدبیر داریم.

* نماینده پیشین مجلس