محمدمهدی تقوی: اقتصاد کشور با سوء مدیریت اجرایی حالا به وضعیتی رسیده است که دیگر ماهانه بر نرخ اقلام مختلف افزوده نمی‌شود و بدون اغراق هر روز قیمت جدیدی بر کالاها نقش می‌بندد، البته تحریم نامنصفانه غرب و سرمایه‌داری جهانی که در واقع حاکمیت الیگارشی در جهان است نیز تاثیرگذار است و تاثیر آن کم هم نیست اما پس دولتی که 7 سال بر سر کار است، وظیفه‌اش چیست؟ توجیه و تماشا؟!

یکی از مواد غذایی‌ای که این روزها گران شده، مرغ است که نرخ آن مدتی است به پرواز درآمده و پایین هم نمی‌آید! سال‌هاست گفته می‌شود دلیل نوسان قیمت مرغ و تخم‌مرغ، انحصار واردات نهاده‌ها توسط یک فرد خاص است! اما خب اگر این کار او غیرقانونی است چرا برخورد نمی‌شود و اگر قانونی است چرا هر از گاهی مطرح می‌شود؟

از نظر اقتصاددانان یکی از راهوارترین مسیرهای رسیدن به توسعه و رفاه، انهدام انحصار است و هر اقدامی انحصار را به چالش نکشد، موفق نخواهد شد. 

تا زمانی که انحصار دست‌نخورده باقی بماند، فرآیند کنونی ادامه می‌یابد، گرانی‌های گاه و بیگاه و حتی عمدی و سیستماتیک شکل می‌گیرد و گسترش می‌یابد چون دولت، قدرت مسلط انحصارگرا را به چالش نمی‌کشد. در واقع می‌توان گفت با عدم ورود به این موضوع بسیار مهم، شرکت انحصارگرا روز‌به‌روز قدرت بیشتری یافته و با این وضعیت، انحصار قوی‌تر می‌شود. 

در عمق قضیه برای رفع مشکلات اقتصاد (برای همیشه) ایران باید از بهره‌کشی‌ای که درگیر آن شده‌، خود را کنار بکشد، به عبارت دقیق‌تر فرآیند برجام را معکوس کند. حالا برخی پاسخ ندهند این انزواطلبی اقتصادی است؛ خیر! قطعا منظور این نیست؛ انحصار چند به اصطلاح قدرت عموما ظالم جهانی را باید شکست و به 190 کشور دیگر دنیا بها داد. وقتی دولت چه در داخل در برابر آن شرکت که گفته می‌شود انحصار واردات نهاده را در اختیار دارد و چه در بیرون مرزها مقابل قلدرمآبی آمریکا از موضع ضعف برخورد می‌کند، اوضاع از اینکه هست هم بدتر خواهد شد. کشور تحت شدیدترین تحریمی نظیر ایران باید اقتصادش را با مداخلات مؤثر دولت، کنترل ثروت و سرمایه‌ای که وجود دارد و گسترش مناسبات تجاری با دیگر کشورهای جهان مدیریت کند. بخش مالی اقتصاد باید ملی شود و شیوه‌های استفاده از منابع طبیعی هم باید تحت‌ نظارت دقیق‌تری باشد.

رابطه بین قیمت‌های داخلی و قیمت‌های جهانی باید قطع شود و کشور باید برای رهایی خود از کنترل مؤسسات بین‌المللی؛ نظیر FATF، به اقدام دست بزند. 

30 سال است دولت‌های مختلف ادعا کردند اگر کشور صادرات خود را افزایش دهد، مشکلاتش تخفیف خواهد یافت. اموال عمومی و حتی منابع طبیعی را به بخش خصوصی (در حقیقت اختصاصی!) واگذار کردند و تا جایی که می‌توانستند از بخش مالی اقتصاد نظارت‌زدایی کردند. پیامدها عیان‌تر از آن است که کتمان‌کردنی باشد. نابرابری در کشور بیداد می‌کند. سوالی که اغلب به آن نمی‌پردازند این است: این نابرابری گسترده و کوچک شدن ساعتی سفره‌های مردم چرا ایجاد شد؟ آقای روحانی هفته قبل بر سر ملت منت گذاشته و گفتند در جنگ اقتصادی، خوب حکمرانی کردیم(!) خب! درست هم می‌گویند اما خوب یعنی برای کدام گروه و طبقه اجتماعی؟

علت اصلی بحران، وابستگی هر چه بیشتر به نگاه به خارج بویژه پست‌ترین رژیم‌های دنیا و در کنار آن برخورد نکردن با امتیازات ناحق و افزونه‌خواهی‌هاست! سال‌هاست با اصرار بر برجام و صادرات نفت خام به‌ طور فزاینده‌ای پول کمتری در پی‌ فعالیت‌های مولد خلق می‌شود. یکی از پیامدهای این تحولات در عرصه‌ اقتصاد هم این است که داریم مشاهده می‌کنیم؛ دلار 30 هزار تومانی و در پی آن گرانی همه چیز؛ همه چیز!

گروه اجتماعی: «کدام یک از پروازهای ما منطبق با پروتکل‌های بهداشتی است؟ نمی‌دانم چه کسی باید اینها را حل کند. چند ماه است داریم خواهش می‌کنیم. در کشورهایی که در جمع کردن این اپیدمی توفیق حاصل کردند، وزیر بهداشت می‌نویسد و می‌خواهد و همه مکلف به اجرا هستند. اینجا وزیر بهداشت تمنا می‌کند، خواهش می‌کند و زانو می‌زند اما کسی گوش نمی‌دهد. کدام یک از اتوبوس‌های ما منطبق با اصول پروتکل‌های بهداشتی است؟ در تهران اعلام کرده‌ایم داخل شهر منبع توسعه ویروس است و با جهش‌هایی که ویروس پیدا کرده، قدرت سرایتش ۱۰ برابر شده است. گفتند تا پایان اردیبهشت اتوبوس اضافه می‌شود اما یک اتوبوس هم اضافه نشد. اعلام شد هر کس ماسک نزند، جریمه می‌شود. 4-3 روز قبل در خیابان دیدم ۴۰ درصد افرادی که داخل اتوبوس بودند ماسک نزده‌اند، آیا می‌توان به این صورت عفونت را جمع کرد؟ بیماری‌ای که نه دارو دارد، نه واکسن و فقط راهش پیشگیری و فاصله‌گذاری است». 

جملات بالا، اظهارات یک منتقد نیست، بلکه اظهارات وزیر بهداشت و عضو کابینه دولت است. به گزارش «وطن ‌امروز»، عدم اجرای برنامه‌های مقابله با کرونا توسط مسؤولان و به دنبال آن افزایش آمار مرگ‌و‌میر روزانه کرونا و رکوردشکنی‌های پیاپی آن، سعید نمکی، وزیر بهداشت را عصبانی کرده است. 

وی فقط به خاطر عدم رعایت مسائل بهداشتی توسط مردم و عدم استفاده آنان از ماسک ناراضی نیست، بلکه عدم اجرای برنامه‌های مقابله با کرونا توسط مسؤولان هم موجب شده وی لب به اعتراض بگشاید. به همین علت در ادامه اظهارات خود تهدید کرد مسببان وضع فعلی را رسوا خواهد کرد: «اگر روزی قرار باشد عدم توفیق در مدیریت اپیدمی را به حساب وزارت بهداشت بنویسند، دهانم باز خواهد شد و خواهم گفت چه کسانی چه کردند. اجازه نمی‌دهم خون شهدای سلامت پایمال دغدغه‌های دیگر شود».

 

* چرا تعطیل نمی‌کنند؟

متخصصان بهترین راه قطع زنجیره انتقال کرونا را تعطیلی متناوب می‌دانند اما دولت بعد از تعطیلات 7 ماه پیش، زیر بار این موضوع نرفته و با وجود هشدارهای فراوان نظام سلامت، عملا به عادی‌سازی امور روی آورده است. با توجه به دوره ۲ هفته‌ای فعالیت ویروس کرونا و هویدا شدن علائم آن، کارشناسان معتقدند دولت باید 2 هفته شهرهای بحرانی را تعطیل و همزمان محدودیت‌های سختگیرانه برای ترددها وضع کند. حسن روحانی و سایر مسؤولان دولتی اعلام کرده‌اند نمی‌توان اقتصاد را نادیده گرفت و می‌توان با فاصله‌گذاری هوشمند، فعالیت‌های اقتصادی را نیز انجام داد. تعطیلی ۲ هفته‌ای متناوب فقط برای شهرهای بحرانی مانند تهران هزینه قابل توجهی را متوجه دولت خواهد کرد اما سوال اساسی این است که آیا این هزینه بیشتر از هزینه درمان هزاران کرونایی است؟ رکوردهای پی‌درپی ابتلا و مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا نشان می‌دهد دولت باید هزینه زیادی در بخش سلامت متحمل شود و قطعا تعطیلی ۲ هفته‌ای شهرهای بحرانی، هزینه‌ای کمتر در پی خواهد داشت. دولت قصد دارد موازنه معیشت و سلامت را برقرار کند اما تاکنون نه در معیشت و نه در سلامت موفق نبوده و آمارها نشان می‌دهد سیاست‌های دولت در مقابله با کرونا بشدت مشکل دارد. رفتار دولتی‌ها به گونه‌ای است که انگار دستورالعمل مدونی برای مقابله با کرونا وجود ندارد و دولت برای مراحل مختلف بحران‌ها، هیچ برنامه مشخصی ندارد یا اگر این دستورالعمل‌ها وجود دارد، اجرا نمی‌شود. قطعا باید رفتار دولت وقتی تعداد قربانیان روزانه کرونا ۲ رقمی است با ایامی که تعداد فوتی‌ها فراتر از 300 نفر رفته، تفاوت کند اما عملا چنین اتفاقی نمی‌افتد. دکتر اکبر مردانی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا در گفت‌وگو با «وطن‌ امروز» خبری عجیب می‌دهد و می‌گوید: وزارت بهداشت برای هر مرحله بحران دستورالعمل و پروتکل مدون و مصوب دارد اما اجرا نمی‌شود! شما بروید ببینید چه کسانی مانع از اجرای آن می‌شوند. قطعا بهترین راهکار قطع زنجیره انتقال کرونا، تعطیلی حداقل ۲ هفته‌ای در تهران و شهرهای بحرانی است اما این طرح اجرا نمی‌شود. 

 

* راهکار چیست؟

وضعیت تهران و برخی کلانشهرها بحرانی است به گونه‌ای که بخش‌های غیرعفونی بیمارستان‌ها هم در اختیار بیماران کرونایی قرار گرفته‌ است؛ بیمارستان‌های نیروهای مسلح نیز به طور کامل خدمات مربوط به درمان کرونا ارائه می‌دهند و حالا شنیده شده بیمارستان‌های کودکان نیز درگیر ماجرای کرونا شده‌اند. آیا در چنین وضعیتی هزینه‌های دولت بیشتر از تعطیلی ۲ هفته‌ای تهران و چند شهر بزرگ نیست؟ بهترین راهکار پس از تعطیلی، انتشار دستورالعمل‌ و برنامه‌های وزارت بهداشت در مراحل مختلف کروناست. مثلا وزارت بهداشت باید اعلام کند اگر تعداد کشته‌های کشور از 100 نفر تجاوز کرد باید چه اقداماتی در کشور انجام شود و چه تغییراتی در پروتکل‌ها به وجود آید. متاسفانه مشاهده می‌شود حتی پروتکل‌های ابتدایی وزارت بهداشت نیز اجرا نمی‌شود و هنوز در استفاده از ماسک در خیابان‌ها و مراکز عمومی مشکل داریم. مترو و اتوبوس در تهران کانون‌های انتشار هستند اما به گفته وزیر بهداشت مسافران در آن ماسک نمی‌زنند و اجرای پروتکل‌ها و نظارت بر آنها با مشکل اساسی مواجه است.

وزیر بهداشت دیروز در ارومیه گفت: وقتی هر شب آمارهای استان‌ها را می‌خوانم یکی از اضطراب‌هایم این است که به سیاه‌چاله‌ای بیفتیم که درآمدن از آن کار دشواری است. در ستاد ملی تقاضا کردیم هر کس که ماسک نزد، جریمه کنید اما بروید آمار را دربیاورید که چند نفر را جریمه کردند. گفتیم جاده‌ها را ببندید، چند تا را بستند؟ اینطور که نمی‌شود اپیدمی جمع کرد. اگر این بال شکسته ما را ترمیم نکنند، اپیدمی در این مملکت جمع نمی‌شود و ما ته رودخانه باید جنازه جمع کنیم. بعد از مدتی هم پرسنل من هم می‌برند و می‌روند. البته آنها به خیابان نمی‌روند، بلکه به خانه‌های‌شان می‌روند. امیدوارم خداوند چنین روزی را نیاورد اما اگر روزی خستگی و بی‌توجهی دیگران به حریم همکاران من شدت یافت، به خیابان نمی‌آیند و اهل غربتی‌بازی نیستند، بلکه می‌روند در خانه می‌نشینند و آن روز، روز سختی است و غیرقابل تحمل است. 

وزیر بهداشت با بیان اینکه من در میان مردم حضور دارم، گفت: می‌روم می‌بینم نانوا می‌گوید چه کنم، همه بیرون در هم و بدون فاصله‌گذاری هستند. ایها‌الناس بدانید که من به عنوان وزیر بهداشت نمی‌توانم به‌تنهایی این اپیدمی و وضعیت را جمع کنم و جمع کردن آن توجه بسیار فراتر از این می‌خواهد. روزی چند اتوبوس از مرزهای جنوب شرق، این سرزمین را با انواع آلودگی طی می‌کند و به چالدران می‌آید. من که نمی‌توانم جلویش را بگیرم، کجا باید اجازه ندهد که اینها بیایند؟ اینها پرواز که نمی‌کنند، بلکه در طول این سرزمین با خودشان آلودگی می‌آورند. در کجای دنیا اجازه چنین تخلفی را می‌دهند؟ نه یک روز و ۲ روز، بلکه آمار دارم تعداد زیادی از اینها در خانه‌های افراد در شمال استان شما پذیرایی می‌شوند تا بتوانند از مرز خارج شوند. من آمارش را دارم و خیلی چیزهای دیگر هم دارم که صلاح نمی‌بینم رو کنم. 

 

* همه مشاغل در سرایت کرونا پرخطرند

عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا گفت: گسترش شیوع ویروس کرونا در جای‌جای کشور اکنون طوری است که چنین ویروس مرگباری خیلی به ما نزدیک شده است و چنانچه دستورالعمل‌های بهداشتی از سوی مردم رعایت نشود آمار فوتی‌های کرونایی بشدت بالا می‌رود. 

دکتر مسعود مردانی در گفت‌وگو با «وطن امروز» در پاسخ به این سوال که چه مشاغل پرخطری در این شرایط سخت کرونایی باید تعطیل شود تا با این اقدام از شیوع گسترده ویروس کرونا جلوگیری شود، اظهار داشت: این اقدامات باید ماه‌ها قبل انجام می‌شد، اکنون حتی در بین مجموعه افراد خانواده هم باید فاصله‌گذاری اجتماعی رعایت شود، چه برسد به تعطیلی صنوف یا مشاغلی که شاید در یک محل مسقف 30 تا 50 نفر فشرده در حال کار باشند. در چنین شرایطی باید گفت همه مشاغل اکنون در شیوع ویروس کرونا پرخطر هستند. 

وی با بیان اینکه برنامه‌ریزی یا اقدام قطعی برای ممانعت از ترددها به شهرهای شمالی و... انجام نمی‌شود، اظهار داشت: پس از تعطیلات هفته گذشته، جاده‌ها و اتوبان‌های ورودی به تهران (روز یکشنبه) به قدری شلوغ بود که انگار نه انگار ویروسی در کمین سلامت مردم است. 

عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا تصریح کرد: دولت باید مصوبات لازم را برای قطع زنجیره ویروس کرونا اجرا کند اما آنگونه که معلوم است این مصوبات هر چند شاید شکل عملی به خود گیرد اما یا ناقص اجرا می‌شود یا اینکه نتیجه‌ای در بر ندارد. 

فلوشیپ فوق‌تخصصی بیماری‌های عفونی از آمریکا در پاسخ به اینکه کشور چین به عنوان خاستگاه کرونا چه اقداماتی را به کار گرفت که توانست بیماری «کووید-19» را مهار کند، افزود: چین بیماری «کووید-19» را در جهان توسعه داد اما با رعایت همه پروتکل‌ها و قرنطینه شهرهای کانون انتشار ویروس توانست بر این بیماری غلبه کند و پس از آن نیز اکنون واکسن آن را ساخته و در حال واکسینه کردن شهروندان است. 

مردانی اضافه کرد: مردم نباید این بیماری بسیار خطرناک را به شوخی بگیرند، چرا که ویروس کرونا نه‌تنها در سرایت بسیار قوی است، بلکه افرادی که به این بیماری دچار می‌شوند چنانچه بیماری زمینه‌ای داشته باشند از پا درخواهند آمد.

***

سقوط 4 هزار تومانی نرخ ارز در روز گذشته، بازار ارز را در شوک بزرگی فرو برد. در حالی که ۲ روز پیش قیمت هر دلار آمریکا در بازار آزاد 31 هزار و 500 تومان بود، این نرخ با سقوطی 4 هزار تومانی به محدوده 27 هزار و 500 تومان رسید. خبرها حاکی از آن است که افت ناگهانی و شدید قیمت ارز در روز گذشته، فشار فروش ارز را افزایش داد. افت یکباره نرخ ارز، زنگ خطر سرمایه‌گذاری در این بازار را به صدا درآورد. «وطن امروز» در گزارش حاضر، ضمن تشریح مشاهدات میدانی از بازار فردوسی، در گفت‌و‌گو با یک کارشناس اقتصادی، برخی عوامل احتمالی در سقوط یکباره نرخ ارز را بررسی کرده است.

روز گذشته قیمت‌ها در بازار ارز با سقوطی غیرقابل پیش‌بینی مواجه شد. در حالی که قیمت فروش هر دلار آمریکا تا آخرین ساعات دوشنبه هفته جاری حدود 31 هزار و 500 تومان بود، روز گذشته این رقم با سقوطی ناگهانی به حدود 28 هزار تومان رسید. از صبح روز گذشته بود که خبرهایی درباره افت شدید قیمت ارز در بازار آزاد منتشر شد. قیمت‌های اعلامی از بازار آزاد اما چنان شوکه‌کننده و غیرقابل باور بود که به سرعت به خبر اول روز گذشته تبدیل شد. در حالی که روند ماه‌های اخیر در بازار ارز، رشد بی‌وقفه قیمت ارز را به خبری تکراری تبدیل کرده بود اما افت ناگهانی قیمت‌ها در این بازار توجه بسیاری از مردم و رسانه‌ها را به خود جلب کرد. در پی افت شدید قیمت ارز در بازار آزاد، قیمت سکه هم با کاهشی قابل توجه رو‌به‌رو شد. قیمت سکه تمام بهار آزادی طرح جدید روز گذشته با افتی حدود 2 میلیون تومانی به حدود 13 میلیون و 500 هزار تومان کاهش یافت. سقوط قیمت‌ها البته محدود به بازار ارز و سکه نبود؛ بازار خودرو هم تحت تاثیر افت شدید قیمت ارز، دچار کاهش قیمت شد. در همین راستا و طبق خبرهای واصله، قیمت پراید در بازار آزاد به کمتر از 120 میلیون تومان رسید. قیمت سایر انواع خودرو هم از این موج کاهشی قیمت‌ها جا نماند و با افتی قابل توجه مواجه شدند. 

 

* مشاهدات خبرنگار «وطن امروز» از میدان فردوسی

میدان فردوسی روز گذشته شاهد حضور پرتعداد معامله‌گران بود. شلوغی میدان فردوسی اما یک تفاوت عمده با شلوغی روزها و هفته‌های گذشته داشت. بر اساس بررسی‌های میدانی خبرنگار «وطن امروز» از حال و هوای میدان فردوسی، بسیاری از حاضران دیروز میدان فردوسی، افرادی بودند که پیش از این اقدام به خرید و سرمایه‌گذاری در ارز کرده بودند اما حالا با مشاهده سقوط یکباره قیمت ارز، برای فروش ارز خود جویای قیمت‌ها بودند. برخی دلالان ارز هم تحت تاثیر شوک کاهش شدید قیمت ارز قرار گرفته و از افت حدود 4 هزار تومانی قیمت دلار می‌گفتند. البته بسیاری از مردم هم که اهل خرید و فروش ارز نبودند و تا پیش از این به صعود مداوم قیمت ارز عادت کرده بودند، با نگاهی خیره به تابلوهای صرافی‌ها و پرس‌و‌‌جو از قیمت‌ها، در حال هضم شوک سقوط ناگهانی قیمت‌ها بودند. مشاهدات میدانی خبرنگار «وطن امروز» از جو روز گذشته بازار فردوسی هم حاکی از آن است که فعالان بازار ارز تا حدود زیادی تحت تاثیر شوک سقوط ناگهانی قیمت ارز قرار گرفته‌اند. نشانه‌های این شوک‌زدگی در اختلاف زیاد قیمت پیشنهادی آنها برای خرید ارز مردم قابل مشاهده بود؛ به طوری که قیمت خرید صرافی‌ها و دلالان ارز از 26 هزار تومان تا حدود 27 هزار و 500 تومان در نوسان بود. اختلاف نزدیک به ۲ هزار تومانی قیمت پیشنهادی برای خرید ارز در بازار فردوسی، تنها بخشی از شوک منفی بازار ارز در روز گذشته بود. اما بخش دیگری از حاضران در میدان فردوسی، مردمی بودند که از ترس سقوط بیشتر نرخ ارز و متضرر شدن، قیمت‌ها را رصد کرده و برای فروش به بالاترین قیمت ممکن تلاش می‌کردند. 

 

* همتی: وضعیت بازار ارز مثبت‌تر می‌شود

یک روز پیش از سقوط آزاد قیمت ارز، رئیس کل بانک مرکزی در جلسه شورای گفت‌و‌گوی دولت و بخش خصوصی ضمن ارائه توضیحاتی درباره وضعیت بازگشت ارز صادراتی، به گلایه‌های صادرکنندگان و فعالان بخش خصوصی پاسخ داد. عبدالناصر همتی البته اشاره‌ای هم به وضعیت پیش روی بازار ارز کرد و گفت: درباره مشکلات ناشی از تحریم و اثرات آن بر صادرات اطلاع دارم و علت کاهش صادرات ما در ۶ ماه ابتدای سال دقیقا مشخص است و ان‌شاء‌الله در نیمه دوم سال جهش خوبی در این زمینه خواهیم داشت. ان‌شاء‌الله نرخ ارز نیز کنترل می‌شود و شرایط بازار درباره نرخ ارز مثبت‌تر شده و نکته دوم اینکه عرضه ارز در سامانه نیما بسیار بهتر شده است. وی بیان داشت: طی چند روز گذشته به طور متوسط ۱۵۰ میلیون دلار ارز در سامانه نیما عرضه شده، لذا این روند بسیار خوب است و من مطمئن هستم شرایط اوج تحریم را گذرانده‌ایم. همتی بیان داشت: بخشنامه‌های بانک مرکزی بر اساس تحریم‌های جدید از سوی ترامپ اصلاح می‌شود و این شرایط به خاطر قرار گرفتن ما در اوضاع جنگ اقتصادی است، لذا بانک مرکزی نمی‌تواند دست روی دست بگذارد و بخشنامه‌های خود را اصلاح نکند. 

 

* افزایش عرضه ارز حواله و حضور بانک مرکزی در بازار اسکناس

هر چند اکنون نمی‌توان ریشه افت ناگهانی ارز را به طور دقیق و قطعی اعلام کرد اما مروری بر خبرهای روزهای اخیر، یک عامل قابل توجه را در نزولی شدن نرخ ارز نشان می‌دهد. به نظر می‌رسد افزایش قابل توجه عرضه ارز چه در بازار حواله و چه در بازار اسکناس، تاثیر قابل توجهی در افت شدید نرخ ارز داشته است. پیش از این بانک مرکزی از روند رو به رشد عرضه ارز صادرکنندگان در بازار حواله (نیما) خبر داده بود. با این حال چنانچه اشاره شد، وی در جلسه شورای گفت‌و‌گو هم از عرضه روزانه 150 میلیون دلار ارز حواله در سامانه نیما خبر داد. همتی البته از بهتر شدن شرایط هم گفت: «با مشورت اتاق بازرگانی و هماهنگی با وزارت صمت بزودی اقدامات ویژه‌ای برای استفاده حداکثری از منابع صادرکنندگان برای تامین ارز مورد نیاز واحدهای تولیدی انجام خواهیم داد». 

افزایش عرضه ارز البته محدود به بازار حواله نبود و خبرها از رشد قابل توجه عرضه ارز در بازار اسکناس حکایت داشت. مطابق خبرهای منتشر شده، بانک مرکزی از هفته گذشته اقدام به ورود جدی به بازار اسکناس کرده و با عرضه سنگین ارز در بازار متشکل ارزی، تقاضاهای اسکناس را تامین کرده است. گزارش‌های بانک مرکزی از میزان عرضه و تقاضای اسکناس نشان می‌دهد در یک هفته اخیر، حجم عرضه ارز چندین برابر میزان تقاضا بوده است. به عنوان نمونه، دوشنبه هفته جاری و درست یک روز پیش از سقوط ناگهانی قیمت ارز، بانک مرکزی از عرضه حدود 75 میلیون دلار ارز به صورت اسکناس در «بازار متشکل معاملات ارزی» در نرخ‌های حاشیه بازار خبر داد. بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: به رغم این میزان عرضه و امکان خرید هر صرافی به میزان ۵٠٠ هزار دلار در بازار مذکور، حدود 944 هزار دلار توسط صرافی‌ها خریداری شد. بانک مرکزی حجم اندک خرید ارز در بازار متشکل را نشانه فقدان تقاضای موثر در بازار برای ارز به صورت اسکناس عنوان کرد. 

البته خبرهای مثبت دیگری هم در رابطه با بازار ارز منتشر شده بود. جدی شدن بازگشت ارزهای بلوکه شده ایران در سایر کشورها از جمله در عراق و جو مثبت ناشی از لغو تحریم  تسلیحاتی از جمله خبرهایی بود که انتظارها برای کاهش قیمت ارز را افزایش داد. 

 

* افزایش ساعت کاری صرافی‌های بانکی و بازار متشکل ارزی

روز گذشته و درست در بحبوحه کاهش قیمت ارز، بانک مرکزی از افزایش ساعت کاری بازار متشکل ارزی خبر داد. در همین راستا بانک مرکزی روز سه‌شنبه با صدور اطلاعیه‌ای، به منظور ارائه خدمات بهتر و بیشتر به مردم، تا اطلاع ثانوی صرافی‌های بانکی و بازار متشکل ارزی را موظف کرد تا ساعت ۱۸ به ارائه خدمت بپردازند. افت شدید و البته ناگهانی نرخ ارز، زنگ خطر سرمایه‌گذاری در این بازار را به صدا درآورد. در صورت تداوم روند نزولی قیمت‌ها در بازار ارز، احتمال طولانی‌تر شدن صف‌های فروش و تشدید روند نزولی قیمت‌ها بیشتر می‌شود. 

***

حسن حسن‌خانی، کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «وطن امروز»:

دلایل کاهش قیمت ارز چه بود؟

استاد اقتصاد دانشگاه قم و کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با «وطن امروز» به تشریح عوامل ایجاد استعداد کاهش ارز پرداخت. حسن حسن‌خانی در ابتدای اظهارات خود گفت: موضوعی در تحلیل‌های ژورنالیستی به اسم انتظارات مطرح می‌شود که در اقتصاد به عنوان یک متغیر فاندامنتال محسوب نمی‌شود، این یعنی اخباری که در کوتاه‌مدت منتشر می‌شود و خیلی زود تاثیر خود را از دست می‌دهد مانند کف روی آب است. وی تصریح کرد: برای مثال زمانی که ترامپ کرونا گرفت قیمت ارز 2000 تومان کاهش پیدا کرد اما چند روز بعد خبر بهبودی وی منتشر شد و ناگهان قیمت ارز به شرایط قبلی برگشت، بنا براین انتظارات و از این دست تحلیل‌ها در فضای طولانی‌مدت ارز یا هیچ بازار دیگری نمی‌تواند علت انتظارات باشد و من فکر می‌کنم همه انتظارات هم ریشه در تغییر عوامل بنیادین دارد. حسن‌خانی گفت: این یعنی هم‌اکنون که قیمت ارز کاهش پیدا کرده است، اگر موقت باشد که هیچ اما اگر بخواهد ماندگار باشد و کانال قیمتی ارز عوض شود اینها حتما باید نتیجه عوامل بنیادین باشد که ارزیابی این موضوع احتیاج به زمان دارد اما در شرایط کنونی 6 موضوع کلی و اساسی را در این رابطه می‌توان بیان کرد. 

 

* پایان تحریم‌های تسلیحاتی

حسن‌خانی نخستین دلیل کاهش قیمت ارز را پایان تحریم‌های تسلیحاتی و اظهارات اخیر نماینده چین در شورای امنیت خواند و اظهار داشت: با وجود اینکه کشور ما در موضوعات نظامی به خودکفایی رسیده است و اساسا موضوع واردات تسلیحات آنچنان مطرح نیست اما پایان تحریم‌‎های تسلیحاتی باعث فروپاشیدن هیمنه تحریمی دشمنان علیه کشورمان می‌شود. برای مثال ما اگر با کشوری مانند ترکیه ارتباط تسلیحاتی پیدا کنیم رفته‌رفته کالاهایی با کاربرد دوگانه و چندگانه هم تحت همین موضوع وارد خواهیم کرد و از سوی دیگر به مرور زمان شرایط برای واردات دیگر کالاها نیز فراهم می‌شود. 

 

* جدی شدن تهاتر کالایی

وی افزود: موضوع بعدی گشایش‌هایی است که با جدی شدن تهاتر کالایی کشور صورت گرفته است، بانک مرکزی هم‌اکنون در حال تامین بخشی از نیازهای کشور به شکل تهاتری است. این تهاتر یا با کالاهای دیگر یا از طریق نفت صورت می‌گیرد. با وجود اینکه تهاتر کالایی مستقیما باعث ارزآوری نمی‌شود اما می‌تواند مانع از خروج آن شود. این استاد اقتصاد گفت: همین موضوع تهاتر به صورت جدی هم‌اکنون با عراق در حال رخ دادن است. سفر اخیر رئیس کل بانک مرکزی هم در راستای تقویت این موضوع بوده است. 

 

* آزاد‌سازی منابع

این اقتصاددان اظهار داشت: موضوع بعدی که می‌تواند استعداد کاهش قیمت ارز را ایجاد کند آزادسازی منابع کشورمان است. زمزمه‌های خوبی درباره توافقات اولیه با چین و عراق به گوش می‌رسد، البته گفته شده توافق اولیه هم با کره‌جنوبی حاصل شده است. در صورت بازگشت این منابع می‌توان امیدوار به کاهش جدی نرخ ارز بود، کما اینکه شاید تاکنون هم توفیقاتی حاصل شده باشد. 

 

* واکنش بازار ارز به انتخابات آمریکا

حسن‌خانی عامل بعدی کاهش قیمت ارز در روزهای اخیر را اخباری مبنی بر پیش‌بینی پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا دانست و گفت: اخبار رسانه‌های داخلی کشورمان حاکی از پیشروی جو بایدن در انتخابات آمریکاست. همین خبر سیگنال کاهشی به بازار ارز ارسال می‌کند، در هر صورت تصوری وجود دارد که اگر ترامپ رای نیاورد فشارها به کشورمان کاهش پیدا می‌کند. این استاد علم اقتصاد تصریح کرد:‌ البته این سیگنال موقتی است، چون دیر یا زود اقتصاد کشورمان متوجه خواهد شد ترامپ و بایدن در سیاست‌های کلی هیچ تفاوتی ندارند. 

 

* کاهش و ساماندهی مصارف

حسن‌خانی در ادامه بیان کرد: در حال حاضر و با افزایش قیمت ارز، عملا واردات خیلی از کالاها دیگر صرفه اقتصادی ندارد. به عنوان مثال پوشاکی که از ترکیه به کشور وارد می‌شد با افزایش قیمت دلار، قیمتش 5 برابر شده و دیگر خریداری ندارد. در این شرایط، تولید پوشاک برای تولید‌کننده ایرانی به صرفه می‌شود. کالاهایی مانند پوشاک که کاربرمحورند و برای تولیدشان نیاز به تکنولوژی پیچیده‌ای نیست، کشش قیمتی تقاضای‌شان بالاست. یعنی اگر پوشاک خارجی قیمتش ناگهان چند برابر شود، مصرف‌کننده آن را با پوشاک ایرانی جایگزین می‌کند. وی افزود: امروز نیروی کار ایرانی با وجود کیفیت و مهارت بالا، ارزان‌ترین نیروی کار در جهان است. ما باید تا جایی که می‌توانیم از این فرصت استفاده کنیم و با خرید کالاهای داخلی از اقتصاد، تولید و نیروی کار ایرانی حمایت کنیم. 

 

* همگرایی قوا در مبارزه با متخلفان اقتصادی

مدرس اقتصاد خاطرنشان کرد: همکاری و همراهی ۳ قوه در برخورد با دلالان، سفته‌بازان و قاچاقچیان موجب بالا رفتن هزینه تخلف در کشور و کاهش تخلفات اقتصادی می‌شود؛ اقدامی که می‌تواند به آرامش بازار کمک بسیار زیادی کند. وی افزود: متاسفانه ما فرصت تنفسی را که در برجام برای‌مان طی سال‌های 94 تا 96 فراهم شد در جهت تشدید واردات به کار بردیم تا حدی که واردات کالاهای غیرضروری ما در سال 95 به اوج خودش رسید و برای نخستین‌بار میزان مصارف ارزی کشور از منابع ارزی پیشی گرفت. همچنین در سال‌های 95 و 96 بیش از 35 میلیارد دلار ارز توسط بانک مرکزی، بدون هیچ برنامه و ضابطه‌ای به بازار نقدی کشور تزریق شد که همین اقدام اشتباه، باعث رونق گرفتن اقتصاد غیررسمی و قاچاق در کشور شد. حسن‌خانی بیان کرد: وقتی یک کالا می‌خواهد به کشور وارد شود باید از حلقه اول واردات تا حلقه آخر که رسیدن آن کالا به دست مصرف‌کننده نهایی است، کاملا مشخص باشد. اگر اصلاحات اینچنینی در کشور انجام می‌شد، ما آمادگی کامل برای مواجهه با تحریم‌ها داشتیم و تحریم‌ها نمی‌توانست آسیبی جدی به تولیدات و اقتصاد ما وارد کند.

گروه سیاسی: رئیس سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی (موساد) در اظهاراتی قابل توجه اعتراف کرد این رژیم امیرنشین‌های خلیج‌فارس را به چشم حیاط خلوت در برابر ایران نگاه می‌کند. یوسی کوهن در این زمینه اظهار داشت: برقراری مناسبات دوستی با امیرنشین‌ها یک مزیت راهبردی بزرگ دارد و ارزش دفاعی آن، بسیار است. کوهن افزود: برای امور تدافعی اسرائیل در برابر ایران، امیرنشین‌های جنوب خلیج‌فارس، حیاط خلوت اسرائیل محسوب می‌شوند. رئیس موساد اضافه کرد: در برابر محور شرارت که رژیم ایران برپا ساخته، اکنون اسرائیل می‌تواند یک محور ضدشرارت برپا کند. 

به گزارش «وطن امروز»، هشدارهای رئیس موساد در اتمسفری بیان می‌شود که عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با امارات و بحرین، ترتیبات منطقه‌ای را دگرگون کرده و خلیج‌فارس را وارد فضای جدیدی از تهدیدات احتمالی کرده است. این در حالی است که لغو تحریم تسلیحاتی ایران، برتری خاصی به ایران در فضای امنیتی شده منطقه بعد از حضور تل‌آویو در حاشیه خلیج‌فارس می‌دهد؛ چه اینکه امیر حاتمی، وزیر دفاع روز دوشنبه از توافق مهمی با روسیه جهت تجهیز و نوسازی نیروی هوایی کشورمان خبر داد. وزیر دفاع در گفت‌وگو با شبکه تلویزیونی الجزیره گفت: «ما برای توسعه سیستم‌های هوایی خود با روسیه توافقنامه‌های مهمی داریم». اما قسمت مهم صحبت‌های وزیر دفاع آنجا بود که امیر حاتمی با تاکید بر مخاطرات جدی عادی‌سازی روابط بحرین و امارات با رژیم صهیونیستی گفت: «این اقدام، تهدیدی مستقیم برای امنیت منطقه خلیج‌فارس است؛ هر تهدیدی که از جانب اسرائیل از منطقه خلیج‌فارس متوجه ما شود، با واکنشی مستقیم و روشن روبه‌رو خواهد شد».

در همین ارتباط وزیر خارجه آمریکا در واکنش به لغو محدودیت‌های ایران از به خطر افتادن امنیت رژیم صهیونیستی بشدت ابراز نگرانی کرد. در بیانیه‌ای که مایک پمپئو به همین مناسبت صادر کرد، آمده است: «هر کشوری که طالب صلح و ثبات در خاورمیانه است و از مبارزه با تروریسم حمایت می‌کند، باید از انجام هر گونه معامله تسلیحاتی با ایران خودداری کند. عرضه سلاح به ایران تنها تنش‌ها در منطقه را تشدید می‌کند و سلاح‌های خطرناک‌تر را در دستان گروه‌های تروریستی و نایبان آنها قرار خواهد داد و به تشدید تهدیدها علیه امنیت اسرائیل منجر خواهد شد».

با این تفاسیر، در این میان در صورت هرگونه مناقشه‌ای، این ابوظبی و منامه خواهند بود که بهای سنگینی پرداخت خواهند کرد. هفته گذشته بود که رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس در آخرین گفت‌وگوی خود به حکام امارات و بحرین هشدار داد تنها هدف رژیم صهیونیستی دستیابی به جای پای نظامی و اقتصادی در مناطق نزدیک ایران است. اسماعیل هنیه در رابطه با توافق امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی خطاب به آنها گفت: هر توافقی که کشورهای عربی با اسرائیل می‌کنند، در نهایت خطری برای خود آن کشورها خواهد شد. هنیه در گفت‌و‌گو با پایگاه میدل‌ایست‌آی با هشدار به مسؤولان اماراتی تاکید کرد: ما بیشتر از آنها رهبران اسرائیل را می‌شناسیم. ما می‌دانیم چگونه فکر می‌کنند. دوست داریم به برادران‌مان در امارات اعلام کنیم که آنها در نتیجه این توافقات شکست خواهند خورد، زیرا تنها چیزی که برای اسرائیل مهم است، دستیابی به جای پای نظامی و اقتصادی در مناطق نزدیک ایران است. رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس در ادامه گفت: آنها از کشورتان به عنوان یک ورودی استفاده خواهند کرد و ما دوست نداریم ببینیم اسرائیلی‌ها از کشور امارات به عنوان یک سکوی پرتاب استفاده کنند. 

در چنین فضایی، اعتراف صریح یوسی کوهن مبنی بر در نظر گرفتن امیرنشین‌های خلیج‌فارس به عنوان حیاط خلوت تل‌آویو، نه تنها برای ابوظبی و منامه خیلی تحقیرآمیز به شمار می‌رود، بلکه مهر تاییدی زودهنگام بر هشدارهای رئیس دفتر جنبش سیاسی حماس به حکام این کشورهاست. علاوه بر اسماعیل هنیه، از تهران هم هشدارهای صریحی به ابوظبی داده شد که با عادی‌سازی روابط با صهیونیست‌ها هرگز امنیت نخواهند داشت. بر این اساس سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح یکشنبه 26 مرداد در نشست «هم‌اندیشی و هماهنگی فرماندهان نیروهای مسلح و مدیران رسانه ملی» اظهار داشت: قطعا رویکرد ملت ایران به این کشور همسایه از اساس تغییر خواهد کرد و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی نیز به این کشور با محاسبات دیگری نگاه خواهند کرد و چنانچه اتفاقی در منطقه خلیج‌فارس بیفتد و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دچار خدشه هر چند اندک شود، ما آن را از چشم کشور امارات عربی متحده می‌بینیم و تحمل نخواهیم کرد.

برای کارشناسان از همان ابتدا محرز بود هدف نهایی از عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با امارات و بحرین، ماجراجویی علیه ایران است. حقیقت آن است که داشتن رابطه با امارات و بحرین آورده خاصی برای رژیم صهیونیستی ندارد و در واقع تل‌آویو قصد قربانی کردن این امیرنشین‌ها را پای تقابل احتمالی امنیتی با ایران در خلیج‌فارس دارد. این در حالی است که فرماندهان و مقامات نظامی و امنیتی کشورمان با درک فضای ایجاد شده و با پیش‌بینی تمام سناریوهای ممکن، برای مقابله با هرگونه اقدام خرابکارانه اسرائیل در کنار مرزهای ایران آماده هستند. اظهارات وزیر دفاع در گفت‌وگو با الجزیره بر همین مدار قابل تحلیل است. 

گفتنی است «وطن امروز» در گزارشی به تاریخ 23 مهرماه به بررسی ابعاد توافق رژیم صهیونیستی با امارات و قطر پرداخته بود. در بخشی از این گزارش آمده بود: حضور تهدید‌آمیز رژیم صهیونیستی در کنار مرزهای ایران و استفاده از خاک امارات عربی متحده به عنوان پایگاهی جهت خرابکاری علیه کشورمان موضوعی نیست که از سوی تهران نادیده گرفته شود و مقامات کشورمان در نخستین موضع‌گیری‌ها، با هشدارهای شدیداللحن ابوظبی را نسبت به پیامدهای وقوع چنین سناریویی آگاه کردند. از همین رو بود که رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، امارات عربی متحده را تهدید کردند در صورتی که عادی‌سازی روابط این کشور با رژیم صهیونیستی کوچک‌ترین خدشه‌ای به امنیت ایران وارد کند، ایران امارات را مسؤول می‌داند. 

در این گزارش همچنین آمده بود: اگر حضور رژیم صهیونیستی در امارات سبب شود امارات به صورت رسمی به پایگاه امنیتی اسرائیل تبدیل شود و سفارت اسرائیل نقش ایستگاه اطلاعاتی را بازی کند و به نوعی یک چالش جدید برای سایر کشورهای همسایه بویژه ایران محسوب شود، در همان سطح امارات می‌تواند متحمل ضربه امنیتی شود. اقتصاد امارات تاب‌آوری ناامنی‌هایی را که رژیم صهیونیستی آغازگر آن خواهد بود ندارد. افزون بر این موارد، رژیم صهیونیستی با توجه به اینکه ایران جبهه جدیدی را در سوریه مقابل این رژیم گشوده و حلقه محاصره را بر آنها تنگ کرده، تلاش می‌کند با نزدیکی به مرزهای ایران، خود را به نوعی از زیر محاصره جبهه مقاومت درآورد و در این مسیر حتی ابایی ندارد امارات و بحرین را فدای خود کند.

یونس مولایی: عقد اخوت اصلاح‌طلبان با روحانی و هم‌سرنوشت بودن آنها در عرصه سیاست تبدیل به یکی از مهم‌ترین چالش‌های این جریان در سال‌های اخیر شده است. آنها که زمانی نامزد خود را در مقدم حضور انتخاباتی سال92 روحانی قربانی کردند و ۴ سال بعد نیز خود را «ضامن» عملکرد روحانی خواندند، حالا در غروب دولت روحانی و عصر دلار30 هزار تومانی تمایل چندانی به تعریف شدن ذیل عملکردهای آن ندارند. بخشی از آنان تلاش می‌کنند خود را در جایگاه اپوزیسیون دولت تعریف کنند و راهکار نجات کشور را در استعفای روحانی می‌جویند و بخش دیگری تلاش می‌کنند با توزیع هزینه‌های حکمرانی روحانی به دیگر دستگاه‌ها و اجزای نظام، اساسا دولت را از موقعیت پاسخگویی خارج کنند تا مرجع پاسخگویی به انتقادات نباشند. 

چندی قبل پس از طرح ایده استعفای روحانی از سوی عباس عبدی بود که رئیس دفتر رئیس‌جمهور در گفت‌وگویی حامیان روزهای خوب روحانی را بابت پشت پا زدن به دولت در روزهای بدی که سپری می‌کند تهدید کرد و گفت: از اصلاح‌طلبان وزیر و استاندار در دولت وجود دارد و اگر آنها منتقد هستند، حداقل مراعات حال رفقای خود را بکنند. 

در این شرایط که نزاع برای رعایت پروتکل‌های سیاسی و فاصله‌گذاری با دولت و عدم پاسخگویی نسبت به عملکرد آن تبدیل به مشی ثابت حامیان دیروز رئیس‌جمهور شده است، برخی چهره‌ها سعی می‌کنند اساسا همراهان دولت را از جایگاه پاسخگویی خارج کنند و خسارت‌های پرهزینه دولت را به دیگرانی نسبت دهند که سال‌ها نسبت به عقیم و بدسرانجام بودن سیاست‌های دولت هشدار داده بودند. آنها از سویی کماکان در روزگار ترامپ نیز از ایده برجامی دولت به عنوان کلید نجات کشور سخن به زبان می‌آورند و از سوی دیگر با منتسب کردن نتیجه غایی برجام به دیگران سعی می‌کنند از حیثیت و اعتبار این ایده صیانت کنند. به عبارت دیگر در شرایطی که پس از باز بودن دست تیم مذاکره کننده برای مذاکره با آمریکا و انعقاد توافق هسته‌ای، کشور در حال تجربه نابسامان‌ترین شرایط اقتصادی و افزایش 10برابری نرخ ارز است اما آنها سعی می‌کنند وضعیت پسابرجامی را از نتایج برجام منفک کنند. در تازه‌ترین اقدام این جریان برای تحریف افکار عمومی نسبت به عملکرد دولت و نتایج برجامی آن، یکی از چهره‌های فعال فتنه88 که از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین اصلاح‌طلبان حامی روحانی نیز به شمار می‌رود با انتشار توئیتی اقدام به قیاس نرخ دلار در مقاطع مختلف کرده است تا در یک نتیجه‌گیری موهوم از دولت مورد حمایت خود سلب مسؤولیت کند. وی با اشاره به نرخ 3300 تومانی دلار در روز امضای برجام و قیمت 6100 تومانی آن در روز خروج ترامپ از برجام و رشد نرخ آن به 13100 تومان در زمان سفر نخست‌وزیر سابق ژاپن به ایران، 17000 تومان در روز آغاز به کار مجلس و نهایتا 29000 تومان در روزهای اخیر، این بی‌ثباتی را به منتقدان برجام منسوب کرده است! هرچند طرح چنین الگوی تک‌متغیری برای بررسی نتایج هر سیاستی فاقد وجاهت علمی است اما بر مبنای منطق آن می‌توان به نتایج دیگری دست پیدا کرد که احتمالا برای جریان غرب‌گرای حامی دولت به هیچ وجه مطلوب نخواهد بود. برای نمونه در سال‌های پس از دفاع‌مقدس نرخ دلار در فاصله آغاز تا پایان هر دولت 2الی3 برابر شده بود و دولتی که وارد مذاکرات مستقیم با آمریکا شد، برجام را امضا کرد و مدعی فهم زبان جهان بود تنها دولتی به شمار می‌رود که به رکورد افزایش 10 برابری نرخ ارز رسیده است. از سوی دیگر در حالی در این معادله تلاش شده روند پرسرعت افزایش نرخ ارز به حوادثی که مطلوب نویسنده آن بوده منسوب شود اما فاصله قابل توجه نرخ 3300 تومانی در زمان امضای برجام تا نرخ 6100 تومانی در دوره خروج ترامپ از برجام، نشان از بی‌اعتباری سایر ادعاها دارد، به گونه‌ای که اگر تحریم تنها متغیر تعیین‌کننده نرخ ارز بوده است باز هم دولت بدترین عملکرد را در برابر آن از خود نشان داده و در حالی که پس از تحریم‌های شورای امنیت نرخ دلار 3 برابر شد اما در فاصله برجامی که سندی برای رفع تحریم‌ها به شمار می‌رفت تا خروج ترامپ از برجام نرخ دلار نزدیک به 2 برابر افزایش پیدا کرد و با بازگشت تحریم‌های آمریکا تا 10برابر نیز افزایش یافت. مضاف بر اینها، مرتبط کردن روال این افزایش نرخ به مقطع آغاز به کار مجلس یازدهم در حالی است که می‌توان چنین سیر ثابت رو به رشدی را به هر حادثه دیگری نسبت داد و تلاش داشت از وجود آن رابطه علت و معلولی تعریف کرد (امری که از آن با عنوان مغلطه «علت شمردن امر متقارن» یاد می‌شود). زنجیره قیاس‌های اینچنینی را با موارد آشنای دیگری نیز می‌توان ادامه داد و همه آنها نشان‌دهنده این فرض است که حتی ادعاهای حامیان دولت برای تبرئه عملکرد روحانی نیز موید این امر است که ایده برجامی غرب‌گرایان مساوی با بدترین نتایج مدیریتی در طول چند دهه اخیر بوده است. 

با این اوصاف علت در پیش گرفتن مواضع و ادعاهای اینچنینی را می‌توان به روشنی دریافت: اهتمام برای مسؤولیت‌زدایی از دولت توسط افرادی که روزگاری خود را ضامن موفقیت آن معرفی کرده بودند. در چنین موقعیتی اصلاح‌طلبان که بخوبی نسبت به هم‌سرنوشتی با دولت روحانی و به یک چشم دیده شدن عملکرد خودشان و دولت در میان افکار عمومی آگاه هستند، سعی می‌کنند اساسا مسؤولیت عملکرد دولت را به دیگرانی نسبت دهند که از قضا در تمام 7 سال گذشته بارها نتیجه سیاست‌های برجامی دولت را هشدار داده بودند. دولتی که به اقرار رئیسش ایران را از شرایط «تحریم اقتصادی» پیش از برجام به شرایط «جنگ اقتصادی» پس از برجام رسانده است نمی‌تواند علت وضعیت موجود را در نقطه‌ای غیر از محل سکونت خود نشان دهد. هر قدر که مشوقان دیروز انتخاب روحانی که این روزها سعی دارند از او مسؤولیت‌زدایی کنند بخواهند شرایط حادث شده را حتی به فشار خارجی نیز منتسب کنند، باید پاسخگوی این پرسش باشند که آیا آنها با وعده‌ای جز از میان برداشتن این فشارهای خارجی انتخاب شده‌اند؟ بی‌تردید جریان اصلاح‌طلبی از مسببان و مقصران ایجاد وضعیت فعلی در کشور است. سهم آنها در نابسامانی معیشت فعلی قابل انکار نیست. آیا آنها حاضر به عذرخواهی از ملت خواهند شد؟

گروه سیاسی: «مجلس با مصلحت‌اندیشی به دولت کمک می‌کند تا براحتی به مردادماه سال آینده یعنی پایان مهلت قانونی خود برسد»، این بخشی از اظهارات احمد امیرآبادی‌فراهانی، عضو هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در واکنش به برخی گمانه‌زنی‌های اخیر پیرامون امکان برکناری حسن روحانی از مقام ریاست‌جمهوری بود. 

به گزارش «وطن امروز»، با روی کار آمدن مجلس یازدهم و افزایش نارضایتی‌ها از عملکرد دولت، مساله برکناری روحانی از سوی نمایندگان مردم یکی از احتمالاتی بود که در فضای رسانه‌ای و محافل سیاسی بارها مورد بحث و ارزیابی قرار گرفت. از سویی یک طیف از نمایندگان مجلس همواره از این طرح به عنوان تنها واکنش ممکن قوه مقننه به قوه مجریه یاد می‌کردند و از سوی دیگر رسانه‌های جریان اصلاح‌طلب که از پرداخت تاوان حمایت خود از روحانی درمانده شده بودند، در مقاطع مختلف مساله لزوم کناره‌گیری رئیس دولت را مطرح می‌کردند. 

در این میان در هفته‌های اخیر همزمان با جهش دوباره قیمت‌ها، ایده برکناری روحانی مجددا در فضای سیاسی کشور مطرح شد. برخی نمایندگان مجلس، رئیس‌جمهور را به علت عدم کارایی و رها شدن کشور مستحق استیضاح و برکناری می‌دانند؛ البته برخی چهره‌های سیاسی به‌رغم تاکید بر ضعف‌های بی‌شمار رئیس دولت در اداره کشور با ایده استیضاح رئیس‌جمهور همراهی نکردند. علت اصلی مخالفت بسیاری از شخصیت‌های سیاسی و حتی بخشی از نمایندگان مجلس با برکناری روحانی این بود که آنان این اقدام را به دلیل تبعات امنیتی و همچنین به علت زمان کم باقیمانده تا انتخابات ریاست‌جمهوری مناسب نمی‌دانستند. 

در همین راستا احمد امیرآبادی‌فراهانی، عضو هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در برنامه تهران 20 که شامگاه دوشنبه از شبکه 5 سیما پخش شد، اظهار داشت: مجلس با مصلحت‌اندیشی به دولت کمک می‌کند تا براحتی به مردادماه سال آینده یعنی پایان مهلت قانونی خود برسد، چرا که هدف مجلس کمک به دولت برای سهولت در ادامه کار خود است. اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که اگر مجلس یک یا ۲ وزیر دیگر دولت را استیضاح کند دولت مستقر سقوط خواهد کرد و امکان اینکه وزرا و رئیس‌جمهور را براحتی استیضاح کرد، هست. 

وی ادامه داد: شب گذشته (یکشنبه‌شب) آقای قالیباف جلسه‌ای با تیم اقتصادی دولت یعنی آقایان خاوازی وزیر کشاورزی، رزم‌حسینی وزیر صمت، همتی رئیس کل بانک مرکزی، دژپسند وزیر اقتصاد و چند عضو دیگر این تیم داشت تا وضعیت اقتصادی کشور را بررسی و به دولت کمک کند، در صورتی که رسیدگی به وضعیت اقتصادی وظیفه دولت و رئیس‌جمهور است نه رئیس مجلس. اما رئیس مجلس با کمک به دولت درصدد است دولت را برای ادامه کار یاری کند. خود آقای زنگنه می‌گوید من بیشتر از اینکه به جلسات دولت بروم در جلسات مجلس شرکت می‌کنم. 

عضو هیأت‌رئیسه مجلس افزود: حقیقت این است که اگر الان استیضاح رئیس‌جمهور را در مجلس شروع کنیم، روند آن حدود 2 ماه طول می‌کشد و به ماه دهم سال می‌رسیم، بعد از آن نیز معاون اول رئیس‌جمهور به مدت 3 ماه رئیس دولت می‌شود و بعد از آن هم به تعطیلات عید می‌رسیم و اندکی بعد نیز مهلت کار دولت تمام می‌شود. اگر نتیجه‌ای داشت انجام می‌شد؛ بنابراین ما در مجلس به این نتیجه رسیده‌ایم که استیضاح انجام نشود. 

فرمانده معظم کل قوا در پیامی به مناسبت هفته نیروی انتظامی از زحمات و تلاش‌های کارکنان خدوم این نیرو قدردانی کردند. 

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، متن پیام حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای که به فرمانده نیروی انتظامی ابلاغ شد، به این شرح است: 

بسم‌الله الرحمن الرحیم

سردار اشتری؛ سلام من را به همه کارکنان خوب و زحمتکش و خدوم نیروی انتظامی برسانید. مردم عزیز ما قدردان زحمات و تلاش‌های بی‌وقفه خدمتگزاران به خود و کشور هستند. و امروز اقتدار و مهربانی را توأمان در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران احساس می‌کنند و از ابتکارات ناجا در برخورد با منکرات استقبال می‌کنند. 

گروه بین‌الملل: صبح فردا آخرین مناظره میان بایدن و ترامپ برگزار می‌شود. اخبار و وضعیت 2 کاندیدا در آستانه مناظره آخر، محور مهم‌ترین تحولات انتخاباتی آمریکا در روز گذشته بود. 

از نظر کارشناسان انتظار چندانی از مناظره فردا نیست؛ چه آنکه هر دو کاندیدا بارها نظرات خود را درباره موضوعات این مناظره مطرح کرده‌اند. آنچه اما مناظره فردا را برای مردم دنیا خاص‌تر می‌کند، آخرین خیز 2 کاندیدا برای جهش به سمت پیروزی در انتخابات است. کرونا گرفتن ترامپ و خیز بایدن در نظرسنجی‌های ملی و رقابت تنگاتنگ در ایالت‌های خاکستری، مهم‌ترین تفاوت میان این مناظره با مناظره قبلی طرفین است. اتفاق مهمی که در این میان دیروز افتاد، تلاش کمیسیون برگزاری مناظره‌ها برای جلوگیری از تکرار افتضاح جملات رکیک 2 کاندیدا به یکدیگر در مناظره قبلی بود. 

 

* قطع صدای میکروفن نامزدها برای جلوگیری از فحاشی

فحاشی و طعنه‌های غیراخلاقی بایدن و ترامپ به یکدیگر در مناظره اول سبب شد کمیسیون مناظرات انتخاباتی آمریکا برای مناظره آخر راه چاره را در قطع میکروفن بایدن و ترامپ هنگام صحبت دیگری ببیند. این مناظره فردا صبح به وقت ایران انجام می‌شود و آخرین مناظره 2 طرف قبل از انتخابات محسوب می‌شود. در همین ارتباط کمیسیون مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا اعلام کرد برای ممانعت از برگزاری یک مناظره بی‌نظم دیگر بین ۲ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، میکروفن نامزدها هنگام صحبت طرف مقابل بی‌صدا می‌شود تا به دیگری فرصت صحبت بدون وقفه را بدهد. پیش‌تر هم چنین تدابیری برای مناظرات پیش‌بینی شده بود اما از آنجا که تنها در مناظره بین ترامپ و بایدن فرصت صحبت دادن به دیگری به طور کامل نادیده گرفته شد، این مقررات قرار است دوباره اجرایی شود. 

 

* واکنش کمپین ترامپ

«بیل استپین» مدیر کارزار انتخاباتی ۲۰۲۰ ترامپ در نامه‌ای اعتراضی به کمیسیون مناظرات نوشت: کاملا غیرقابل قبول است که کسی از چنین اختیاری (بستن صدای میکروفن) استفاده کند. او در ادامه به موضوعات مناظره نهایی و حذف موضوع سیاست خارجی هم اعتراض کرد و نوشت: طبق رسم دیرینه و همان‌طور که کمیسیون مناظرات ریاست‌جمهوری وعده داده بود، انتظار داشتیم سیاست خارجی تمرکز اصلی مناظره ۲۲ اکتبر باشد. از شما می‌خواهیم موضوعات را اصلاح کنید و به موضوعاتی که پیش‌تر تایید شده بود، بازگردید. او در ادامه کمیسیون را به جانبداری از بایدن متهم کرد اما با این حال از پذیرش مقررات جدید و شرکت رئیس‌جمهور آمریکا در مناظره آخر خبر داد. 

 

* ستاد بایدن: ترامپ می‌ترسد

 در مقابل اما دبیر مطبوعاتی ستاد بایدن با پذیرش مقررات جدید اعلام کرد کارزار ترامپ می‌ترسد با سوالات بیشتری درباره عملکرد فاجعه‌بارش در مقابله با کرونا مواجه شود. 

گفتنی است قبل از اعلام تغییرات جدید، رئیس‌جمهور آمریکا مجری انتخاب شده برای اداره مناظره نهایی را مورد حمله لفظی قرار داد. 

ترامپ در توئیتی نوشت: «کریستن ولکر» مجری شبکه ان‌بی‌سی نیوز همیشه وحشتناک و بی‌انصاف بوده، مثل اغلب خبرنگاران اخبار جعلی اما من با این حال بازی خواهم کرد. وی در تجمع انتخاباتی در شهر «جینسویل» ایالت ویسکانسین هم بار دیگر به ولکر تاخت و گفت: من او را مدت‌هاست می‌شناسم، او فوق‌العاده بی‌انصاف است اما عیب ندارد. 

 

* تشدید اختلافات میان ‌شماری از سناتورهای جمهوری‌خواه و ترامپ

در حالی که آمار و ارقام از رقابت تنگاتنگ بایدن و ترامپ در ایالت‌های خاکستری خبر می‌دهد، رسانه‌ها از افزایش تنش میان ترامپ و بعضی اعضای حزب جمهوری‌خواه خبر می‌دهند. شبکه تلویزیونی دویچه‌وله در همین ارتباط گزارش داد: دامنه اختلاف بین دونالد ترامپ و شماری از اعضای حزب جمهوری‌خواه و حتی برخی سناتورهای پرنفوذ این حزب در حال گسترش است. چنین پدیده‌ای ۲ هفته پیش از برگزاری انتخابات سرنوشت‌ساز آمریکا (سوم نوامبر/ ۱۳ نوامبر) پدیده‌ای استثنایی است. به گزارش دویچه‌وله، شماری از سناتورهای حزب جمهوری‌خواه آشکارا لب به انتقاد از برنامه و عملکرد دونالد ترامپ گشوده‌اند. حتی یکی از سناتورهای پرنفوذ حزب جمهوری‌خواه گفته است هنوز تصمیم نگرفته رای خود را به چه کسی بدهد. برخی دیگر از اعضای حزب جمهوری‌خواه حتی گفته‌اند به ترامپ رای نخواهند داد. روی برتافتن سناتورهای جمهوری‌خواه از کاندیدای حزب خود آن هم ۲ هفته پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری، موضوعی است که توجه بسیاری از ناظران و تحلیلگران سیاسی در آمریکا را متوجه خود کرده است. شبکه اول تلویزیون آلمان در گزارشی تحلیلی در سایت خود نوشته است رابطه دونالد ترامپ با جمهوری‌خواهان از همان ابتدا نیز بدون مشکل نبوده است. «تورستن تایشمان» گزارشگر این شبکه در واشنگتن به چند مورد از روی ‌برتافتن سناتورهای جمهوری‌خواه از ترامپ اشاره کرده است. به عنوان نمونه، سناتور «بن ساس» از ایالت نبراسکا از عملکرد ترامپ در قبال متحدان و دشمنان آمریکا انتقاد کرده است. او گفته است ترامپ با دیکتاتورها مماشات می‌کند و هیچ حمایتی از مردم و معترضان در هنگ‌کنگ از خود نشان نداده است. بن ساس گفته است: ما تحت رهبری دونالد ترامپ به جای هدایت و رهبری متحدان‌مان در جهان، عملا آنها را دور می‌زنیم و به بازی نمی‌گیریم. سناتور «جان کورنین» نیز لب به انتقاد از ترامپ گشوده است. حتی سناتور «سوزان کالینز» گفته است هنوز تصمیم قطعی نگرفته در انتخابات رای خود را به سود چه کسی به صندوق بیندازد. اکنون تحلیلگران می‌پرسند چگونه است که ۲ هفته پیش از انتخابات، انتقادها نسبت به عملکرد دونالد ترامپ در صفوف حزب جمهوری‌خواه افزایش یافته است؟

 

* یک صندوق رأی در آمریکا به آتش کشیده شد

در میان جنگ تمام عیار 2 کاندیدای اصلی انتخابات 13 آبان، وقوع یک آتش‌سوزی در یکی از محل‌های رای‌گیری در لس‌آنجلس سبب شد این خبر مورد توجه رسانه‌های آمریکایی قرار بگیرد. به نوشته گاردین، مقام‌های آمریکایی می‌گویند وقوع آتش‌سوزی در داخل یک صندوق اخذ رأی در لس‌آنجلس باعث آسیب به رأی شهروندان شده است. مسؤولان تحقیقات درباره این حادثه را که یکشنبه‌شب به وقت محلی رخ داد آغاز کرده‌اند. آنها می‌گویند به نظر می‌رسد این آتش‌سوزی عمدی بوده، اگرچه علت و میزان آسیب‌های ناشی از آن تحت بررسی قرار دارد. آتش‌نشان‌ها برای مهار شعله‌های آتش مجبور به آب‌پاشی به داخل این صندوق شدند که این اقدام موجب آسیب به برگه‌های رأی شد. ویدئوی منتشرشده از صحنه حادثه نشان می‌داد ده‌ها برگه رأی سوخته یا خیس شده‌ است. «هیلدا سالیس» از ناظران انتخاباتی در شهر لس‌آنجلس در بیانیه‌ای گفت: لس‌آنجلس از دادستان ایالت کالیفرنیا و «اف‌بی‌آی» خواسته درباره این حادثه تحقیق کنند. 

 

* کمپین ترامپ: فرماندار میشیگان برای ترور ترامپ تلاش می‌کرد

یک روز بعد از آنکه «گرچن ویتمر» فرماندار میشیگان ترامپ را به «الهام‌بخشی، تشویق و تحریک تروریسم داخلی» متهم کرد، کمپین ترامپ هم وی را به تشویق و تلاش برای ترور رئیس‌جمهوری متهم کرد. کمپین ترامپ مدعی شد فرماندار دموکرات میشیگان روز یکشنبه در مصاحبه‌ای با شبکه ان‌بی‌سی، در میز پشت سر خود علامت «۸۶۴۵» را نشان داده که وسیله‌ای برای انتقال پیغام رمزگذاری شده خواهان ترور ترامپ بوده است! نمایندگان ناشناسی از کمپین ترامپ، به اسکرین‌شات‌هایی ارجاع دادند که تعاریف عدد «۸۶» را در ویکی‌وند و اربن دیکشنری نشان می‌داد و در آنها این عدد، به عنوان اصطلاح عامیانه به معنی «۸۰ مایل بیرون و ۶ فیت زیر» یا «کشتن کسی» تعریف شده است. نمایندگان ترامپ مدعی شدند اینها استانداردهایی است که ویتمر تعیین کرده است. این کارزار عدد «۴۵» را نیز به معنی ترامپ- چهل‌و‌پنجمین رئیس‌جمهور آمریکا- تفسیر کرده بود. ویتمر در جریان مصاحبه روز یکشنبه خود ترامپ را به خاطر حمله لفظی به او به دنبال افشای نقشه‌ای برای دزدیدن ویتمر، به تحریک ترور داخلی متهم کرد. اظهارات ویتمر در پاسخ به ویدئویی از طرفداران ترامپ مطرح شد که در جریان گردهمایی روز شنبه رئیس‌جمهور در میشیگان و همزمان با اینکه ترامپ از ویتمر خواسته بود ایالت میشیگان را در بحبوحه همه‌گیری «کووید-۱۹» بازگشایی کند، فریاد کشیده بودند: «زندانی‌اش کن!»

ویتمر در واکنش به این ویدئو گفت: بسیار نگران‌کننده است که رئیس‌جمهور آمریکا ۱۰ روز بعد از نقشه‌ای که برای دزدیدن، محاکمه و اعدام من وجود داشته و بعد از افشای این نقشه، بار دیگر به آن دامن می‌زند و در حال الهام‌بخشی، تشویق و تحریک این نوع تروریسم داخلی است. این اشتباه است و باید تمام شود؛ نه فقط برای من و خانواده من، بلکه برای خدمت‌گزاران به مردم در هر جا که در حال انجام وظیفه‌اند و سعی در حفاظت از آمریکایی‌های هموطن‌شان دارند. 

 

***

فرزاد اژدری، فیلمساز کودک در گفت‌وگو با «وطن امروز»:

سینمای کودک نیازمند ورود بخش خصوصی است

فرزاد اژدری از فیلمسازان فعال سینمای کودک درباره جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان که این روزها به صورت آنلاین در حال برگزاری است با «وطن امروز» به گفت‌وگو نشست. کارگردان سینمای کودک با اشاره به برگزاری جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان، این جشنواره را فرصتی برای ظهور و بروز و دیده شدن سینمای کودک دانست و گفت: برگزار نکردن این جشنواره به سینمای کودک ضربه می‌زند. البته همه دوست داشتند این جشنواره در شرایط بانشاط‌تری برگزار شود ولی به هر ترتیب اتفاقی است که رخ داده و باید آن را مدیریت کرد. اژدری با اشاره به لزوم برگزاری این جشنواره تاکید کرد: جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان محل تبلیغات فیلم کودک است. برخی سینماداران اینطور استدلال می‌کنند که فیلم کودک نمی‌فروشد و آن را کنار می‌گذارند. از این جهت این جشنواره فرصت تبلیغ فیلم است و حیف است که این فرصت برای معرفی فیلم‌ها از دست برود. البته باید مراقبت‌ها و رعایت پروتکل‌های بهداشتی را در نظر گرفت. وی یکی از مؤلفه‌های اصلی فیلم کودک را جذابیت عنوان کرد و گفت: اگر ما سراغ ساخته‌های سهل‌‌الوصول و راحت و فکر نشده برویم و تماشاگر کودک و نوجوان را دست‌کم بگیریم، نتیجه‌اش می‌شود همین شرایطی که خیلی از فیلم‌های کودک نمی‌فروشد. کارگردان یا تهیه‌کننده بیش از اینکه به این فکر باشد که یک بودجه‌ای بگیرد و فیلمی بسازد، باید به این فکر کند فیلمی بسازد که تبدیل به یادگاری در اذهان و افکار عمومی شود و برای بچه‌ها دوره‌های مختلف قابل نمایش باشد. اژدری افزود: بچه‌های امروز از آگاهی زیادی برخوردارند، نمی‌شود با «باید و نباید» با آنها مواجهه کرد. باید سینما جذابیت، تخیل و فانتزی و حداقل تصور زیبایی از جهانی که می‌سازد، نشان بدهد. بچه‌ها دنبال چیزهای جدید هستند. این کارگردان سینمای کودک در رابطه با مساله حمایت دولت از تولید فیلم کودک گفت: همه چیز را نباید گردن دولت انداخت. در اروپا، روسیه، هند یا پاکستان که امروز انیمیشن را جدی گرفته است، مگر صرفا دولت بودجه می‌دهد؟ سرمایه‌گذار ورود می‌کند. در ایران در بخش کودک عادت کرده‌اند که از نهاد یا سازمانی بودجه‌ای بگیرند و یک‌سومش را هزینه کنند. خب! معلوم است آن فیلم چه از آب درمی‌آید. اگر سرمایه‌گذار خصوصی ورود کند و بگوید من اگر یک میلیارد هزینه می‌کنم، باید آن عدد ۲ برابر شود، طبیعی است که کیفیت فیلم برای کارگردان مهم می‌شود. این نظارت ربطی به دولت ندارد. اتفاقا در دنیا فیلم‌های فانتزی و کودک را سرمایه‌گذاران غیردولتی با همین استدلال‌ها می‌سازند. کارگردان فیلم سینمایی «عملیات مهدکودک» ادامه داد: اگر فارابی دلش می‌سوزد به یک فیلمساز پولی قرض می‌دهد، نمی‌داند با او چه کند! گاهی کارگردان نه پول را پس می‌دهد، نه توانسته انتظارات را برآورده کند و اثری ابتر تولید می‌شود که فارابی نمی‌تواند پخشش کند، نابودش هم نمی‌تواند بکند. در این چرخه نمی‌شود همه‌اش گفت فارابی مقصر است. باید نظارت را از لحظه متن یک اثر جدی‌تر گرفت. الان مدل و فرهنگی دارد به وجود می‌آید که قبل از ساخت، ماکت از فیلم ارائه می‌شود. مثلا برای ما یک دفترچه 200 برگ از فیلم «بیرو» درباره بیرانوند آمد که ما واقعا تعجب کردیم از این نوع نگاه. فیلمساز قدیمی حال این کارها را ندارد؛ حال استوری برد زدن و... باید با این مدل‌ها کار کرد تا در ادامه کمتر پشیمانی به وجود بیاید. الان برخی تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران تا برای‌شان مشخص نشود هر پلان فیلم چقدر هزینه دارد، سراغ ساخت نمی‌روند. 

علی هدایتی: بر اساس برخی شنیده‌ها، یکی از افراد مساله‌دار در فضای مجازی که طی سال‌های اخیر به بهانه عدالت‌خواهی، هم عامل ایجاد القائات نادرست علیه نظام اسلامی و بویژه نهادهای امنیتی شده، هم ابزار تسویه‌حساب‌های سیاسی و ریختن آبروی برخی مومنان شده و هم اخیرا موجب فروپاشی بنیان خانواده‌ها، قرار است به رادیو رفته و در باب «اخلاق عدالت‌خواهی» مناظره کند!

2 نکته درباره این خبر و نکات پیرامون آن قابل طرح است:

1- عدالت‌خواهی و به طور کامل مقوله عدالت، یک مفهوم بسیط، یک گزاره عمیق و یک هدف غایی در فلسفه خلقت بشریت است. عدالت اساس و پایه خلقت است. مدت‌هاست این موضوع که صداوسیما باید با تشکیل یک اتاق فکر از اساتید مبرز حوزه و دانشگاه ویژه‌برنامه‌هایی در باب عدالت آماده و پخش کند، احساس شده است. بویژه اینکه مشاهده می‌شود برخی دست‌های پر زور، این مفهوم مقدس را فضایی برای تسویه حساب‌های سیاسی کرده‌اند و این بسیار پرهزینه بوده است و بعضا منجر به نقطه مقابل عدالت یعنی ظلم می‌شود. البته به دور از انصاف است اگر نگوییم در حوزه نظری، عدالت یک مفهوم یتیم واقع شده است و هنوز یک نظریه جامع و کامل در تبیین و تفهیم این گزاره و تعیین سرحدات این مفهوم بویژه تنظیم مجاری کاربردی آن در حکومت اسلامی در دسترس قرار نگرفته است و به نظر می‌رسد حوزه و دانشگاه در این باره غفلت کرده‌اند. با این حال اما متون بسیار خوبی در تبیین برخی دیدگاه‌های بزرگان شیعه از ملاصدرا تا شهید صدر و امام خمینی تا... در باب نظریه عدالت وجود دارد که می‌تواند مستمسکی برای نشر و توسیع برخی مبانی عدالت توسط رسانه ملی شود. اما آنچه کمی دلخوری و نگرانی ایجاد می‌کند این است که در نبود این توجهات و برنامه‌های لازم، رسانه ملی برنامه‌هایی تدارک می‌بیند که کسر‌شان عدالت و کاریکاتوری مضحک از این مفهوم است و از سوی دیگر می‌تواند منجر به رسوخ ادبیات مسموم از این مفهوم از صدای سراسری جمهوری اسلامی شود! تبیین مقوله «عدالت» و «اخلاق عدالت‌خواهی» از زبان افراد بی‌سواد و شارلاتان که به عنوان مثال با «خوداختفایی» عامل ظلم شده و ذهنیت تخریبی علیه نظام ایجاد می‌کنند؛ مصداق کدام وجه تربیتی دانشگاه صدا سیماست؟ به اسم عدالت‌خواهی چه ظلم‌ها شده، چه آبروها ریخته شده و چه زندگی‌ها از هم پاشیده شده است. اکنون آوردن برخی نمادهای این بی‌اخلاقی‌ها از فضای مجازی، به رسانه ملی، آیا اعتبار بخشیدن به این رویه غیرانسانی نیست؟ آیا تبعات این تصمیم غلط در حوزه‌های اخلاقی و از آن مهم‌تر، در فهم مسائل بنیادین حاکمیتی قابل تخمین است؟ نکته بسیار مهمی که رهبر انقلاب بارها نسبت به آن تذکار لازم را داده‌اند، نسبت عدالت‌خواهی با نظام اسلامی است. در این نسبت، عدالت‌خواهی و تحقق عدالت جز از طریق نظام اسلامی و تقویت و پایداری نظام اسلامی امکانپذیر نیست. با این حال در کنار دغدغه‌های پاک و سالم جوانان انقلابی و پای کار نظام اسلامی در مطالبه عدالت، یک خط موازی سفارشی در سال‌های اخیر به اسم عدالت‌خواهی به دنبال تفکیک نظام اسلامی از عدالت یا به عبارت ساده‌تر، به دنبال تخریب مبانی نظام اسلامی با اسم رمز عدالت نمودار شده است که از قضا بر اساس دیدگاه نویسنده این یادداشت، رفتار و کردار میهمان مزبور صداوسیما نشان داده او از همین قماش است.  

2- مدیریت محترم صداوسیما باید بر اساس ماهیت رسانه ملی، در مرزبندی هویتی این رسانه با فضای حاکم بر شبکه‌های اجتماعی اهتمام ویژه داشته باشد. باید نسبت به تفکیک مقوله‌های «شهرت» و «صلاحیت»، «سواد» و «نمایش»، «محبوبیت» و «شارلاتانیزم» توجه جدی داشت. کیست نداند تعمد در مدیریت فعلی فضای مجازی که موجب توسعه و سیطره ولنگاری اخلاقی در این محیط شده، با کدام اهداف سیاسی و امنیتی صورت می‌گیرد. رواج این خصلت باعث شده ماهیت کاربردی این شبکه‌ها مخدوش شده و بسیاری نسبت به کارکردهای مثبت این فضا دچار تردید شوند. با این حال تکالیف و حدود و مرزهای اخلاقی صداوسیمای جمهوری اسلامی مشخص است و باید مانع سرایت این ولنگاری اخلاقی و دنائت فکری به حریم رسانه ملی که رسانه رسمی کشور است، شد.

محمد نجارصادقی: بیش از 4 دهه است اقتصاد کشورمان با تحریم‌ دست و پنجه نرم می‌کند و می‌توان گفت روزی نبوده که از شر تحریم‌ها خلاص شویم. با این وجود ابتدای دهه 90 و شروع تحریم فروش نفت و نقل و انتقال مالی حاصل از صادرات آن را می‌توان روز بلوغ تحریم‌ها دانست؛ اتفاقی که باعث شد فروش نفت خام کشورمان طی یک دهه اخیر کاهش بسیار چشمگیری داشته و در کنار آن مسیر بازگشت ارز حاصل از صادرات آن هم، با مشکلاتی مواجه شود. شیوع کرونا از ماه پایانی سال گذشته که تاکنون هم با قدرت ادامه دارد، در کنار تحریم باعث آسیب‌پذیرتر شدن هر چه بیشتر اقتصاد کشورمان شده و این موضوع خود را در منابع ارزی نمایان کرده است. در حال حاضر شاهد کاهش صادرات نفتی و غیرنفتی و ایضا کاهش قیمت نفت هستیم. آخرین آمارها از درآمد ارزی 700 میلیون دلاری از صادرات نفت طی ۶ ماه اخیر حکایت می‌کند. صور پایان اقتصاد نفتی،‌ تک‌محصولی و ایضا خام‌فروشی بیش از پیش به گوش می‌رسد، چه بخواهیم و چه نخواهیم باید قبول کنیم زمان رجعت فرارسیده است، راهی سخت که با وجود تمام هزینه‌هایش باید طی شود و اقتصاد کشورمان بر مبنای ظرفیت‌های موجود به سمت تولید ارزش افزوده حرکت کند. شاهد این مدعا در صدر قرار گرفتن ارزآوری بنزین در بین کالاهای صادراتی کشور حتی بالاتر از نفت است. طبق آمار گمرک از 13 میلیارد و ۵۶۶ میلیون دلار صادرات غیرنفتی کشورمان در 6 ماه نخست سال جاری بیش از یک میلیارد دلار آن مربوط به بنزین است. به عبارت دیگر بنزین نجات‌دهنده ارزی کشورمان در شرایط تحریم و کاهش درآمدهای ارزی است و باید هر چه بیشتر به سمت تولید اینگونه کالاها حرکت کنیم. با توجه به تقاضای گسترده بنزین در فضای بین‌المللی، اساسا تحریم آن غیرممکن و بی‌معناست و هیچ قدرتی نمی‌تواند مانع صادرات بنزین کشورمان شود؛ حتی در زمینه تسویه ارزی با توجه به اینکه بنزین نیاز استراتژیک هر کشوری است، ایران دست برتر را دارد و به مشکل بر‌نمی‌خورد. 

اما در صدر قرار گرفتن صادرات بنزین فارغ از نشان دادن اهمیت و اولویت حرکت به سمت اقتصاد درون‌زا، زخم افسوس 16 ساله‌ای به عمق زمان دوران وزارت مردی که هیچ اعتقادی به پالایشگاه‌سازی و تولید بنزین نداشت را باز می‌کند. باورکردنی نیست که تمام این سال‌ها بنای ایجاد حتی یک پالایشگاه هم در کشور گذاشته نشد. ژنرال(!) دولت روحانی، بیژن زنگنه پیش‌تر معتقد بود پالایشگاه‌سازی غیراقتصادی است و با وجود درس‌هایی که در این سال‌ها گرفته، باز هم از نقد این پادتن تحریم دست برنمی‌دارد. فرد خواب را می‌توان بیدار کرد اما کسی که خود را به خواب‌ زده و نمی‌خواهد مسؤولیت‌هایش را قبول کند مسلما نمی‌شود بیدار کرد. نقد به عملکرد زنگنه هم درست در همین دایره تعریف می‌شود و اگر بیان می‌شود صرفا تجربه‌ای است برای آیندگان که دیگر شاهد چنین اشتباهاتی نباشیم. هم‌اکنون قریب به نیمی از تولید بنزین کشورمان (46 میلیون لیتر از 105 میلیون لیتر) تولید پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس است؛ پالایشگاهی که بیش از 70 درصد آن در دورانی که زنگنه وزیر نبوده ساخته شده است. تصور کنید در تمام دوران وزارت زنگنه پالایشگاهی مانند ستاره خلیج‌فارس احداث می‌شد، نه احتیاجی به صادرات نفت بود و نه اقتصاد کشور در برابر تحریم‌ها آسیب‌پذیر بود. نمی‌توان کتمان کرد که بیش از توان تحریم‌ها برای ضربه زدن به اقتصاد کشورمان، ضعف بنیادین اقتصادمان باعث پیدایش شرایط کنونی شده است. هر قدر رؤیابافی درباره وجود همزاد ستاره خلیج‌فارس زیباست، فکر کردن به نبود این پالایشگاه وحشتناک است. اجازه بدهید درباره شرایط اقتصادی کشور در صورت ایجاد نشدن پالایشگاه خلیج‌فارس به تفصیل صحبت نکنیم و آن را در چند گزاره کوتاه خلاصه کنیم: 

افزایش شدید قیمت ارز، نیاز به واردات روزانه حداقل20 میلیون لیتر بنزین از طریق غیررسمی و صرف هزینه بالای ارزی، ایجاد صف برای دریافت بنزین و... 

واقعیت این است که اگر همان سال‌های دور ماندن زنگنه از وزارت نفت نبود، این کابوس امروز تبدیل به واقعیت شده بود.