گروه فرهنگ و هنر  - محمد حکم‌آبادی: در لیست مطالعاتی‌تان، کتاب‌هایی از جنس پیشرفت را حتما قرار دهید. نه‌تنها خودتان، اگر معلم هستید به دانش‌آموز‌ها، اگر طلبه‌ هستید به پامنبری‌ها و اگر پدر هستید به فرزند جوان‌تان اینگونه کتاب‌ها را معرفی کنید یا روایت‌هایش را تعریف کنید. در شرایطی که ترس از فردا و بیکاری دغدغه اصلی جوان‌ها شده و فرهنگ کارمندی و پشت‌‌میزنشینی جزو اهداف دبیرستانی‌هاست، اینچنین داستان‌هایی می‌تواند نوش‌دارویی، قبل از مرگ سهراب باشد. اخیرا در تعدادی حلقه صالحین که با آنها ارتباط داشتم، بحث پیشرفت، خودکفایی و کارآفرینی داغ بود. سرگروه، کتاب‌هایی مانند «صعود چهل‌ساله» و «امواج اراده‌ها» را مطالعه کرده بود و در حلقه صالحین روایت‌هایش را می‌خواند. ‌وقتی حرف از اعداد و ارقام می‌شود، همه می‌شنوند، خوشحال سری تکان می‌دهند ولی خودشان را دور و فاصله‌دار از این آمارها می‌بینند اما وقتی برای‌شان از دکتر بهاروند می‌گویی که در روستا بزرگ شده و با عبور یک‌تنه از مشکلات، سلول‌های بنیادی ایران را در جهان مطرح کرده، راه دوری نمی‌روند. وقتی از روزی می‌گویی که فشنگ نداشتیم و با پیگیری‌های شبانه‌‌روزی افرادی مثل حسن تهرانی‌مقدم، با همه فشارها و سختی‌ها، الان موشک نقطه‌زن داریم، حس «ما می‌توانیم» از چشمان بچه‌ها پیداست. تفاوت آمار دادن با داستان گفتن اینجا مشخص می‌شود. آمار و اعداد خوشحال‌کننده است اما حرکتی ایجاد نمی‌کند. اینکه دیروز در پله 3 بودیم و الان به پله 30 رسیده‌ایم، امیدآفرین است اما کافی نیست. فرق کتاب‌هایی مانند «داستان رویان» یا «آرزوهای دست‌ساز» با اعداد و ارقام اینجاست. داستان هر پله را باید بشنویم. هر پله صعود، ماجرای خودش را دارد. وقتی سختی‌ها، فشارها و همت یک عده جوان با دست خالی را می‌خوانی که بدون حمایت ارگان‌ها، روی پای خودشان قد علم کردند و الان جمعی را به‌ کار گرفته‌اند، علاوه بر امید و حس خوب درون شما و خواننده‌ها و شنونده‌ها، اراده هم ایجاد می‌شود؛ اراده‌ حرکت رو به جلو، اراده توانستن، اراده قدم برداشتن. جوان‌های زیادی را می‌شناسم که فکر می‌کنند خوشبختی یک راه دارد: «کارمندی»! زمین و زمان را، درس و مشق را، روزه و اعتکاف را فقط به نیت کارمندی جلو برده‌اند و استخدام نشدن، بن‌بست زندگی‌شان شده. کتاب‌هایی از جنس پیشرفت، می‌تواند شروعی باشد برای مبارزه با روحیه کارمندی، برای کشیدن خط بطلان روی استخدام، برای نه گفتن به پشت‌‌میزنشینی. اصلا چرا دانش‌آموز‌های ما به استخدام شدن فکر می‌کنند ولی به استخدام کردن نه؟ دانش‌آموز امروز دبیرستان و دانشجو‌های دانشگاه، در حالی فارغ‌التحصیل می‌شوند که هیچ ‌شناختی از بازار ندارند. نهایت همان ۲ ترم کارآفرینی را پاس کرده که چیزی دستش را نگرفته است؛ نه از مشکلات خبر دارد، نه باوری و نه جرأتی برای آستین بالا زدن. نهایت آستین بالا‌ زد‌نش، راه‌اندازی یک عطاری یا موبایل‌فروشی و خدماتی است. اصلا در مخیله‌اش نیست با علمی که دارد و با مدرکی که دستش گرفته چه کارهای مهمی می‌تواند انجام دهد. 

اگر روزی معلم شوم، حتی معلم زیست یا قرآن، روایت‌های پیشرفت را برای دانش‌آموزان می‌خوانم. می‌دانم قرآن هم روایت‌هایی مربوط به پیشرفت دارد. می‌دانم اگر عشق و آینده روشن و علاقه را در دانش‌آموز‌ها ایجاد کنم، دیگر لازم نیست زیست درس دهم، خودش می‌خواند، می‌فهمد و سوال می‌کند. 

***

دستاوردهای ۴۰ ساله‌ انقلاب

کتاب «صعود چهل ساله» مروری بر دستاوردهای ۴۰ ساله‌ انقلاب اسلامی بر اساس آمارهای بین‌المللی است که به قلم حجت‌الاسلام سیدمحمدحسین راجی و جمعی از پژوهشگران به رشته تحریر درآمده است. بر اساس این گزارش، «استقلال»، «گسترش عدالت اجتماعی»، «گسترش برخورداری‌های عمومی»، «عزت و اقتدار»، «پیشرفت‌های زیرساختی»، «پیشرفت صنعتی»، «پیشرفت در معنویت»، «کرامت زن»، و «آزادی و مردم‌سالاری» سرفصل‌های ۹ فصل این کتاب است. برای معرفی دقیق‌تر محتوای این کتاب باید بگوییم فصل «استقلال» با ریز موضوعات «از وابستگی دوران پهلوی تا استقلال ایران اسلامی» و «استقلال در کشورهای دنیا»؛ فصل «گسترش عدالت اجتماعی» با ریز موضوعات «نابرابری» و «فقر»؛ فصل «گسترش برخورداری‌های عمومی» با ریز موضوعات «امنیت غذایی»، «آموزش مناسب»، «بهداشت»، «دسترسی به آب»، «دسترسی به برق»، «دسترسی به سوخت»، «دسترسی به وسائل ارتباطی» و «شاخصه توسعه انسانی»؛ فصل «عزت و اقتدار» با ریز موضوعات «اقتدار امنیتی»، «اقتدار نظامی» و «اقتدار منطقه‌ای»؛ فصل «پیشرفت‌های زیرساختی» با ریز موضوعات «حوزه حمل‌و‌نقل» و «علم و فناوری»؛ فصل «پیشرفت صنعتی» با ریز موضوعات «انرژی» و «صنعت»؛ فصل «پیشرفت در معنویت» با ریز موضوعات «معنویت در دوران پهلوی»، «معنویت در جمهوری اسلامی»، «تأثیر جمهوری اسلامی بر معنویت دنیا» و «بحران معنویت در غرب»؛ فصل «کرامت زن» با ریز موضوعات «زن در نگاه سران ایران»، «بررسی وضعیت زنان» و «کرامت زن در غرب» و فصل «آزادی و مردم‌سالاری» با ریز موضوعات «آزادی و مردم‌سالاری در دوران پهلوی»، «آزادی و مردم‌سالاری در انقلاب اسلامی»، «نقد شاخص‌های آزادی در غرب» و «علل تحقق نیافتن کامل اهداف انقلاب اسلامی» است.

***

خودکفایی؛ رمز پیروزی

کتاب «امواج اراده‌ها» خاطراتی از توان و اراده ایرانی به سمت خودکفایی است. در مقدمه این کتاب که گردآوری و تحقیق آن بر عهده میلاد حبیبی و پژمان عرب است و نگارش آن هم توسط راضیه عزیزی صورت گرفته، می‌خوانیم: «امواج اراده‌ها» دستچینی از خاطرات است که به روایت گوشه‌ای از دستاوردها و پیشرفت‌های درخشان انقلاب اسلامی می‌پردازد و می‌خواهد به ما بگوید از چه راهی آمده‌ایم و کجا ایستاده‌ایم و به کدام سو باید برویم. تمام خاطرات مستندی که پیشرفت‌ها و دستاوردها را اثبات می‌کردند، لابه‌لای خبرها و تحلیل‌های روزمره و کلیشه‌‌ای گم شده بودند و پیداکردن و بیرون کشیدن آنها کار سخت و البته مهمی به‌نظر می‌رسید. خاطرات فراوان و متنوع بودند. گاهی جنس‌شان نظامی بود و گاهی هسته‌ای، گاهی پزشکی و گاهی صنعتی، گاهی حرف از فناوری‌های دانش‌بنیان به میان می‌آمد و گاهی هم مدیریت و دیپلماسی. هر چند خاطرات گردآوری شده تمام آنچه باید نیست اما به قدر وسع، تلاش کردیم تا مجموعه متنوعی از خاطرات را جمع‌آوری و بازنویسی کنیم تا با مرور آنها، اندک حسی به اراده و توانمندی مردان و زنان این سرزمین پیدا کنیم و راه رسیدن به حقایق برای‌مان هموارتر شود. خاطرات بر اساس موضوع، در 5 فصل شامل «صنایع نظامی»، «صنعت هسته‌ای»، «علوم پزشکی»، «دیپلماسی و مدیریت» و «فناوری و صنعت» گردآوری شده است. در این میان موضوعاتی وجود دارد که پیشرفت‌های حاصل شده در آن بخش، به صورت ویژه با شخصیت‌های دانشمند و با اراده فعال در آن حوزه گره خورده است. بنابراین بعضی از خاطرات به بررسی ابعاد شخصیتی آنها اختصاص یافته است. با وجود این، محور بخشی از خاطرات اشخاص هستند اما برای حفظ وحدت و نظم ساختاری کتاب، ترجیح دادیم چینش خاطرات بر اساس موضوع باشد.

***

فرانسه، نخستین جمهوری مدرن مبتنی بر دموکراسی انتخاباتی به شکل تقریبا امروزی‌اش در آستانه اضمحلال دموکراتیک قرار دارد. رژیم حاکم بر سرزمین گل‌ها یا به اصطلاح جمهوری پنجم فرانسه، روز یکشنبه گذشته شاهد پایین‌ترین میزان مشارکت انتخاباتی بود. در رای‌گیری انتخابات منطقه‌ای 2021، نزدیک به یک‌سوم (32 درصد) از 48 میلیون واجدان شرایط پای صندوق‌های رای رفتند؛ پدیده‌ای که حتی وضعیت خاص همه‌گیری کرونا نیز نمی‌تواند آن را توجیه کند. در نتیجه همان رسانه‌های لیبرال که ۴ سال پیش برای پا گذاشتن جوجه سیاستمدار 39 ساله نوچه روتشیلدها به قدرت هلهله می‌کشیدند، دیروز تحریم انتخابات منطقه‌ای توسط حدود 33 میلیون فرانسوی واجد شرایط را به سیلی دیگری بر صورت مکرون تعبیر کردند. کنایه‌ای از آن سیلی نخستین نابهنگام اما نمادین که ۲ هفته پیش در جریان دیدار رئیس‌جمهور فرانسه از روستایی در جنوب شرق این کشور توسط یک جوان بیکار خشمگین سلطنت‌طلب به صورتش نواخته شد. در انتخاباتی که حتی پیش از برگزاری آن با پایین‌ترین میزان مشارکت انتخاباتی فرانسه نیز پیش‌بینی می‌شد حزب فوق لیبرال تازه به دوران رسیده مکرون دچار شکستی مفتضحانه شود، نتیجه شمارش اولیه آرا حاکی از یک افتضاح بزرگ برای جمهوری پنجم است. پیش از برگزاری انتخابات منطقه‌ای فرانسه برای تعیین‌تکلیف کمیسرها و پارلمان‌های محلی 13 ناحیه و 96 بخش این کشور طی ۶ سال آتی، مهم‌ترین پیامد آن از نگاه تحلیلگران امکان قدرت گرفتن راستگرایان افراطی جنبش ملی بود که با محوریت حزب جبهه ملی به رهبری خانم مارین لوپن، سودای قبضه قدرت را با انتقام از ساختار سیاسی فعلی فرانسه در سر می‌پرورانند. بر اساس این چشم‌انداز، این انتخابات در فاصله 10 ماه مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری 2022 می‌تواند کرسی‌های ریاست نواحی و شوراهای محلی شهرها و روستاها را به سکوی پرتابی برای افراطی‌ترین مخالفان دولت و وضع موجود بدل سازد. حتی تعویق 3 ماهه این انتخابات از ماه مارس به روز یکشنبه این هفته به بهانه شیوع کرونا نیز نتوانست جمعیت آبرومندی را مجاب به آمدن پای صندوق‌ها کند. اینکه فقط کمتر از 16 میلیون نفر یا حدود یک‌چهارم از جمعیت 65 و نیم میلیون نفری فرانسه در انتخابات یکشنبه (20 ژوئن) پای صندوق‌ها رفته‌اند، موضوعی فراتر از نافرمانی مدنی فرانسوی است. طی ۳ ماه اخیر صدها ژنرال، درجه‌دار و نظامی فرانسوی طی ۲ نامه پیاپی به رئیس‌جمهور جوان و ناکارآمد هشدار داده بودند که این کشور در آستانه فروپاشی اجتماعی ناشی از جنگ داخلی و فرقه‌گرایی افسارگسیخته قرار دارد. 

تا پیش از این کمترین میزان مشارکت در رای‌گیری‌های سراسری فرانسه به دور اول (48 درصد) و دوم (42 درصد) انتخابات ۴ سال پیش مجمع ملی (پارلمان) سال 2017 مربوط می‌شد، یعنی همان انتخاباتی که پای حزب صورتی فوق لیبرال مکرون را به مجلس ملی باز کرد. به عبارت دیگر جریان جوان مکرونی که با استفاده از مشارکت پایین جامعه فرانسوی کرسی‌های مجلس را قبضه کرده و دولت را به دست آورده بود، حالا خود قربانی سرخوردگی فرانسوی‌ها از مدیریت سیاسی کشور شده است. 

پیش‌بینی می‌شد انتخابات منطقه‌ای با توجه به انگیزه‌ها و رقابت‌های سیاسی محلی با مشارکت بهتری نسبت به آخرین انتخابات پارلمانی مواجه شود اما بیماری کرونا و سرخوردگی بدترین رکورد مشارکت سیاسی در این کشور را به ثبت رساند. این باعث شد سرانجام مکانیزم معیوب رای آوردن کارمند سابق بانک روتشیلد بدون سابقه مدیریتی و سیاسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۴ سال پیش لو برود. همان‌طور که مارین لوپن رقیب او در آن زمان گفته بود، رای گسترده‌ای که در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری 2017 به حساب مکرون ریخته شد، نتیجه هیستری عصبی جامعه بر اثر القای وحشت‌آفرینی رسانه‌های جریان اصلی نسبت به خطر روی کار آمدن جبهه ملی بود. عدم مشارکت تاریخی در ساز‌و‌کار سیاسی حاکم علاوه بر اینکه نقش سنتی فرانسه به عنوان رهبر معنوی نظام لیبرال حاکم بر اتحادیه اروپایی را به چالش می‌کشد بلکه در مستعمرات فعلی فرانسه مثل گویان فرانسه و جزایر مارتینیک که آنها هم در این انتخابات دخیل بودند و همین طور کالدونیای جدید و ده‌ها کشور آفریقایی فرانکوفیل که نگاه‌شان هنوز به الگوی سیاسی فرانسوی است، ذهنیت نافرمانی از مرکزیت پاریس را تقویت خواهد کرد. یورونیوز در گزارش خود با عنوان «سیلی به صورت مکرون با توجه به نتایج ضعیف حزبش در آرای منطقه‌ای» به این حقیقت اشاره می‌کند که این ذهنیت خود اعضای حزب حاکم «جمهوری به پیش» LREM و حلقه اطراف مکرون است که از مردم سیلی خورده‌اند. از این منظر حتی جنبش ملی RN به رهبری لوپن نیز نتوانسته از زمین خوردن حزب حاکم بهره لازم را ببرد. 

حزب مکرون پس از ۴ رقیب اصلی‌اش در رده پنجم قرار گرفته و در کمتر منطقه‌ای توانسته حدنصاب 10 درصد آرا را که برای رقابت در مرحله دوم انتخابات منطقه‌ای (یکشنبه هفته آتی) لازم است به دست آورد. به عبارت دیگر با توجه به اینکه حزب «جمهوری به پیش» تنها 4 سال عمر دارد و فاقد سابقه‌ای دموکراتیک در کرسی‌های شوراهای محلی است، نتایج انتخابات دور اول به منزله حذف زودهنگام تازه به دوران رسیده‌های سیاسی آن از قاعده اجتماعی است. با وجود اینکه رسانه‌های جریان اصلی مثل یورونیوز، لوموند یا فیگارو تلاش می‌کنند شکست مکرون را با عدم اقبال گسترده به جنبش اتحاد ملی به رهبری مارین لوپن، قرینه‌سازی کنند اما حقیقت این است که راستگرایان افراطی سود سرشاری از سقوط سیاسی حزب حاکم آن هم در فاصله 10 ماه تا انتخابات ریاست‌جمهوری می‌برند. ملی‌گرایان در انتخابات روز یکشنبه پس از حزب راست سنتی میانه‌رو جمهوری‌‌خواه در جایگاه دوم قرار گرفتند. آنها دست‌کم در یک ناحیه بسیار مهم فرانسه شامل استان‌های جنوب شرقی پروانس، کوت دازور و منطقه آلپی بخت زیادی برای پیروزی دارند، خصوصا که مردم این ناحیه به طور سنتی بر سر هویت فرانسوی با پاریسی‌های مرکز‌نشین رقابت داشته‌اند. استفان زومستیگ، کارشناس شرکت نظرسنجی ایپسوس پیش از انتخابات به فرانس پرس گفته بود پیروزی این حزب، حتی تنها در یک منطقه، دستاورد بزرگی برای لوپن خواهد بود و تکانه ناگهانی در روند کارزار انتخابات ریاست‌جمهوری ایجاد خواهد کرد.  چنانکه قرار گرفتن مدیریت شماری از شهرک‌ها، یک منطقه با بودجه میلیاردها یورو و مدارس، ترابری همگانی و توسعه اقتصادی در دست سیاستمداران راست افراطی، گونه‌ای مشروعیت و مقبولیت را که لوپن در جست‌وجوی آن است، در اختیارش قرار می‌دهد. به گزارش شبکه فرانس 24، حتی نظرسنجی‌ها و کارشناسان سیاسی مرکزگرا نیز اذعان دارند به نسبت ۱۰ سال گذشته، افراطی بودن لوپن در چشم فرانسویان و خطرش برای دموکراسی کمتر از قبل به نظر می‌رسد. نظرسنجی‌های پیش از انتخابات نشان می‌داد تلاش‌های ۲ دهه‌ای خاندان لوپن برای مشروعیت بخشیدن به جبهه ملی که مدت‌ها در رسانه‌های شرکتی جریان اصلی غرب با عناوینی چون ضددموکراتیک، ضدیهود و حتی نونازی خوانده می‌شود نتیجه داده است. خانم لوپن که سومین نامزدی خود در انتخابات ریاست‌جمهوری (آوریل 2022) را ۲۱ فروردین‌ اعلام کرد، امیدوار است از تغییر رویکرد جدیدی که در آن از «فرگزیت» - ایده جدایی فرانسه از اتحادیه اروپایی - و لحن کلام خشمگینانه پیشین ملی‌گرایان خبری نیست به نفع خود استفاده کند. به عبارت دیگر جنبش ملی‌گرای فرانسه در حال پوست انداختن است و با سقوط حزب حاکم در مناطق مختلف می‌تواند صرفا با یک پیروزی حداقلی و کسب نخستین کرسی‌های تقنینی و مدیریتی، یک‌شبه از جریانی افراطی به جریانی محوری تبدیل شود تا در انتخابات ریاست‌جمهوری سال بعد به لطف چهره کاریزماتیک رهبرش، خانم لوپن رای‌دهندگان سرگردان و سرخورده از مکرونیسم را به یک بناپارتیسم اقتدارگرایانه امیدوار و به سوی خود جلب کند. 

با همه اینها روی کاغذ، برنده اصلی انتخابات منطقه‌ای فرانسه حزب راست میانه «جمهوری‌خواهان» است که با کسب ۲۶ تا ۲۸ درصد آرا در چندین ناحیه موقعیت بسیار مناسبی برای فتح کنسول‌ها و شوراهای محلی در مرحله دوم را به دست آورده است. زاویه برتران و والری پکرس، ۲ تن از وزرای پیشین نیکولا سارکوزی، رئیس‌جمهوری پیشین فاسد و در حال محاکمه هستند که در ۲ منطقه «او دو فرانس» و «ایل دو فرانس» (به مرکزیت پاریس) در صدر قرار گرفته‌اند. هر ۲ نفر امیدوار هستند تا پس از پیروزی در مرحله دوم انتخابات منطقه‌ای که هفته آینده برگزار می‌شود جایگاه خود را به عنوان رقیب مکرون، در انتخابات سال آینده ریاست‌جمهوری تقویت کنند. همچنین بعد از جنبش «اتحاد ملی» که با ۱۹ تا ۲۰ درصد آرا در جایگاه دوم قرار دارد، حزب چپ میانه سوسیالیست و حزب در حال خیزش سبزها قرار گرفته‌اند و پس از آنها جریان ورشکسته دولتی «جمهوری به پیش» به رهبری مکرون پنجم است. چپ‌های آنارشیست نیز در قالب‌ حزب «فرانسه تسلیم‌ناپذیر» به رهبری ژان لوک ملانشون با حدود 4 تا 5 درصد آرا در جایگاه ششم قرار دارند. 

***

گروه اقتصادی: در سال‌های اخیر بحث‌های زیادی درباره ضعف کارکرد نظام مالیاتی کشور مطرح شده است؛ فشار زیاد به بخش مولد اقتصاد، فرارها و معافیت‌های گسترده مالیاتی، غیبت مالیات به عنوان ابزار تنظیم‌گر در بازارهایی که پتانسیل سفته‌بازی دارند و سهم اندک مالیات در درآمدهای دولت از جمله مواردی است که طی سال‌های گذشته از سوی کارشناسان و سیاست‌گذاران مورد بحث قرار گرفته و بر لزوم اصلاح آنها تاکید شده است. در چند سال اخیر انتظار می‌رفت نظام مالیاتی کشور به عنوان یکی از محورهای مهم اصلاحی در مرکز توجه دولت قرار بگیرد، چرا که در حرکت به سمت اقتصاد بدون نفت، لازم است ضمن کاستن از فشار مالیاتی بخش مولد اقتصاد، از طریق ایجاد پایه‌های جدید مالیاتی، جلوگیری از فرارهای مالیاتی و کاستن از معافیت‌های غیرضرور، درآمدهای مالیاتی افزایش یابد و دولت بتواند با فشار کمتری، کاهش درآمدهای نفتی را مدیریت کند اما برخلاف انتظارها، از سال گذشته تاکنون از دولت هیچ خروجی‌ای در زمینه مالیات مشاهده نشده است.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های درآمدهای دولت بر اساس تجربه جهانی، منابع مالیاتی است که در ایران به جهت اینکه تکیه اصلی بر منابع نفتی بوده، توجه زیادی به منابع مالیاتی نشده است، بنابراین در این حوزه جای توسعه، پیشرفت و برطرف کردن نواقص وجود دارد. با اصلاح نظام مالیاتی، پرداخت مالیات عادلانه‌تر می‌شود و چه بسا منجر به کاهش سهم مودیانی که مالیات خودشان را پرداخت می‌کنند، شود. متأسفانه فرار مالیاتی گسترده‌ای در کشور وجود دارد؛ مقدار آن، هم‌اندازه یا حتی بیشتر از مالیاتی است که در حال حاضر وصول می‌شود. همچنین برقراری نظام مطلوب و بهینه مالیاتی، موجب توزیع عادلانه‌تر درآمد و ثروت در بین افراد کشور می‌شود. به این ترتیب با دریافت نرخ‌های تصاعدی مالیات با توجه به درآمد و ثروت افراد جامعه (از یک سقف مشخص درآمدی)، از افراد پردرآمد و ثروتمند مالیات بیشتری دریافت می‌شود.  با این شرایط به ‌نظر می‌رسد نظام مالیاتی کشور نیاز به بازنگری اساسی دارد، به‌ طوری‌ که از یک سو بخش اعظم افراد مختلف حقیقی و حقوقی جامعه از مالیات در نظر گرفته شده برای آنان، شاکی هستند و از سوی دیگر مالیات دریافتی دولت نیز کفاف هزینه‌های جاری و سرمایه‌گذاری را نمی‌دهد. در نتیجه لازم است برای اصلاح اساسی این ابزار مهم در جهت رشد و توسعه اقتصادی کشور اقدام شود. نکته مهم در وضعیت فعلی نظام مالیاتی کشور، فرار مالیاتی برخی افراد است که عموما در فعالیت‌های زیرزمینی و قاچاق درآمدهای بسیار زیادی کسب می‌کنند و در مقابل از افرادی که به‌ صورت قانونمند و شفاف فعالیت دارند، در شرایط مختلف اقتصادی مالیات زیادی دریافت می‌شود. این امر موجب گرایش افراد بسیاری به فعالیت‌های غیرقانونی و همچنین کم‌ شدن سرمایه‌گذاری برای فعالیت به‌ صورت قانونی در بخش‌های تولید کالاها و خدمات شده است.  هر چند نظام مالیاتی ایران در سال‌های گذشته سعی در اجرای بعضی اصلاحات داشته است اما بسیاری از اشکالات ساختاری در نظام مالیاتی ایران همچنان وجود دارد. اصلاحات مالیاتی صورت گرفته در سال‌های گذشته و شواهد مرتبط با اجرای این اصلاحات مالیاتی در اقتصاد ایران نشان می‌دهد که با وجود تلاش‌های پراکنده برای اصلاح نظام مالیاتی کشور همچنان شاهد ناکارآمدی چارچوب قوانین مالیاتی در ایران هستیم. برای انجام اصلاحات ساختاری با هدف بهبود نظام مالیاتی کشور می‌توان به ۲ صورت عمل کرد؛ نخست؛ گسترش پایه‌های مالیاتی جدید و دوم بهبود عملکرد پایه‌های مالیاتی موجود. 

***

    سوداگری ممنوع     

پس از قریب به یک دهه کش‌و‌قوس در بهارستان، سرانجام نمایندگان مجلس با تصویب کلیات طرح مالیات بر عایدی سرمایه موافقت کردند. کارشناسان معتقدند  اجرای مالیات بر عایدی سرمایه در راستای مقابله با سوداگری و انتفاع بدون ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد، نه‌تنها تلاطم در بازارهای دارایی را کاهش می‌دهد، بلکه سیاست‌گذار را به استفاده از ابزار شفافیت‌زا در تبادلات مالی به منظور شناسایی جامعه هدف وادار می‌کند؛ شفافیتی که در سایر عرصه‌ها نیز دست سیاست‌گذار را برای تصمیم‌گیری مبتنی‌بر اطلاعات و داده‌های موثق باز می‌کند و پیامدهای تصمیمات حوزه اقتصادی را پیش‌بینی‌پذیر می‌کند.  در همین رابطه، سیداحسان خاندوزی با اشاره به خروج نیازهای مصرفی خانوار از دایره مشمول مالیات بر عایدی سرمایه اظهار داشت: تنها خریدهای سوداگرایانه‌ افراد با هدف کسب سود و انتفاع اقتصادی از مبادله مکرر در این بازارها را مشمول مالیات بر عایدی سرمایه قرار داده‌ایم. بر این اساس، خانوارهایی که بیش از تعداد اعضای‌شان، مالک خودرو و مسکن باشند، شامل این قانون می‌شوند.  نایب‌‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس درباره انتقادات مطرح شده نسبت به وضع این پایه مالیاتی نیز تصریح کرد: امیدوارم برخی، تریبون‌دار اقلیت ۲ تا ۳ درصدی متضرر از طرح مالیات بر عایدی سرمایه، نباشند و اجازه دهند بحث در سطح کارشناسی و تخصصی دنبال شود. در تدوین این طرح تقریبا تمام ارکان تخصصی دولت از سازمان امور مالیاتی و وزارت امور اقتصادی دخیل بوده‌اند و صرفا به جهت اقتصاد سیاسی این طرح و هدف‌گیری اقلیت بسیار ثروتمند جامعه، لایحه‌ای از سمت دولت به مجلس ارائه نشده است.  حمایت از تولید و سرمایه‌گذاری مولد، کاهش نوسانات بازارهای دارایی از جمله خودرو، مسکن، طلا و ارز و همچنین جلوگیری از افزایش قیمت ناگهانی این بازارها از جمله اهداف طرح مالیات بر عایدی سرمایه (طرح مالیات بر سوداگری) هستند و به عقیده کارشناسان اقتصادی، در صورتی که این طرح به صورت کامل و جامع اجرایی شود، می‌توان شاهد اثرات مثبت آن در بهبود وضعیت اقتصادی کشور و حتی مهار تورم بود، چرا که این طرح به مبارزه با سوداگری‌های بازارهای مختلف می‌پردازد.  در طرح مذکور سعی شده نقدینگی‌هایی که برای سوداگری وارد بازار می‌شود به سمت تولید و اشتغال هدایت شود و با اجرایی شدن آن از سوی دولت، بازارهای اقتصادی کشور به فعالان اقتصادی واقعی برسد و دست دلالان و سوداگران از اقتصاد کوتاه شود تا خریداران واقعی پا به عرصه بگذارند. مطابق این طرح، تمام اموال و دارایی‌های منقول و غیرمنقول جزو اموال و دارایی‌های مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند؛ لازم به ذکر است که اموال منقول شامل خودرو و وسایل نقلیه موتوری، جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی، سکه، ارز، سهام، سهم‌الشرکه، حق‌تقدم و سایر اوراق بهادار و اموال غیرمنقول شامل املاک، حق واگذاری محل، موضوع قانون مالیات‌های مستقیم می‌شوند و بر اساس آن، تمام اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و غیرایرانی (اعم از مقیم و غیرمقیم) نسبت به مجموع عایدی حاصل از واگذاری اموال و دارایی‌های شامل مالیات بر سوداگری که در ایران واقع است، مشمول پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند.  به عبارتی می‌توان گفت که بر اساس این طرح، قرار است از افرادی که بیش از نیاز خود اقدام به خرید و فروش مسکن می‌کنند، مالیات دریافت شود و همین مساله باعث می‌شود در آینده نزدیک شاهد اثرات مثبت اجرایی شدن آن در بازار مسکن و کاهش قیمت‌ها باشیم.  بر اساس این طرح، نرخ مالیات بر عایدی سرمایه موضوع این قانون برای اموال و دارایی‌های منقول به استثنای سهام، سهم‌الشرکه، حق‌تقدم و سایر اوراق بهادار به نرخ ۲۰ درصد مالیات اعمال می‌شود. اما نرخ مالیات موضوع قانون برای دارایی‌های سهام، سهم‌الشرکه، حق‌تقدم و سایر اوراق بهادار بر اساس مدت تملک و مطابق به این نحو اعمال می‌شود: سهام، سهم‌الشرکه، حق‌تقدم و سایر اوراق بهادار؛ برای دوره تملک کمتر از ۶ ماه به نرخ ۲۰ درصد؛ دوره تملک بیش از ۶ ماه تا سقف ۲ سال به نرخ ۱۰ درصد؛ برای دوره تملک بیشتر از ۲ سال به نرخ ۵ درصد. البته در موارد خرید‌و‌فروش متعدد یک یا چند نوع سهام، سهم‌الشرکه و حق‌تقدم، محاسبه عایدی سرمایه و تعیین دوره تملک آن بر اساس ترتیب تاریخ خریدهای انجام شده از نخستین خریدهای همان سهم صورت می‌گیرد. 

 

* تجربیات سایر کشور‌ها در وضع مالیات بر عایدی سرمایه

در جدول زیر اطلاعات آماری مرتبط با عایدی سرمایه تعدادی از کشورها که توسط ACCF در سال 1998 جمع‌آوری شده، گزارش شده است، هر چند پس از سال مورد نظر در بعضی از کشور‌ها اصلاحات مالیاتی درباره مالیات بر عایدی سرمایه صورت گرفته است. با توجه به محدود بودن این تغییرات و معتبر بودن مقایسه نرخ‌های این آمار می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره نرخ مالیات بر عایدی سرمایه اشخاص در کشورهای مختلف ارائه کند. 

 

با راه‌اندازی خط جدید تولید انبوه واکسن «کوو ایران برکت» از شهریور، میزان تولید این نوع واکسن در کشور به 10 میلیون دوز خواهد رسید. به گزارش «وطن‌امروز»، واکسیناسیون عمومی قرار است از هفته آینده با تزریق واکسن «کوو ایران برکت» در کشور شروع شود؛ واکسنی که حاصل ذهن خلاق دانشمندان ایرانی و نخبگان علمی کشور است. این نوع واکسن که به قول مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا از کیفیت، ایمنی و استاندارد بالایی برخوردار است بخش عمده‌ای از آن در اختیار وزارت بهداشت برای تزریق عمومی قرار گرفت تا روند واکسیناسیون عمومی در کشور تسهیل شود. مدیر پروژه واکسن «کوو ایران برکت» ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) دیروز از تامین ۱۰ میلیون دوز از این واکسن با راه‌اندازی خط تولید جدید خبر داد. حسن جلیلی گفت: تاکنون بیش از یک میلیون دوز واکسن تولید شده است که پس از طی مراحل قانونی بتدریج در اختیار وزارت بهداشت قرار خواهد گرفت. وی افزود: همچنین پیش‌بینی می‌شود ماه جاری بیش از ۴ میلیون دوز واکسن «کوو ایران برکت» تولید شود. در فاز دوم نیز با راه‌اندازی خط تولید جدید میزان تولید واکسن به ۱۰ میلیون دوز خواهد رسید و در شهریور بیش از ۲۰ میلیون دوز واکسن تولید خواهیم کرد. 

خط تولید انبوه واکسن «کوو ایران برکت» در حالی بزودی افتتاح می‌شود که سخنگوی سازمان غذا و دارو اعلام کرده است تاکنون هیچ واکسنی از طریق بخش خصوصی به کشور وارد نشده است، این در حالی است که وزیر بهداشت از تزریق عمومی واکسن ایرانی از هفته آینده خبر می‌دهد.

سعید نمکی، وزیر بهداشت دیروز در جلسه ستاد استانی کرونا در گلستان، گفت: وقتی دکتر هاشمی، وزیر سابق بهداشت می‌خواستند از این وزارتخانه بروند نزد ایشان رفتم و گفتم من تاکنون فقط دست پدرم را بوسیده‌ام اما دست شما را می‌بوسم که بمانید تا من به این تله نیفتم، خیلی‌ها شاهدند چقدر اصرار کردم این اتفاق نیفتد. وی در ادامه صحبت‌هایش افزود: وقتی وارد وزارت بهداشت شدم مجموعه‌ای به نام سازمان غذا و دارو و تجهیزات پزشکی کانون‌های پرمشکلی بود. زمانی به یک لانه زنبور دست کردم، گزش‌های عدیده‌ای آزارم دادند ولی با خدای خودم عهد بسته بودم که برای پاکیزه کردن ذهن مردم تلاش کنم. خیلی بازی‌ها راه انداختند؛ پول دادند برای توئیت زدن، آدم خریدند که یکی از آنها محکوم به حبس شد. میلیاردها پول مطرح بود، من هم ایستاده بودم در حمایت از تولید داخل و بولدوزرها روشن بود که از روی جنازه من رد شود. وزیر بهداشت گفت: وقتی آیت‌الله رئیسی، رئیس قوه ‌قضائیه شد و این مسائل را به صورت خصوصی با وی در میان گذاشتم، قوت قلب جدیدی شد برای مبارزه من با این فساد سازمان‌یافته و ایستادم تا آخرین مراحلی که باید پیگیری می‌کردم. وی گفت: ایام کرونا برای همه ما سخت بود اما دستاوردهای قابل توجهی داشت. ما در اوج تحریم بودیم. ۳ روز قبل آمریکایی‌ها گفتند تحریم واکسن را برداشتند؛ در حالی که تا چند روز قبل کسی باورش نمی‌شد ما در واکسن تحریم هستیم و برخی بلندگوهای داخلی در این شیپور می‌دمیدند که دولت واکسن نمی‌آورد. ایران در اوج تحریم‌ها و زمانی که برای فروپاشی و ماندنش در گرداب کرونا برنامه‌ریزی کرده بودید، حالا اعلام کرده ششمین یا هفتمین کشور واکسن‌ساز است، آن هم نه با یک پلتفرم، بلکه با چندین پلتفرم این کار را می‌کند. نمکی گفت: از اردیبهشت پارسال با خارجی‌ها برای واردات واکسن کرونا صحبت کردیم و امروز در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که دغدغه‌ای به اسم واکسن نخواهیم داشت. ما از اول زمستان علاوه بر تامین نیاز داخل می‌توانیم صادر‌کننده نیز باشیم. وزیر بهداشت گفت: ساخت واکسن کرونا در مجموعه بنیاد برکت فعال بوده و در حال تولید انبوه است و از هفته آینده تزریق این نوع واکسن در کشور شروع می‌شود. سه‌شنبه (امروز) نیز واکسن پاستور اجازه مصرف اضطراری می‌گیرد. همچنین مژده می‌دهم که واکسن پاستور روی گونه‌های آفریقای جنوبی و برزیلی کرونا اثرگذاری خوبی دارد، در حالی که واکسن آسترازنکای انگلیس ۱۱ درصد اثرگذار است ولی واکسن پاستور ۶۲ درصد بر این جهش‌ها اثر دارد و این مژده بزرگی است. نمکی در توضیح آخرین وضعیت واکسن‌های ایرانی کرونا گفت: واکسن مجموعه سیناژن هم در حال طی فاز دوم است. واکسن‌های دیگری هم هست که دارد یکی یکی پیش می‌رود. ما 6 تا 7 پلتفرم را به صورت همزمان پیش می‌بریم. وی افزود: امیدواریم تا پایان شهریور معلمان و گروه‌های ریسک‌پذیر، گروه‌های نظامی و انتظامی که با مردم بیشتر در تماس هستند و تمام گروه‌های پرریسک را بعد از تزریق واکسن به گروه‌های بالای ۶۰ سال، بیماران خاص و صعب‌العلاج که ۸۵ درصد از مرگ‌ها را تشکیل می‌دهند، واکسینه کنیم. بر این اساس، امیدواریم تا پایان پاییز کل جمعیت هدف در کشور واکسینه شوند و بتوانیم زنجیره انتقال را با واردات واکسن که قراردادهایی را داریم و در کنار آن با واکسن‌های تولید داخلی قطع کنیم. نمکی در ادامه خطاب به مسؤولان ستاد کرونای استان گلستان، گفت: فراموش نکنید که کرونا هست. باید از همکاران خودم در سراسر کشور تشکر کنم. ما نه فقط به دلیل انتخابات، بلکه به دلیل اینکه پیک پنجم شکل نگیرد، طی این مدت شبانه‌روز تقلا کردیم. ما ویروس هندی همچنین ویروس آفریقای جنوبی را در استان‌های جنوبی و جنوب شرق کشور داریم و حتی در استان‌هایی مانند کرمان، یزد و آذربایجان غربی ویروس هندی را تقریبا یک ماه و نیم قبل تشخیص دادیم و همکاران ما با موشک‌های نقطه‌زن دارند نقطه‌زنی می‌کنند و تمام هم و غم‌شان این است که اینها را رصد کرده و یکی‌یکی بزنند. نمکی گفت: در برخی استان‌ها بشدت گرفتاریم. این استان‌ها شامل هرمزگان، بوشهر و سیستان‌و‌بلوچستان است. حال حواس استان گلستان هم باید جمع‌تر باشد. زابل یکی از نقاط گرفتار ما است و روزانه ۱۰ تا ۱۲ اتوبوس از گلستان به زابل می‌رود و برمی‌گردد. از همه مسؤولان استان می‌خواهم که بشدت این موارد را مراقبت کنند. در سیستان‌و‌بلوچستان پراکندگی جمعیت به‌گونه‌ای است که ما دیرتر گرفتار می‌شویم اما اگر خدای نکرده در این استان شیوع کرونا گسترش یابد، همان‌طور که جنگل گلستان آتش گرفت، ناگهان همه منطقه را به آتش می‌کشد. اگر در استان گلستان شیوع ویروس هندی یا آفریقای جنوبی را داشته باشیم، آن وقت تمام خطه شمال به دلیل همبستگی جمعیت گرفتار می‌شوند. شما باید دروازه‌بان این مشکل باشید.

 

* مراقبت‌های پس از دریافت واکسن کرونا

افرادی که واکسن کرونا تزریق کرده‌اند مراقب سلامت خود و دیگران باشند چرا که این افراد هم می‌توانند انتقال‌دهنده این نوع ویروس باشند و هم کرونا را از فرد مبتلا بگیرند. متخصص بیماری‌های عفونی گفت: تا پیش از واکسیناسیون ۷۰ درصدی جامعه بر ضدویروس «کووید-۱۹» همچنان تمام افراد حتی واکسینه‌شده‌ها باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. پیام طبرسی به تشریح مراقبت‌های لازم در افرادی که واکسن کرونا دریافت کرده‌اند پرداخت و با اشاره به این موضوع که افراد ۲ هفته پس از دریافت دوز دوم واکسن ایمنی لازم را پیدا می‌کنند، گفت: تا زمانی که ۷۰ درصد جمعیت کشور واکسینه نشده باشند همچنان تمام افراد جامعه حتی کسانی که واکسن زدند باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. به گفته طبرسی، تا وقتی که واکسیناسیون ۷۰ درصدی جمعیت کشور انجام نشده کسانی که واکسینه شدند نباید در محل‌های عمومی پرازدحام و فضاهای مسقف و وسایل نقلیه عمومی مثل مترو و تاکسی ماسک خود را بردارند یا اینکه آزادانه و بدون توجه به محدودیت‌ها و پروتکل‌های بهداشتی به مسافرت رفته یا در میهمانی شرکت کنند. وی با اشاره به اینکه ویروس کرونا همچنان در گردش است و فرد واکسینه‌شده امکان دارد به کرونا مبتلا شود، خاطرنشان کرد: برخی سالمندان پس از دریافت دوز اول واکسن تصور می‌کنند ایمنی پیدا کرده‌اند و در تجمعات و میهمانی‌ها شرکت می‌کنند که متأسفانه ممکن است باعث ابتلای آنها به بیماری کرونا شود. وی افزود: در حال حاضر تعداد زیادی از افرادی که دوز اول واکسن را دریافت کرده‌اند دچار بیماری شده و در بیمارستان‌ها بستری هستند که این امر نشان می‌دهد تا وقتی ۲ هفته از تزریق دوز دوم واکسن «کووید‌-۱۹» نگذشته باشد ایمنی لازم در بدن ایجاد نمی‌شود. این استاد دانشگاه تاکید کرد: زمانی می‌توانیم در جامعه به شرایط معمول و عادی برگردیم که ۷۰ درصد جمعیت واکسینه شده باشند و تا آن مرحله هنوز فاصله داریم، بنابراین کماکان رعایت نکات بهداشتی برای همه افراد حتی کسانی که واکسن دریافت کرده‌اند الزامی است. به گفته این متخصص بیماری‌های عفونی، در فرد واکسینه شده مصرف داروهایی که از قبل توسط پزشک معالج وی تجویز شده ممنوعیتی وجود ندارد و جز برخی داروهایی که باعث سرکوب سیستم ایمنی و در نتیجه عدم پاسخگویی واکسن می‌شوند، همچنان افراد می‌توانند داروهای قبلی خود را استفاده کنند. طبرسی گفت: کسانی که پس از تزریق واکسن دچار عوارضی نظیر بدن‌درد و تب می‌شوند در صورتی که عوارض آنها خفیف باشد بهتر است تحمل کرده و دارویی مصرف نکنند اما اگر تب و درد عضلانی و استخوانی آنها شدید است می‌توانند از مسکن استفاده کنند که ترجیحا بهتر است استامینوفن مصرف کنند. طبرسی در ادامه تاکید کرد: افراد پس از واکسینه شدن نیز باید پروتکل‌های بهداشتی را همچون گذشته به طور کامل و جدی رعایت کنند. 

***

***

هفته گذشته با رسیدن نیاز مصرف برق به بیش از ۶۰ هزار مگاوات، شاهد شکاف ۶۰۰۰ مگاواتی در تراز بین تولید و مصرف بودیم و طبق اعلام مسؤولان صنعت برق، این هفته با توجه به شرایط موجود، احتمال تشدید این شکاف بیشتر شده است. در همین بین صبح دیروز با خروج نیروگاه اتمی بوشهر از مدار بهره‌برداری، 1000 مگاوات از ظرفیت عملی تولید برق کشور کاسته شد. 

سخنگوی صنعت برق از خروج نیروگاه اتمی بوشهر از مدار بهره‌برداری به ‌عنوان یک چالش جدی برای تأمین برق کشور نام برد و گفت: پیک‌سایی و مدیریت مصرف در بخش‌های صنایع و کشاورزی که به حدود 6000 مگاوات رسیده بود، باید تا 8000 مگاوات افزایش یابد تا از بروز خاموشی‌ها در روزهایی که نیروگاه بوشهر در مدار بهره‌برداری نیست، جلوگیری کنیم. مصطفی رجبی‌مشهدی در گفت‌وگو با تسنیم اضافه کرد: تمام تلاش خود را می‌کنیم که مردم دچار قطعی برق نشوند اما از مردم تقاضا داریم برای کمک به پایداری شبکه برق، مدیریت مصرف برق را مورد توجه قرار دهند. 

 هفته گذشته میانگین دمای کشور حدود ۳۶ درجه بود، این در حالی است که بر اساس نقشه‌های هواشناسی، دمای هوا بین یک تا 5/1 درجه افزایش خواهد یافت که با رسیدن میانگین دمای هوا به ۳۸ درجه در کشور، احتمال آنکه رکورد نیاز مصرف برق به ۶۲ هزار مگاوات افزایش یابد وجود دارد. 

هفته گذشته با رسیدن نیاز مصرف به بیش از ۶۰ هزار مگاوات، شاهد شکاف ۶۰۰۰ مگاواتی در تراز بین تولید و مصرف بودیم که طبق اعلام مسؤولان صنعت برق، این هفته با توجه به شرایط موجود، احتمال تشدید این شکاف بیشتر شده است. 

غلامعلی رخشانی‌مهر، معاون هماهنگی توزیع توانیر و دبیر ستاد راهبری اوج بار صنعت برق تنها راهکار جلوگیری از بروز قطعی برق در این شرایط را تنظیم و مدیریت درست مصرف عنوان و اظهار کرد: ۲۴ هزار مگاوات از برق تولیدی کشور به وسایل سرمایشی اختصاص دارد. پیک برق در بازه ساعت‌های ۱۲ تا ۱۸ رخ می‌دهد، اگر فرض کنیم که این اوج بار برای 3 ماه رخ دهد حدود ۴۵۰ ساعت در سال اوج مصرف داریم که برای پاسخگویی به این نیاز مصرف باید ۷ تا ۸ هزار مگاوات نیروگاه احداث شود. 

وی با تاکید بر اینکه در همه دنیا، مصارف در این ساعت‌ها را مدیریت می‌کنند، خاطرنشان کرد: در ایران نیز همانند سایر نقاط دنیا، مصارف به ساعت‌هایی غیر از ساعات پیک منتقل می‌شود. اوایل خردادماه شاهد رشد بیش از ۳۰ درصدی مصرف برق بودیم و به دلیل کمبود بارش‌ها ۲ بخش صنعت و کشاورزی از ابتدای امسال رشد مصرف زیادی را تجربه کرده‌اند که در بخش کشاورزی به دلیل کمبود بارش‌ها شاهد افزایش پمپاژ آب و در نتیجه بالا رفتن ۱۸ درصدی مصرف برق بودیم و پس از آن نیز بخش صنعت بود که در رده دوم مصرف قرار داشت. 

رخشانی‌مهر درباره انتشار جداول خاموشی‌ها نیز گفت: این جداول احتمالی است و  در صورت تداوم همکاری مشترکان، خاموشی‌ها اعمال نخواهد شد. در صورتی که همه هموطنان کولرهای گازی را روی عدد ۲۵ درجه تنظیم و از دور کند کولرهای آبی استفاده کنند و استفاده از وسایل پرمصرف برقی را نیز به ساعات خنک روز یا پایانی شب موکول کنند، می‌توانیم به طور قطع اطمینان دهیم که شاهد قطعی برق نخواهیم بود. 

معاون هماهنگی توزیع توانیر از همه مشترکان صنعتی و کشاورزی نیز به دلیل همکاری در طرح‌های مدیریت بار و کاهش مصرف برق تقدیر کرد و گفت: همه این تلاش‌ها برای پایدار ماندن شبکه و جلوگیری از بروز خاموشی‌ها صورت می‌گیرد. در بخش خانگی نیز می‌توان این جابه‌جایی بار را با موکول کردن استفاده از وسایل پرمصرف برقی مانند اتو، جارو برقی، ماشین لباسشویی و... به ساعات خنک روز یا پایانی شب انجام داد.

رخشانی‌مهر همچنین در پاسخ به پرسشی درباره میزان ذخایر آب پشت سدهای کشور نیز گفت: ذخیره آب پشت سدها حداقل ۵۰ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است که این به معنای نصف شدن توان تولید انرژی نیروگاه‌های برقابی است. ذخایر آب سد‌ها را باید برای کشت پاییزه، احتمال تداوم خشکسالی و مصرف آب شرب و... تا حد امکان حفظ کنیم.

گروه سیاسی: نخستین نشست خبری حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور منتخب، روز گذشته با حضور گسترده رسانه‌های داخلی و خارجی برگزار شد. به گزارش «وطن‌امروز»، هشتمین رئیس‌جمهور ایران در این نشست به مهم‌ترین اولویت‌های داخلی و خارجی دولت سیزدهم پرداخت. رئیس‌جمهور در این نشست اظهار داشت: سیاست داخلی ما و اولویت‌های ما در این دولت بهبود وضعیت کسب‌و‌کار مردم و بهبود شرایط و وضعیت معیشت مردم خواهد بود و بهبود شرایط در دولت و کارآمدی در نظام اداری رقم ‌زده خواهد شد. بروکراسی بعضا مانع بسیاری از اقدامات تحول‌آفرین در کشور است که حتما این شرایط باید تغییر کند و یک نظام اداری کارآمد، سالم و قانون‌مدار توسط نیروهای کارآمد و انقلابی فسادستیز در کشور شکل خواهد گرفت. 

 

* احیای اعتماد

رئیسی گفت: امید داریم اقدامات ما در جهت بهبود شرایط گره‌گشایی جدی از زندگی مردم کند و امید را به مردم بازگرداند و اعتمادی که به دلایلی مخدوش شده، به مردم عزیز و جوانان برگردد، به نحوی که احساس همگان این باشد که دولت، دولت امیدآفرین است، دولت، دولت یک جریان خاص نخواهد بود. دولت و مدیران همکار با دولت در سراسر کشور کسانی هستند که وطن‌دوست هستند، دغدغه مردم دارند، دغدغه انقلاب دارند و دغدغه آنها رفع مشکلات مردم است. هر کس دلش برای مردم و انقلاب بتپد همکار ما در جای‌جای کشور خواهد بود. 

وی درباره سیاست خارجی ادامه داد: دنیا بداند وضعیت با این حضور حماسه‌ساز مردم عزیز ایران تغییر کرده است و این وضعیت و شرایط جدید پیش روی دنیاست. رئیس‌جمهور منتخب گفت: تا امروز فشار حداکثری بر مردم ما کارساز نشده است، باید تجدید نظر کنند و برگردند. ملت ما نشان داده در مقابل فشارها مقاومت و ایستادگی می‌کند و دنیا باید بداند که سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود، چون به برجام هم محدود نخواهد شد. 

وی ادامه داد: ما تعامل با همه دنیا و همه کشورهای دنیا را به عنوان یک اصل تعاملی گسترده و متوازن در سیاست خارجی دنبال خواهیم کرد و هر مذاکره‌ای که منافع ملی در آن تضمین شود، حتما مورد حمایت خواهد بود اما ما وضعیت اقتصادی و شرایط مردم را به مذاکرات گره نخواهیم زد. 

 

* نفی مذاکره برای مذاکره

رئیس‌جمهور منتخب گفت: اجازه نخواهیم داد به نحوی مذاکره برای مذاکره باشد، اجازه نخواهیم داد مذاکرات فرسایشی باشد، بلکه باید هر نشستی همراه با نتیجه باشد، نتیجه‌محوری موضع ما است و باید آورده‌ای برای ملت بزرگ ایران داشته باشد. در راستای آورده‌ای برای مردم و رفع محدودیت‌ها و تحریم‌ها و راستی‌‌آزمایی مسأله ارتباطات را  ادامه خواهیم داد. رئیس‌جمهور منتخب در ادامه به سوالات خبرنگاران در حوزه‌های مختلف پاسخ داد. رئیسی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اولویت‌دارترین و نخستین دستورکار شما در دولت جدید چه خواهد بود، اظهار داشت: در روز آغاز به کار دولت اعلام خواهیم کرد که به تمام بسترهای فسادزا که ایجاد رانت می‌کند باید خاتمه داده شود،؛ یعنی دستگاه‌های اداری موظف هستند زمینه‌های رانت و فساد را از بین ببرند و این سازوکارها را اصلاح کنند. وی گفت: نخستین اقدام توجه به وضعیت اشتغال و مسکن مردم خواهد بود که دست‌اندرکاران بخش‌های مختلف باید حضوری فعال با مشارکت مردم داشته باشند. رئیس‌جمهور منتخب در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار شبکه یورونیوز مبنی بر اینکه برجام برای دولت شما چقدر اهمیت دارد و چه پیامی برای آمریکا و اروپا دارید؟ تصریح کرد: ما خطاب به آمریکا می‌گوییم شما موظف به رفع همه تحریم‌ها هستید و باید برگردید و تعهدات خود را اجرا کنید؛ اروپایی‌ها نیز حتما تحت تأثیر فشار آمریکا قرار نگیرند و نسبت به آنچه متعهد شده‌اند عمل کنند؛ این مطالبه ملت ایران از شماست. 

 

* برنامه‌ریزی برای کاهش مالیات تولید

رئیس‌جمهور منتخب درباره رفع موانع تولید از جمله تأمین مالی ناقص، رانت‌های ارزی و بخشنامه‌های دست‌و‌پاگیر گفت: اولویت خود را بر نقدینگی قرار خواهیم داد و آن را به سمت تولید سرازیر می‌کنیم. وی ادامه داد: در حال حاضر هم تولیدکنندگان و کارآفرینان نسبت به کمبود نقدینگی اعتراض دارند و هم از سوی دیگر همه کارشناسان اقتصاد نسبت به افزایش نقدینگی هشدار می‌دهند؛ بنابراین نقدینگی باید به سمت تولید هدایت شود. وی تصریح کرد: ما تولید را پرجاذبه و اقدامات غیرمولد را بی‌جاذبه خواهیم کرد؛ این با یک بخشنامه یا سخن امکان‌پذیر نیست و یک سلسله اقدامات می‌خواهد از جمله اینکه برای ایجاد جذابیت در تولید، کاهش مالیات تولید از 25 درصد به 10 درصد با یک شیب ملایم و ایجاد مالیات برای کارهای غیرمولد و سوداگرانه مانند سوداگری در ارز، طلا و مسکن را دنبال می‌کنیم تا یک عدالت مالیاتی ایجاد شود و ما مصمم هستیم که این کار را در دولت دنبال کنیم. 

 

* رفع تحریم‌ و راستی‌آزمایی؛ سیاست خارجی برجامی

حجت‌الاسلام رئیسی در پاسخ به سوال خبرنگار شبکه ‌ام‌بی‌سی آمریکا که پرسید آیا برای اینکه برجام مؤثر واقع شود باید کل تحریم‌های آمریکا شامل تحریم‌های دوره ترامپ رفع شود و آیا قصد دارید تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای را حفظ کنید، گفت: تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کار خود را دنبال می‌کند. تیم سیاست خارجی ما نیز در حال بررسی کار عزیزان است. آمریکا موظف است تمام تحریم‌های ظالمانه نسبت به ملت ایران را رفع کند. رفع تحریم‌ها و راستی‌آزمایی محور بحث سیاست خارجی ما خواهد بود. 

 

* ملاقات با بایدن: خیر!

رئیس‌جمهور منتخب در ادامه در پاسخ به سؤال خبرنگار الجزیره انگلیسی که پرسید «برخی تحلیل‌ها و اتهامات از سوی برخی نهادهای حقوق بشری مطرح است، این مسائل چه تأثیری می‌تواند بر فعالیت شما داشته باشد»؟ گفت: من از ابتدای مسؤولیت، یک حقوقدان و مدافع حقوق مردم بوده‌ام، حقوق بشر، محوری‌ترین مورد بوده که دنبال کرده‌ام و به آنانی که اتهام می‌زنند باید گفت ما امروز در جایگاه مدعی قرار داریم. تمام اقداماتی که انجام داده‌ایم در جهت رعایت حقوق بشر و انسان بوده است، با کسانی که دست به حرکت‌های داعشی و ضد امنیتی زدند. وی افزود: مدعیان حقوق بشر باید جواب دهند اگر یک قاضی از امنیت جامعه و حقوق مردم دفاع کرد، آیا نباید مورد تشویق قرار گیرد که امنیت مردم را در برابر تهدیدها حفظ کرده است؟ افتخارم این است که هر جا بوده‌ام از حقوق مردم، امنیت مردم و آرامش مردم دفاع کردم و امروز هم خود را موظف به این کار می‌دانم که از حقوق انسان‌ها دفاع کنم. کسانی که مدعی هستند، باید به وجودآورندگان داعش را مورد مواخذه قرار دهند؛ مسلما اگر اینها مورد مواخذه قرار گیرند دنیا به صلح خواهد رسید. رئیسی در پاسخ به پرسش خبرنگار «راپلی» روسیه مبنی بر اینکه «در صورت رفع تحریم‌ها حاضر به مذاکره مستقیم و ۲ نفره با رئیس‌جمهور آمریکا هستید»، گفت: خیر! 

 

* بازگشت اعتماد به بورس

رئیسی در پاسخ به این سؤال که چه برنامه‌ای برای جبران خسارت مردم در بورس دارید؟ گفت: اعتماد مردم را به بازار سرمایه برمی‌گردانیم. رئیس‌جمهور منتخب ادامه داد: از جمله اقدامات ما این خواهد بود که حتما بورس را به عنوان قلک دولت قرار نخواهیم داد و کسری بودجه دولت را از طریق بورس تأمین نخواهیم کرد. وی با بیان اینکه تلاش می‌کند از طریق ایجاد صندوق‌های خرد، ضرر مردم را در بورس جبران کند، اظهار داشت: نظارت‌ و سازوکارهای نظارتی را در بورس فعال خواهیم کرد که خود این فعال شدن نظارت، باعث خواهد شد صندوق توسعه بورس از ایجاد تکانه‌های بورس پیشگیری کند. 

 

* موشکی و منطقه قابل مذاکره نیست

رئیسی در پاسخ به سوال شبکه «سی‌ان‌ان» آمریکا  اظهار داشت: پیشنهاد جدی من به دولت آمریکا این است که سریعا به تعهدات خود عمل و تمام تحریم‌ها را رفع کند و با رفع همه تحریم‌ها نشان دهد که صداقت دارد. وی افزود: ملت ایران از برجام خاطره خوشی ندارند چون آورده‌ای که در برجام پیش‌بینی شد، ملت ایران شاهد برخورداری از این آورده نبود و دلیل آن هم عهدشکنی آمریکایی‌ها و عمل نکردن به تعهدات توسط اروپایی‌ها بود. وی خاطرنشان کرد: ما تأکید می‌کنیم دولت آمریکا نسبت به تعهدش در این توافق عمل کند و به آن پایبند باشد. مسائل منطقه‌ای و مسائل موشکی قابل مذاکره نیست. وقتی نسبت به مسأله‌ای که روی آن مذاکره و توافق شده و قرارداد آن منعقد شده و آنها به آن متعهد شده‌اند اما بدان عمل نکرده‌اند، چگونه می‌خواهند وارد مباحث جدید و نو شوند؟

رئیس‌جمهور در ادامه درباره ترکیب احتمالی کابینه سیزدهم گفت: همان‌طور که بارها اعلام کردم به صورت مستقل وارد میدان شدم و از همه گروه‌ها، تشکل‌ها، احزاب و شخصیت‌های بزرگ که از من حمایت کردند صمیمانه تشکر می‌کنم و سپاسگزارم. وی افزود: ما برای تشکیل دولت، خود را در مقابل خداوند متعال مسؤول می‌دانیم و فقط وامدار ملت خواهم بود. رئیس‌جمهور منتخب در ادامه خاطرنشان کرد: در تشکیل دولت، انقلابی بودن، کارآمد بودن و مردم‌دار بودن از شاخص‌های دولت بنده خواهد بود. رئیس‌جمهور منتخب ملت در ادامه در پاسخ به خبرنگار تلویزیون دولتی چین مبنی بر اینکه رئیس‌جمهوری چین به شما تبریک خود را ارسال کرده و چین اهمیت زیادی برای توسعه روابط خود برای ایران قائل است، انتظار جنابعالی از رابطه بین ۲ کشور چیست؟ گفت: قطعا روابط بسیار خوبی با کشور چین خواهیم داشت و طرح جامع به عنوان یکی از اسناد خواهد بود و اجرایی کردن این طرح حتما در دستور کار خواهد بود. 

 

* قطع ارتباط سفره مردم با خارج از کشور

رئیسی در ادامه سخنانش در پاسخ به سوالی درباره قیمت کالاهای اساسی اظهار داشت:‌ موضوع کالاهای اساسی اولویت دولت است، نظارت بر زنجیره تامین و تولید کالاهای اساسی مردم تا مصرف، جزو اولویت‌های دولت خواهد بود، اما اساس قضیه آن است که ما باید ارتباط سفره مردم و کالاهای اساسی را با دلار یا خارج از کشور در یک کار میان‌مدت و طولانی‌مدت قطع کنیم. 

 

* درباره رابطه با عربستان

رئیس‌جمهور منتخب درباره سؤال مربوط به روابط با عربستان سعودی گفت: ما روابط با همه کشورهای دنیا و تعامل با همه را اعلام کرده‌ایم بویژه روابط با کشورهای همسایه برای‌مان مهم است؛ اولویت ما ارتباط با همسایگان خواهد بود و نسبت به کشور عربستان هم درباره بازگشایی سفارتخانه‌ها بین ۲ کشور هیچ مانعی از طرف جمهوری اسلامی وجود ندارد و این سیاست پیش از این اعلام شده است و باز هم تأکید می‌کنم روابط و گفت‌وگو با عربستان و همه کشورهای منطقه برای جمهوری اسلامی هیچ مانعی ندارد. 

رئیسی همچنین چند نکته را در پایان نشست خبری خود با رسانه‌های داخلی و خارجی اعلام و تصریح کرد: در ابتدای دولت خواهیم گفت همه زمینه‌ها را برای بازگشت ایرانیان خارج از کشور فراهم خواهیم کرد، زیرا دولت خود را مؤظف می‌داند در این باره کارهایی را انجام دهد. وی خاطرنشان کرد: ما همچنان که نسبت به حقوق و امنیت مردم در داخل کشور خود را مؤظف می‌دانیم نسبت به ایرانیان خارج از کشور هم وظایفی را برعهده داریم، زیرا آنها ایرانی هستند و ما نسبت به آنها مسؤولیت‌هایی را بر عهده داریم، لذا باید ورود ایرانیان به داخل کشور تسهیل شود و همه دستگاه‌های مربوط در این باره باید این تسهیل‌گری را انجام دهند، ضمن اینکه سرمایه‌گذاری در کشور توسط ایرانیان خارج از کشور باید در اولویت قرار گیرد.

***

گروه سیاسی: شکست سنگین اصلاح‌طلبان در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری و ششمین دوره شورای اسلامی شهر و روستا با واکنش‌های متفاوتی در جبهه اصلاحات همراه شد. هر چند برخی طیف‌های این جناح تلاش دارند با تکرار ادعاهای قدیمی علت شکست خود و رای بسیار پایین عبدالناصر همتی را به ردصلاحیت‌های شورای نگهبان منتسب کنند اما بسیاری از چهره‌های شناخته‌شده و رسانه‌های اصلاح‌طلب در روزهای گذشته اقرار به شکست حتمی خود را بر تکرار ادعاهای تاریخ مصرف گذشته ارجح دانسته‌اند. 

صادق زیباکلام از جمله فعال‌ترین چهره‌های اصلاح‌طلبی است که کمتر روزی را بدون مصاحبه با رسانه‌ها سپری می‌کند. او که اردیبهشت سال گذشته و پس از انتخابات مجلس یازدهم از مرگ اصلاحات خبر داده و گفته بود: «اصلاحات تمام شده است، در دوم اسفند ۱۳۹۸، همه چیز تمام شد، اصلاحات تمام شد، چون کرونا بود نمی‌شد ختم و شب هفت گرفت، مسجد‌الجواد را نمی‌شد کرایه کنیم که بعدازظهر برای فاتحه بیایند. مردم در این تاریخ نشان دادند که از اصلاح‌طلبان عبور کردند»، روز یکشنبه در سرمقاله‌ روزنامه شرق به بررسی انتخابات 28 خرداد پرداخت و نوشت: «بزرگ‌ترین بازنده انتخابات ۲۸ خرداد اصلاح‌طلبان بودند. رهبری اصلاحات اگر چه با تأخیر، اما تمام‌قد به حمایت از آقای همتی برخاست. یکی پس از دیگری چهره‌های اصلاح‌طلب از شخص آقای خاتمی گرفته تا جناب کروبی، غلامحسین کرباسچی، حسین مرعشی تا چهره‌های روشنفکری همچون دکتر عبدالکریم سروش و استاد مصطفی ملکیان مردم را به شرکت در انتخابات و رأی به آقای همتی دعوت کردند اما هیچ‌یک از آن حمایت‌ها و دعوت‌ها نتوانست یخی را آب کند. 5/2 میلیون رأی برای آقای همتی در حقیقت تیر خلاصی در شقیقه اصلاح‌طلبان بعد از ۲۴ سال حیات سیاسی‌شان بود. در بدبینانه‌ترین حالت دست‌کم 10 میلیون و در خوشبینانه‌ترین حالت حتی رفتن به دور دوم را اصلاح‌طلبان برای نامزدشان پیش‌بینی کرده بودند اما شکست آنان به‌مراتب سنگین‌تر از دیگران بود».

ادعای زیباکلام البته ادعایی مهجور در میان اصلاح‌طلبان به شمار نمی‌آمد، روزنامه اصلاح‌طلب «آفتاب یزد» نیز که از مهم‌ترین حامیان حسن روحانی در سال‌های اخیر به حساب می‌آید، در شماره روز گذشته خود در گزارشی با عنوان «مثلث برمودای اصلاح‌طلبان» از شورای نگهبان بابت ردصلاحیت گزینه‌های نام‌آور اصلاحات تشکر کرد و نوشت: «شورای نگهبان از میان صدها نامزد رسید به ۷ نام اما با قطعیت می‌گویم حتی اگر همه نام و نشان‌دارها آمده بودند با همه سلایق، باز هم در ۲ مساله هیچ خللی ایجاد نمی‌شد؛ یکی در جلب و جذب مشارکت، دیگری در پیروزی «سیدابراهیم رئیسی». این وسط فقط شورای نگهبان به داد پزشکیان و جهانگیری و لاریجانی رسید که در کشاکش قرار گرفتن در معرض قضاوت عموم به تیر غیب حسن روحانی و کلاب هاوس و کارگزاران سازندگی دچار نشوند. 

خلاصه و مفید، رقابت در زمین بازی ساخته و پرداخته ما اصلاح‌طلب‌هاست اگرنه وقتی 8 سال ایستادیم و اعتمادکُشی حسن روحانی را نظاره کردیم با کلاب هاوس می‌خواستیم اعتماد‌سازی کنیم... ما اصلاح‌طلب‌ها یا با همراهی با حسن روحانی، اعتماد و معیشت و هست و نیست مردم را سوزاندیم یا با سکوت‌مان، که در هر ۲ صورت مقصر بودیم و باید تاوان می‌دادیم که دادیم. ظرفیت رای اصلاح‌طلب‌ها همانی بود که دیدیم با یا بدون جهانگیری، پزشکیان و حتی علی لاریجانی، اصل ماجرا هیچ تغییری نمی‌کرد چون ما در «مثلث برمودای سیاست» از نظر مردم «نیست و محو» شده بودیم و چاره‌ای جز پذیرش شکست نداشتیم!»

حسین مرعشی، سخنگوی حزب کارگزاران سازندگی هم که تا پیش از برگزاری انتخابات از قطعی بودن پیروزی اصلاح‌طلبان و کشیده شدن سرنوشت انتخابات به دور دوم خبر داده بود، در گفت‌وگو با «اعتماد آنلاین» در پاسخ به این سوال که آیا جبهه اصلاح‌طلبان ایران به چاه شورای عالی اصلاحات نیفتاد و باز هم تشتت در تصمیم‌گیری بین اصلاح‌طلبان برای معرفی و حمایت یا عدم حمایت از کاندیداهای موجود در عرصه انتخابات وجود نداشت، گفت: «واقعیت این است که حتی در صورت اعلام موضع واحد، باز هم نتیجه اصلی هیچ تفاوتی نمی‌کرد. وی ادامه داد: خیلی روشن در شورای شهر تهران، اصفهان، مشهد و شهرهای بزرگ همه اصلاح‌طلبان با تصمیم جمعی حضور داشتند اما هیچ تفاوت معناداری بین اینکه همه گروه‌ها می‌آمدند یا تصمیم جمعی اتخاذ نشد، دیده نمی‌شود. کما اینکه در شورای شهر تهران و شهرهای بزرگ همه گروه‌ها با وحدت در عرصه انتخابات لیست داده بودیم و حضور داشتیم اما نتیجه تغییری نکرد». 

در ادامه خودزنی‌های درون جبهه اصلاحات، عباس عبدی در یادداشتی با اشاره به واگذار شدن امور اصلاحات به دست تکنیسین‌ها نوشت: «مردم ایران به دلایل تاریخی و تجربه 100 ساله خود و نیز وضعیت منطقه، اطمینان دارند که اصلاحات به عنوان کم‌هزینه‌ترین شیوه تغییر و بهبود با فاصله بسیار زیادی بهتر از هر روش دیگری است. ولی این امر به معنای آن نیست که اصلاحات را معادل اصلاح‌طلبان به عنوان یک گروه اسم و رسم‌دار بشناسند. کسانی که به‌ طور کامل آگاهانه یا ناآگاهانه اسیر تکنیسین‌ها و کارپردازهای سیاسی شده‌اند و رهبری اصلاحات را از مجموعه ایده‌پرداز و افراد دارای اعتماد‌به‌نفسی که درک درستی از سیاست داشته باشند به تکنیسین‌های سیاسی تبدیل کرده‌اند به ‌طوری که هر 4 سال یک بار فیل آنان یاد هندوستان می‌‌کند و با شیوه‌های نخ‌نما وارد میدان سیاست می‌شوند و غیرمسؤولانه یکه‌تازی می‌کنند، نتیجه آن همین وضعیتی است که در 28 خرداد دیدیم؛ وضعیتی که بسیاری از کنشگران واقعی اصلاح‌طلب بنا به ملاحظات گوناگون سکوت کردند تا بلکه شکاف و انشقاقی رخ ندهد ولی خیلی خوب می‌دانستند که پایان این بیراهه به کجا ختم خواهد شد».

«سیاست خارجی دولت ما از برجام شروع نمی‌شود و به برجام محدود نمی‌شود. تعامل را با همه کشورهای دنیا دنبال می‌کنیم. مذاکراتی که منافع ملی تضمین شود مورد حمایت خواهد بود. ما وضعیت اقتصادی مردم را به مذاکره گره نخواهیم زد. تعامل را با همه کشورهای دنیا به صورت متوازن دنبال خواهیم کرد».

بر اساس سخنان رئیس‌جمهور منتخب کشورمان، می‌توان 4 مؤلفه سیاست خارجی دولت انقلابی و جدید را به شرح زیر تشریح کرد.

 

* عبور از سیاست خارجی برجام‌محور

واقعیت امر این است که دولت فعلی، از سال 92 تاکنون، برجام را به نقطه ثقل سیاست خارجی کشورمان تبدیل کرد. به عبارت بهتر، متاسفانه یک ظرفیت تاکتیکی محدود و ابطال‌پذیر، تبدیل به محوری‌ترین پدیده در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی ما شد، به گونه‌ای که به گفته برخی سران اصلاحات و کارگزاران، انعقاد توافق هسته‌ای به شاخصه‌ای جهت تقسیم دوران سیاست خارجی ما به قبل و بعد از آن تبدیل شد! 

متاسفانه نه‌‌تنها برجام به عنوان مولفه‌ای در ذیل استراتژی‌ها و راهبردهای ما جایابی نشد، بلکه در نگاه دولتمردان کنونی ما بر این راهبردها و ثوابت احاطه داشت. در این باره بازی واشنگتن و متحدانش بسیار پیچیده است. حتی آنها در مواردی حاضر هستند «پوسته ظاهری» اصول سیاست خارجی کشورهای مخالف آنها حفظ شود اما «هسته درونی» آن را نرم و منعطف می‌کنند. از دید مقامات آمریکایی و اروپایی، برجام (در صورتی که به نقطه ثقل سیاست خارجی ایران تبدیل شود) پدیده‌ای است که می‌تواند به حفظ ظاهری استراتژی‌ها در عین تهی‌سازی آنها از درون کمک کند. با همه این اوصاف، پس از خروج دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا از توافق هسته‌ای معادله به طور کلی تغییر کرد. «نقطه ثقل» مدنظر دولت در عرصه سیاست خارجی منهدم شد و اعضای تروئیکای اروپا به عنوان شرکای راهبردی آمریکا نیز کمترین اقدامی در راستای احیای واقعی این توافق انجام ندادند. 

پس از پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات نوامبر 2020 در آمریکا، دولت بار دیگر احیای «دیپلماسی و سیاست خارجی برجام‌محور» را در دستور کار قرار داد اما حضور حماسی ملت ایران در انتخابات ریاست‌جمهوری، مانع استمرار این پروسه خطرناک شده است. بدیهی است در سیاست خارجی برجام‌محور، «قواعد بازی» و «خط‌کشی زمین بازی» از سوی دشمنان ما صورت می‌گیرد اما در صورتی که «برجام» از یک «نقطه ثقل» به یک «محصول تاکتیکی» در عرصه سیاست خارجی ما تبدیل شود، ماجرا کاملا متفاوت خواهد بود. در این صورت، دیگران حدود و ثغور بازی دولت ما در عرصه روابط بین‌الملل را تعیین نخواهند کرد و «انفعال» در حوزه سیاست خارجی جای خود را به «کنشگری موثر» خواهد داد. 

 

*  بازتعریف نسبت سیاست خارجی و اقتصاد

مؤلفه دیگری که در سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی مورد توجه قرار گرفت، بازتعریف نسبت سیاست خارجی و اقتصاد در کشورمان است. بدیهی است در همه کشورهای دنیا، سنجش و تعریف نسبت این ۲ مقوله، از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاستمداران محسوب می‌شود. آنچه در این میان اصالت و اهمیت دارد، برهم‌کنش موثر اقتصاد و سیاست خارجی یک کشور بر یکدیگر است، به این نحو که یک « اقتصاد پویا» و «سیاست خارجی متوازن» در نسبتی مستقیم و همگرایانه با یکدیگر تعریف شوند. متاسفانه در طول 8 سال اخیر، سیاست خارجی ما به متغیر مستقل و اقتصاد ما به متغیر وابسته تبدیل شد، به گونه‌ای که اخم و لبخند دشمنان ما، بر وسعت و اندازه سفره مردم تاثیرگذار بود. تاکید رئیس‌جمهور منتخب کشورمان بر اینکه وضعیت اقتصادی مردم را به مذاکره (و پدیده‌هایی مانند برجام) گره نخواهد زد، نقطه عطفی جهت بازتعریف موثر نسبت اقتصاد و سیاست خارجی کشور است، به گونه‌ای که هر ۲ حوزه یکدیگر را تکمیل و تصدیق کنند. این همان ترجمانی از استراتژی خنثی‌سازی تحریم‌هاست که به صورت خاص از سوی رهبر حکیم انقلاب اسلامی نیز مورد تاکید قرار گرفته است. 

 

* ایجاد توازن در حوزه روابط بین‌الملل

بدون‌شک سیاست خارجی متوازن، مهم‌ترین مفهومی است که از سوی رئیس‌جمهور منتخب کشورمان در عرصه دیپلماسی مورد توجه قرار گرفته و قطعا باید مفاهیم، مصادیق و ابزارهای شکل‌گیری این سیاست خارجی، به‌سرعت تدوین و اجرایی شود. اگرچه برخی در اینجا بر اساس یک تصور نادرست، واژه توازن را مترادف با تساوی در نظر می‌گیرند اما در اصل، سیاست خارجی متوازن بر اساس محاسبه وزن هر یک از بازیگران، پدیده‌ها و ظرفیت‌های بین‌المللی و احصای واقع‌بینانه هر یک از آنها شکل می‌گیرد. در سیاست خارجی متوازن، وزن هر بازیگر در نظام بین‌الملل و نسبت آن با منافع ملی کشورمان مشخص شده و متعاقبا، دفع تهدیدات و کسب فرصت‌ها بر اساس این نگاه واقع‌بینانه میسر می‌شود. 

 

* توجه به منافع ملی به عنوان دال مرکزی در عرصه سیاست خارجی

اگرچه همه دولت‌ها مدعی هستند منافع ملی را به عنوان دال مرکزی حوزه سیاست خارجی خود مدنظر قرار می‌دهند اما این یک ادعای بزرگ محسوب می‌شود که بسیاری از دولت‌ها در پیاده‌سازی آن دچار خطا در نگاه و محاسبه شده‌اند. متاسفانه دولت یازدهم و دوازدهم نیز با استناد به سیاست خارجی برجام‌محور، مفهوم تنش‌زدایی را جایگزین منافع ملی در عرصه سیاست خارجی کشورمان کرد. به عبارت بهتر، دولت فعلی از ابتدا تنش‌زدایی (به هر قیمت ممکن) را معادل مطلق تامین منافع ملی در نظر گرفت. تنش‌زدایی در عرصه دیپلماسی یک اولویت محسوب می‌شود اما در نظام بین‌الملل امروز که نئورئالیسم به مبنای فکری و عملیاتی دشمنان قسم‌خورده ملت و نظام جمهوری اسلامی تبدیل شده است، تنش‌زدایی باید در خدمت منافع ملی کشور قرار گیرد، نه آنکه منافع ملی کشور مترادف با تنش‌زدایی در نظر گرفته شود! بدیهی است در مواردی، باید به جای تمرکز بر تنش‌زدایی به فکر مدیریت تنش یا حتی مواجهه با تنش‌های بالقوه و بالفعل در محیط پیرامونی یا بین‌المللی بود. محصول نگاه ایده‌آل‌گرایانه به پدیده‌های جاری در حوزه روابط بین‌الملل چیزی جز انفعال یک کشور در برابر دشمنانش نیست! رئیس‌جمهور منتخب ملت ایران بخوبی در نخستین نشست خبری خود نشان داد بر این قاعده اشراف دارد و اجازه نخواهد داد در حوزه روابط خارجی ما، تصورهای انتزاعی و ایده‌آل‌گرایانه جایگزین محاسبات واقع‌بینانه شود. تاکید حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی درباره عدم دیدار با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، منبعث از همین نگاه عمیق است. 

محمد‌علی صمدی*:  بین اشغال قلعه «عکا» تا اعلام تشکیل دولت یهودی اسرائیل در فلسطین، 108 سال فاصله است. طی این سال‌ها تعداد حوادث سرنوشت‏ساز حول محور فلسطین و آسیای غربی (به قول بریتانیا «خاور میانه»)، همچنین سرعت وقوع آنها به قدری زیاد است که پرداختن به تک‌تک آن حوادث، مجال و فضای فراوانی می‏طلبد و ما تنها مهم‌ترین وقایع را به اجمال مورد بررسی قرار می‏دهیم. 

 شاید هیچ واقعه‏ای در 60 سال باقی‏مانده قرن نوزدهم به اندازه «جنگ کریمه» سرنوشت‏ساز نبود. همان قدر که امروز این کشت و کشتار‏ به‌گونه‌ای باورنکردنی بیهوده به نظر می‌آید، در زمان خود نیز از سوی نخبگان سیاسی-اجتماعی، بی‌نتیجه ارزیابی می‌شد. جنگ نتوانست مسائلی را که به آغاز آن انجامیده بود، حل‌و‌فصل کند و قدرت‌های درگیر را به لبه پرتگاهی برد که راه نجات از آن، تنها جنگ جهانی دیگر بود. «جرج تریویلین»، استاد دانشگاه کمبریج نوشته است: «جنگ کریمه، تنها دریانوردی احمقانه‌ای بر پهنای دریای سیاه بود که بی‌هیچ دلیل کافی درگرفت، چرا که مردم انگلستان از صلح خسته شده بودند».

صورت کلی مساله در «جنگ کریمه» این بود که یک بار دیگر قدرتی اروپایی (یا «اروپایی-آسیایی») تلاش کرد سلطه خود را بر این قاره تثبیت کند اما «فلسطین» (حداقل به صورت ظاهری) در کانون انگیزه‏های آغاز این نبرد قرار داشت. مناقشه از آنجا آغاز شد که سال 1850، فرانسه به عنوان یکی از قدرت‏های برتر اروپا و داعیه‏دار حمایت از مذهب کاتولیک، از دولت عثمانی رسما خواستار نظارت کلیسای کاتولیک بر کلیساهای سرزمین مقدس (فلسطین) و در رأس آنها، مدفن [به عقیده مسیحیان] حضرت عیسی‌بن‌مریم(ع) و همچنین قیمومیت فرانسه بر مسیحیان کاتولیک ساکن این منطقه شد. پس از ۲ سال فشار دیپلماتیک و تهدید به حمله دریایی، دولت عثمانی درخواست فرانسه را پذیرفت. روسیه که به دنبال درهم کوبیدن ناپلئون، خود را تک‌سوار بی‌رقیب اروپا فرض می‌کرد، از این تصمیم عثمانی به خشم آمد. تزار قیمومیت مسیحیان «ارتدوکس» را بر عهده خویش می‏دانست و متعاقبا سال 1853، به شکلی تند و تحقیرکننده، خواهان حق دخالت در مسائل داخلی عثمانی در جهت حفاظت حقوق مذهبی و سیاسی «شهروندان خود» شد. اینجا، منظور از «شهروندان خود»، اتباع ارتدوکس عثمانی بود. 

پذیرش رسمی قیمومیت یک دولت خارجی بر اتباع عثمانی، امتیاز بزرگ و خطرناکی بود، چرا که با هر تنشی که به نحوی به این اتباع مربوط می‏شد، زمینه برای مداخله سیاسی کشور قیم جهت دفاع از افراد تحت قیمومیت خود، فراهم می‏شد و حتی ممکن بود به همین بهانه مداخله مستقیم نظامی نیز انجام گیرد و تجارب قبلی و بعدی نشان داد دولت‏های قیم، اصولا همین مورد اخیر را در نظر دارند. عثمانی بابت فرانسه، به دلیل بعد مسافت و جمعیت کاتولیک‌های عثمانی، نگرانی زیادی نداشت اما با توجه به هم‌مرزی با روسیه و تعداد بالای اتباع ارتدوکس در عثمانی، دادن حق قیمومیت روسیه بر این جمعیت 12-11 میلیونی که در کلیدی‏ترین نقاط عثمانی پراکنده بودند، به منزله دادن تیغ به دست زنگی مست بود. البته حتی پرندگان آسمان هم می‌دانستند دعوای روسیه بر سر مسیحیان ارتدوکس در عثمانی و اماکن مقدس در فلسطین نیست. 

در میانه قرن نوزدهم، روسیه در حال برداشتن یک خیز بلند برای رسیدن به جایگاهی رفیع در عرصه جهانی بود و پیش از این هم طعم پیروزی قاطع بر عثمانی و کندن لقمه‏ای شیرین از این امپراتوری را چشیده بود (روسیه حدود 90 سال قبل از «جنگ کریمه»، در زمان سلطنت «کاترین» توانسته بود شبه‌جزیره مسلمان‌نشین کریمه را پس از صدها سال از عثمانی بگیرد و برای نخستین‌بار کشتی‌هایش را وارد دریای سیاه کند. از همین زمان بود که عثمانی، به عنوان مهم‌ترین تهدید امپراتوری بریتانیا، جای خود را به روسیه داد و لندن، سیاست پشتیبانی و ممانعت از انهدام عثمانی را، به عنوان مانعی برای ورود روسیه به مدیترانه و اروپا در پیش گرفت). تزار روسیه آنقدر هم باهوش بود که بداند پیدا کردن جا پایی - هر چند کوچک - در شرق مدیترانه، بزودی راه را برای کسب امتیازاتی بزرگ باز خواهد کرد. تزار تمایل خود را برای تصاحب سرزمین‏های عثمانی رسما به سفیر بریتانیا در روسیه اعلام کرده بود. با این اوصاف تسلیم عثمانی در برابر فرانسه در موضوع قیمومیت مسیحیان کاتولیک فلسطینی، تنها دستاویزی به دست روسیه داد. 

 علاوه بر این، روسیه در نیمه زمستانی سال، به غول بزرگی می‌مانست که به دریا دسترسی ندارد (تمام آب‌های ساحلی این کشور به علت یخبندان، غیرقابل کشتیرانی می‌شد). تزار درصدد بود در آب‌های گرم، بندری برای کشورش تملک کند که در تمام طول سال بتواند ارتباطات دریایی روسیه را ممکن سازد. برای رسیدن به این رویا، سرزمین‌های ساحلی دریای سیاه که بخشی از عثمانی بود، ایده‌آل‌ترین هدف به شمار می‌رفت. از دریای سیاه تا دریای مدیترانه راهی نبود و بریتانیا نمی‌توانست واکنشی درباره چنین تهدیدی از خود نشان ندهد. نیروی دریایی روسیه چند سالی بود بشدت تقویت شده بود و اگر این ناوگان تازه‌نفس، به بهانه دفاع از ارتدوکس‏ها یا «سرزمین مقدس»، از سد عثمانی می‌گذشت و به دریای مدیترانه راه می‌یافت، به خطری حیاتی برای نیروی دریایی انگلیس -که حاکم بلامنازع دریاها بود- تبدیل می‌شد. خصوصا اینکه حضور در سواحل شرقی مدیترانه، به معنای تهدید جدی هندوستان هم بود. 

در نهایت سلطان عثمانی مطالبه تهدید‌آمیز تزار را رد کرد و روسیه نیز سپاه خود را به بخش‌هایی از خاک عثمانی در قاره اروپا وارد کرد. سلطان از روس‌ها خواست عقب‌نشینی کنند اما آنها امتناع کردند. ورود ناوگان دریایی انگلیس و فرانسه به آب‌های مجاور عثمانی و اعلام حمایت آنان از قسطنطنیه، باعث جسارت یافتن سلطان شد و در 1853 (یکم آبان 1232 شمسی، مصادف با بیست‌و‌دومین سال حکومت ناصرالدین‌‌شاه در ایران)، به نیروهای روسیه که خود را برای نبرد آماده کرده بودند، اعلان جنگ داد. شاید سلطان امید داشت در این بزنگاه تاریخی، انتقام شکست‏های پیشین از روسیه گرفته شود و دستگاه خلافت، ‌بار دیگر در میان مردمش و رقبای جهانی‌اش اعتباری کسب کند (سال 1783، روسیه در جنگی سخت توانست عثمانی را شکست داده و جزیره کریمه را که قرن‏ها دژ استوار مسلمانان در شرق اروپا به شمار می‏رفت، رسماً به روسیه منضم کند. در حقیقت ناقوس مرگ عثمانی با همین جنگ به صدا درآمد و تمام اعتبارش در اروپا از میان رفت).

با آغاز نبرد، جنگاوری مثال‌زدنی «محمد جیک»ها (ارتش عثمانی)، روس‌ها را که مدت‌ها بود به دیده تحقیر به همسایه بیمار خود می‌نگریستند، شگفت‌زده کرد. ارتش روسیه با تلفات سنگین از خاک عثمانی خارج شد و امید می‌رفت منازعه پایان بگیرد اما حرکتی ناشیانه از سوی نیروی دریایی روسیه، چالشی جدید ایجاد کرد و فرانسه و انگلیس هم به روسیه اعلان جنگ کردند و ۲ سال بعد، «ساردیی» قوی‏ترین دولت محلی ایتالیا نیز به «جبهه متحدان ضدروسیه» پیوست. به این ترتیب، رقابت بین کشیشان کاتولیک و ارتودکس در فلسطین، بر سر نظارت بر – به اصطلاح - مدفن «عیسی بن مریم» علی نبینا و آله و علیه‌السلام، به تخاصمی بزرگ در اروپا تبدیل شد.

* پژوهشگر تاریخ

اشکان صدیق: یکی از مسائل مسلم و نقاط برجسته در معارف اسلامی این است که از دیدگاه قرآنی-روایی، دینداری محصور به دسته‌ای از اعتقادات ذهنی و باور‌های انتزاعی و عبادات ظاهری نیست بلکه ایمان یک مسلمان به خداوند یکتا امتدادی عملی و مسؤولیتی فراگیر در زندگی فردی و اجتماعی او دارد. ائمه هدی در روایات متعددی تاکید دارند ایمان و تقوا بدون مسؤولیت‌های اجتماعی و اهتمام به حقوق انسان‌های دیگر توهمی بیش نیست. حضرت رضا(ع) در حدیثی گرانقدر به زیبایی بی‌اثری اعتقادات و عبادات بدون نیکی و خدمت به انسان‌ها را بیان فرموده‌اند: 

عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام قَالَ إِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ بِثَلَاثَه مَقْرُونٍ بِهَا ثَلَاثَه أُخْرَى أَمَرَ بِالصَّلَاه وَ الزَّکَاه فَمَنْ صَلَّى وَ لَمْ یُزَکِّ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلَاتُهُ وَ أَمَرَ بِالشُّکْرِ لَهُ وَ لِلْوَالِدَیْنِ فَمَنْ لَمْ یَشْکُرْ وَالِدَیْهِ لَمْ یَشْکُرِ اللهَ وَ أَمَرَ بِاتِّقَاءِ اللهِ وَ صِلَه الرَّحِمِ فَمَنْ لَمْ یَصِلْ رَحِمَهُ لَمْ یَتَّقِ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ. (بحارالانوار، جلد92)

امام رضا علیه‌السلام: خداوند به ۳ چیز همراه با ۳ چیز فرمان داده: به نماز همراه با زکات، هرکس زکات ندهد نمازش قبول نیست. به شکر خدا و سپاس نسبت به والدین، کسی که نسبت به والدینش ناسپاس باشد شکر خدای را نیز نگزارده. به تقوای الهی و صله‌رحم، هرکس صله رحم را ترک کند در تقوای الهی نیز ناتوان است.

این امتداد عملی تدین که همان خیر و احسان به بندگان خداست، تنها سبب سعادتمندی انسان در آخرت نمی‌شود بلکه زیست دنیوی انسان را نیز اصلاح می‌کند. امام رضا(ع) در حدیث دیگری رسیدگی به امور دیگران و کمک به زندگی افراد و نزدیکان را سبب نیکویی معاش و زیبایی زندگی دنیوی برشمرده‌اند. 

قَالَ عَلِیُّ بْنُ شُعَیْبٍ دَخَلْتُ عَلَى أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا علیه السلام فَقَالَ لِی یَا عَلِیُّ مَنْ أَحْسَنُ النَّاسِ مَعَاشاً قُلْتُ یَا سَیِّدِی أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی فَقَالَ علیه السلام یَا عَلِیُّ مَنْ حَسَّنَ مَعَاشَ غَیْرِهِ فِی مَعَاشِهِ یَا عَلِیُّ مَنْ أَسْوَأُ النَّاسِ مَعَاشاً قُلْتُ أَنْتَ أَعْلَمُ قَالَ مَنْ لَمْ یُعِشْ غَیْرَهُ فِی مَعَاشِهِ یَا عَلِیُّ أَحْسِنُوا جِوَارَ النِّعَمِ فَإِنَّهَا وَحْشِیَّه مَا نَأَتْ عَنْ قَوْمٍ فَعَادَتْ إِلَیْهِم‏ (بحار‌الأنوار، جلد 75)

امام رضا علیه‌السلام پرسیدند: زیباترین زندگی از آن کیست؟ گفتیم: شما بهتر می‌دانید. فرمودند: از آن کسی که دیگران در بساط او و به‌واسطه‌اش زندگی کنند. سپس پرسیدند: زشت‌ترین زندگی از آن کیست؟ گفتیم: شما بهتر می‌دانید. فرمودند: از آن کسی که دیگران از زندگی او بهره‌ای ندارند. سپس فرمودند: قدر نعمت را بشناس که وحشی است. اگر از قومی بگریزد، به آنها بازنگردد.