گروه فرهنگ و هنر: محمود دست‌پیش، شاعر و چهره پیشکسوت زبان و ادبیات آذری و فارسی در ۸۷ سالگی درگذشت. این شاعر سال ۱۳۱۳ در باکو متولد شد. وی از شاعران ترک‌زبان ایران بود. از آثار دست‌پیش می‌توان به تدوین دایره‌المعارف و تالیف آثاری چون «از فضولی تا شهریار»، «ائل سوغاتی»، «داغا دونموشم»، «برگردان نمایشنامه مشدی عباد»، «ترکی سوزلوک» و... اشاره کرد.

شعر «سیزه سلام گتیرمیشم» او با آهنگسازی علی سلیمی از مشهورترین سروده‌هایش است که شهرت زیادی دارد. سرود معروف «خلبانان، ملوانان» از دیگر سروده‌های وی در وصف حماسه‌آفرینی‌های رزمندگان دفاع مقدس بود. اما تیرماه ۲ سال پیش بود که چهل‌و‌هشتمین شب شاعر، پاسداشت فعالیت‌های فرهنگی و هنری «محمود دست‌پیش» با حضور شاعران، هنرمندان و فرهنگ‌دوستان در کافه نخلستان سازمان اوج برگزار شد. محسن مومنی‌شریف در این مراسم با اشاره به آوازه دست‌پیش در کشور‌های ترک‌زبان گفت: شهرت استاد در کشور‌های دیگر بیشتر از کشور خودمان است و کمتر مناسبتی در تقویم داریم که ایشان در مورد آن شعر نسروده باشند. وی ادامه داد: از اشعار مهم استاد دست‌پیش، معرفی ایران به زبان ترکی است که نشان از تعصب و علاقه زیاد او به کشور ایران دارد. از سوی دیگر استاد دست‌پیش اشعاری دارد که بار‌ها توسط خوانندگان مختلف ترک‌زبان در کشور‌های  ترکیه و آذربایجان اجرا شده است. همچنین حسین اسرافیلی، شاعر کشورمان در این مراسم گفت: محمود دست‌پیش از خادمان بزرگ زبان فارسی است. وی افزود: در این مراسم در مورد کیفیت اشعار استاد دست‌پیش صحبت شد ولی در مورد پژوهش‌هایش در مورد زبان آذری کمتر صحبت شده ‌است در حالی که اهمیت پژوهش‌های استاد کمتر از اشعارشان نیست. اسرافیلی در ادامه به کتاب «از فضولی تا شهریار» اشاره کرد و گفت: دست‌پیش در کتاب «از فضولی تا شهریار» شاعران نامدار آذری را معرفی کرده است و همچنین در کتاب‌های دیگری خدمات زیادی به زبان‌های ترکی و فارسی کرده است. اسرافیلی افزود: ممکن است یک شاعر برای سرودن شعری یک ماه درگیر شود ولی پژوهش‌های استاد دست‌پیش ماه‌ها و بلکه سال‌ها وقت او را معطوف به خود کرده است. در ادامه این مراسم ناصر فیض با اشاره به فعالیت‌های تحقیقی استاد دست‌پیش در حوزه موسیقی مقامی گفت: استاد دست‌پیش در حوزه ادبیات آذری اقدامات ماندگاری انجام داده است و فعالیت‌های تحقیقی او تأثیرات زیادی در زبان ترکی و زبان فارسی داشته ‌است که از جمله آن می‌توان به دایره‌المعارفش اشاره کرد. مدیر دفتر طنز حوزه هنری در ادامه به فعالیت‌های استاد دست‌پیش در شورای موسیقی صداوسیما اشاره کرد و گفت: استاد دست‌پیش علاوه بر تسلط بر حوزه شعر، آشنایی کاملی با موسیقی مقامی دارد و همین مسأله باعث شده است اقدامات ماندگاری در زمینه موسیقی با حمایت استاد انجام شود.

 

* عصاره فرهنگ ادبیات فارسی و آذری

مصطفی محدثی‌خراسانی، شاعر درباره جایگاه ادبی استاد «محمود دست‌پیش» در گفت‌و‌گو با «وطن‌امروز» گفت: به عقیده من استاد دست‌پیش عصاره و چکیده فرهنگ ادبیات فارسی و آذری بودند و بسیاری از اطلاعات و محفوظات ایشان نکاتی بود که در هیچ کتابخانه‌ای پیدا نمی‌شد و حاصل سال‌ها مطالعه و تجربه زندگی ادبی استاد بود که همراه‌شان بود، البته تا جایی که ایشان حوصله داشتند و توانستند، خوشبختانه آنها را در چندین کتاب برای ما به یادگار گذاشته‌اند ولی متاسفانه مطالب فراوان دیگری از استاد به همراه ایشان از دسترس ما دیگر خارج شده است و ما از نعمت آنها محروم مانده‌ایم. 

محدثی‌خراسانی در ادامه رفتار، مشرب و منش استاد دست‌پیش را یادآور چهره‌ها و اسطوره‌های تاریخی معرفی کرد و افزود: همان تصویر اسطوره‌ای که ما از بزرگان‌مان در ذهن داریم، می‌شد به عینه همه آن خصلت‌ها، رفتارها و بزرگواری‌ها را در وجود ایشان دید. آن صلابت و استحکام و قدرت ذاتی که منشعب بود از هویت ملی، اخلاق و فضیلت‌های کسب شده و اینها را می‌شد در وجود ایشان دید. 

وی افزود: قطعا فقدان ایشان خلأ بزرگی است در ادبیات بویژه ادبیات آذری ما و امیدوارم روح‌شان در شادی و آرامش و علو درجات باشد. 

شاعر «هزار مرتبه خورشید» درباره اینکه چه می‌شود که از بین شعرهای فراوان یک شاعر، گاه یک شعر او در میان مردم به یادگار و درجه ماندگاری می‌رسد، گفت: اتفاقاتی از این دست در بین جریان ادبیات انقلاب زیاد افتاده است. ادبیات انقلاب چون یک ادبیات مردمی است و خاستگاه و ارجاع آن به مردم برمی‌گردد، همه اینها در برخی مواقع دست به دست هم می‌دهند تا یک اتفاق اینچنینی رقم بخورد و شعری مانند «خلبانان، ملوانان» در بین مردم ماندگار شود، هر چند بسیاری حتی شاعر آن را نشناسند. 

وی ادامه داد: بحث شعر، ملودی، خواننده و مقطعی که آن اثر پخش می‌شود همه در این ماندگاری اثر نقش دارند. به عنوان مثال ما شعر «یاران چه غریبانه رفتند از این خانه» را از آقای بیگی داریم که آن هم ماندگار شده است و اتفاقا از ایشان اثر دیگری سراغ ندارم که آنقدر مانند این شعر سر زبان‌ها افتاده باشد و اتفاقا این کار هم در مقایسه با سایر آثار ایشان به لحاظ ادبی ممکن است جایگاه والاتری نیز نداشته باشد اما آن مقطعی که آن اثر تولید و پخش شده است، آن ملودی و آن خواننده همه چیز دست به دست هم داده و این اتفاق افتاده است. قطعا این اثر جان‌مایه کلام شاعر بوده که از روح و هویت یک ملت وام گرفته است و این را قطعا نباید از نظر دور داشت که در برگشت این کلام در جامعه نیز توانسته تاثیر خودش را بر مردم بگذارد. 

محدثی‌خراسانی در ادامه از خاطراتی که از مرحوم دست‌پیش داشت گفت: من این توفیق را داشتم که به مدت 10 سال در کنار ایشان عضو شورای عالی شعر سازمان صداوسیما بودیم و در آنجا انجام وظیفه می‌کردیم. یک سفری هم بنده سعادت داشتم تا با حضور برخی شاعران دیگر و به همراه ایشان به کشور آذربایجان رفتیم و پس از آن اتفاق تجزیه شوروی و جدا شدن بخشی از ایران، گویا پدر ایشان در آنجا مانده بود و ایشان در ایران و یک جدایی بین آنها افتاده بود و بعدها که پدر استاد فوت کرده بودند، ما در باکو به اتفاق دوستان آرامگاه پدرشان را پیدا کردیم و روز بسیار خاطره‌انگیزی برای ما شد.