عبدالباری عطوان*: پس از 2 ماه حملات هوایی ائتلاف نظامی تحت رهبری آمریکا به مواضع گروه داعش در داخل خاک سوریه و خاک عراق، کاملا مشخص شده است که این حملات نتایج فوق‌العاده محدودی داشته‌اند. اکنون در این راستا صحبت بر سر مداخله زمینی در کنار حملات هوایی است و این صحبت‌ها بویژه در محافل آمریکایی افزایش یافته و بازتاب قابل ملاحظه‌ای در محافل آمریکایی و کشورهای عربی داشته است. در همین حال خالد الکلالده، وزیر امور سیاسی و پارلمانی دولت اردن در سخنان چند روز قبل خود به صراحت اعلام کرد کشورش قصد دارد برای مبارزه با گروه داعش، نیرو اعزام کند. این اظهارات الکلالده را باید در چارچوب محک زدن مردم قرار داد تا بتوان گام‌های بعدی دولت اردن را پیش‌بینی کرد. برای بررسی این قضیه باید 2 واقعیت را مدنظر داشت اول اینکه اردن نمی‌تواند با درخواست آمریکا مبنی بر اعزام نیرو برای جبهه‌ها و ماموریت‌هایی که آمریکاسی‌ها تعیین می‌کنند مخالفت کند به‌گونه‌ای که در جنگ 2003 نیروهای آمریکایی از خاک اردن وارد عراق شدند. در تایید این خبر همچنین می‌توان به همکاری و فرمانبرداری اردن از آمریکا در جنگ لیبی و اعزام نیرو به بحرین برای سرکوب قیام مردمی اشاره کرد. مساله مهم به نقش اردن برای ایفای ماموریت نظامی و سیاسی بنا به دستور آمریکایی‌ها و پافشاری اعراب در مقابل کمک‌های مالی است زیرا اردن نه طلا دارد و نه نفت و در مقابل کاهش درآمدهای مالی و پول‌های ناشی از جذب گردشگری، بدهی‌هایش رو به افزایش است. اردن علاوه بر بدهی‌های 25 میلیارد دلاری با کسری بودجه سالانه به میزان 2 میلیارد دلار مواجه است از این‌رو اقدام امان به مشارکت در جنگ داعش نمادین محسوب می‌شود چون جنگنده‌های اردن کهنه و قدیمی هستند و در مقایسه با جنگنده‌های کشورهای عربی خلیج‌فارس و کشورهای غربی کارایی رزمی ندارند. در صورتی‌که اردن اقدام به اعزام نیروی زمینی داخل خاک عراق کند، ماموریت نیروهای ویژه اردن در سوریه و عراق عبارت خواهد بود از محاصره خطوط پشتی نیروهای داعش،‌ که البته این ماموریت خطرناک است، چون نیروهای داعش هم از آموزش سطح بالایی برخوردارند و فرماندهانش عضو ارتش پیشین عراق بوده‌اند. اردن در صورت مداخله نظامی در عراق یا سوریه، وارد «‌قمار » سرشار از خطری خواهد شد چون بخش وسیعی از افکار عمومی اردن با مداخله نظامی این کشور مخالف است. البته علت این مخالفت نشات گرفته از همسویی این مردم با گروه داعش که وارث گروه توحید و جهاد است، نخواهد بود- بنیانگذار این گروه ابومصعب زرقاوی تبعه اردنی بود که از محبوبیت بالایی برخوردار بود - بلکه به خاطر نفرت اردنی‌ها از آمریکا و غرب و مقاصدشان از این حملات است چون اقدامات آنها در نهایت به نفع اسرائیل و از هم گسستن امت عربی است. بسیاری در اردن به گروه داعش به چشم یک سازمان تروریستی نگاه نمی‌کنند و معتقدند تا زمانی که آمریکایی‌ها و غربی‌ها به این گروه حمله می‌کنند و این گروه برای منافع غرب خطرناک محسوب می‌شود این گروه تروریستی نیست. با استناد به اظهارات لئون پانتا، وزیر دفاع پیشین آمریکا که در کتاب جدید خود گفته است مبارزه با گروه داعش حداقل 30 سال طول خواهد کشید، اکنون این سوال مطرح است که آیا اردن می‌تواند پیامدهای این جنگ را تحمل کند و در این مدت قربانی و زخمی بدهد؟ من یک ماه قبل به اردن سفر کردم و با بسیاری از رهبران دینی حامی گروه‌های جهادی و گروه داعش و جبهه النصره ملاقات داشتم. در این سفر همچنین با مخالفان سرسخت این دو گروه (داعش و النصره) هم دیدار کرده‌ام و در این ملاقات‌ها فهمیدم که شمار جنگجویان اردنی در عراق و سوریه‌ حداقل بیش از 2 هزار نفر است و این تعداد رو به افزایش است. نکته‌ای که نباید در این راستا فراموش کرد این است که اردن در موازات جبهه‌های ملتهب کنونی قرار دارد و  نیروهای داعش و جبهه النصره تنها در چند کیلومتری این کشور قرار دارند و مهم‌تر از همه اینها آنکه مبارزه نیروهای آمریکایی و نیروهای همپیمان آمریکا با داعش همزمان با مقابله آنها با ارتش سوریه صورت می‌گیرد. ما نمی‌دانیم ارتش اردن چه زمانی «‌نیروهای ویژه» خود را به جبهه‌های جنگ اعزام خواهد کرد و شاید عملا چنین کاری را کرده است و اکنون در عین العرب و فلوجه مشغول جنگ هستند ولی آنچه که ما می‌دانیم این است که این اقدام اردن بسیار پر خطر است چون در داخل اردن تاثیر و بازتاب خواهد داشت.اردن با آتش بازی می‌کند ولی این آتش‌بازی این بار متفاوت بوده و ممکن است دامن خود اردن را هم بسوزاند. آمریکایی‌ها هم طبق معمول اگر احساس کنند که متحمل خسارت‌های سنگینی شده‌اند یا قرار است بشوند از منطقه فرار می‌کنند و این کار را (فرار) را در سومالی، ‌عراق و افغانستان انجام داده‌اند و به زودی از سوریه هم فرار خواهند کرد. امیدوارم مقامات اردنی حجم خطر «قمار» خود یا «ماجراجویی» آمریکایی‌ها و همپیمانان سرخورده‌اش را درک کنند و درخصوص اقدامات خود ارزیابی دقیقی داشته باشند.
* نویسنده برجسته مسائل منطقه