بروز جرم در جوامع گوناگون موضوعی است که خواسته و ناخواسته در حال جریان بوده و گاه ماجرایی مانند حادثه اسیدپاشی در اصفهان چندان مورد توجه قرار میگیرد که نقل محافل میشود اما نباید از یاد برد که در فراگیری این خبر، رسانهها نقش غیرقابل انکاری دارند. اخباری که در رسانهها با عنوان حوادث مطرح میشود از جمله خبرهای پربیننده رسانهای است که در برخی موارد همین موضوع تمام اهداف رسانه را تحتالشعاع قرار میدهد. اما آنچه که براساس علوم روانشناسی و جامعهشناسی بر آن تاکید شده خلاف این نوع عملکرد است. به این معنی که رسانهها نباید تا این حد به انتشار اخبار حادثهای بپردازند و جزئیات وقوع جرائم را بازگو کنند. افرادی که اخبار حوادث را نشر میدهند ممکن است گاهی مرتکب خطایی شوند که جرم آنها به مراتب بیشتر از عامل جنایتی باشد که در متن خبر به آن اشاره کردهاند چون رسانه و افرادی که خبرهای حادثهای مینویسند راههای گسترش جرم را هموار میکنند. زمانی که نشریات بهطور مفصل به یک ماجرای جنایی میپردازند و دائم این داستان را بازنشر میدهند خواسته یا ناخواسته روشهای وقوع جرم را آموزش دادهاند یعنی در کنار بازگوکردن خبر که فقط جنبه اطلاعرسانی به منظور بالابردن آگاهی جامعه را دارد روشهای کلاهبرداری و شیوههای جنایت را هم منتشر کردهاند. از این جهت نشریات و مطبوعات وظیفه حساسی را عهدهدار هستند، رسانهها در انعکاس اخبار حوادث باید هدف را آموزش به منظور پیشگیری تعریف کنند و با این محور به یک قتل خانوادگی یا یک بزه اجتماعی بپردازند که مخاطب در پایان گزارش راههای پیشگیری از آن را آموخته باشد نه اینکه خود حادثه محور گزارش باشد تا شیوهها و شگردهای انجام جرم در نهایت به مخاطب انتقال یابد. اگر این طرز خبرنویسی در رسانهها و مطبوعات ادامه داشته باشد آسیبهایی را برای جامعه به ارمغان خواهد آورد که از آن جمله میتوان به از بین رفتن احساس امنیت و بالارفتن نگرانی در جامعه اشاره کرد. افراد در چنین جامعهای از حضور در اجتماع هراس داشته و در نهایت زمینه مهاجرت افراد مهیا میشود، برخی افراد که با حس ناامنی مواجه هستند برای از بین بردن این احساس راهی جز مهاجرت نیافته و ترک دیار میکنند که این موضوع برای کشور دارای پیامدهای منفی فراوانی است. از دیگر آسیبهای انتشار زیاد از حد اخبار حوادث از بین رفتن حس اعتماد به دیگران است. در حال حاضر اعتماد بهعنوان یک سرمایه اجتماع قلمداد میشود که القای ترس به وسیله رسانهها میتواند این موضوع را تحت تاثیر قرار دهد. تکرار مکرر و بدون برنامهریزی و چه بسا هدف دار! یک حادثه جنایی در رسانهها میتواند ترس اکتسابی را افزایش داده و حتی فرد را وارد مرحله هراس کند. ترسی که از آن بهعنوان ترس مرضی یاد شده و آسیبهایی مانند حضور نیافتن فرد در اجتماع را به دنبال دارد موضوعی که برای جامعه بسیار پرهزینه است چراکه زمینه بروز و ظهور استعداد افراد را در تعالی جامعه مسدود میکند. به نظر میرسد رسانهها و مطبوعات باید توجه بیشتری به تبعات انتشار اخبار حوادث داشته باشند و ضمن توجه به رسالت خود که همانا انتشار اخبار به منظور بالابردن آگاهی جامعه است به واکاوی دلایل وقوع این جرائم هم بپردازند تا هم مخاطبان دلایل رخداد جنایات را بدانند و هم اینکه مدیران و افراد دستاندرکار با در نظر داشتن رابطه مستقیم موضوعاتی مانند بیکاری و فقر بر افزایش آمار جرم، راهکاری برای مبارزه و جلوگیری از رشد جرائم بیندیشند.
*استاد دانشگاه و جامعهشناس