گروه سیاسی: رئیس هیات کارشناسی ایران برای مذاکره با طرف غربی بعد از 10 ساعت مذاکره فشرده و بحث کارشناسی تنها به گفتن این نکته بسنده کرده است که مذاکرات درباره برخی موارد اختلافی خیلی صریح و جدی بود و به اذعان همه اعضا بحثهای انجام شده برای اخذ تصمیمات سیاسی مفید بوده است. در حالی که کارشناسان هستهای ایران و کشورهای عضو گروه 1+5 بحثهای صریح و جدی خود را دنبال میکردند وندی شرمن نیز در حال ارائه گزارشی صریح و جدی به مقامات و رسانههای آمریکایی بوده است. بحثهایی آنقدر صریح که گفته میشود از هم اینک نتیجه مذاکرات نهایی ایران و آمریکا را تا حدودی معین کرده است. شرمن با حضور در نشستی که در مرکز مطالعات راهبردی و بینالملل در واشنگتن برگزار شد، به این مساله اذعان کرد که تمام تلاش کاخ سفید برای پایین آوردن میزان غنیسازی در ایران است. از نظر رسانههای آمریکایی و از جمله والاستریت ژورنال صحبتهای شرمن در این جلسه در واقع تلاش برای اقناع افکار عمومی آمریکا بویژه اعضای کنگره جهت قبول کردن توافق نهایی اوباما با ایران است. او با این حال مسائلی را طرح کرده که تاکنون هم مورد موافقت ایران قرار نگرفته است. او بیان کرده است وضعیت ظرفیت غنیسازی فعلی ایران قابل قبول نیست چرا که (به ادعای وی) ایران در گذشته معاهده «انپیتی» را نقض کرده است. وندی شرمن همچنین با اشاره به اجازه بیسابقه ایران برای دسترسی روزانه به تاسیسات هستهای به عنوان بخشی از طرح (توافق ژنو) و نیز موافقت ایران برای عدم گسترش بیشتر برنامه هستهای خود، افزود: ایران تولید اورانیوم با غنای 20 درصد را متوقف کرد و ذخیره اورانیوم با غنای پایین را محدود کرد؛ پیشرفت قابل توجهی که فرضیه یک ایران با قابلیت سلاح هستهای را تضعیف کرد. به گفته شرمن در مقابل آمریکا و اروپا به تعهداتشان برای تعدیل تحریمها عمل کردند. شرمن به این اقدامات انجام شده از سوی ایران به وضوح اشاره کرده است اما باز هم تعدادی از نمایندگان کنگره بر این باورند که اوباما قرار است در این توافق بیش از حد به ایران امتیاز بدهد و کنگره با این کار موافقت نخواهد کرد و در نهایت همین مساله به موضوعی تبدیل خواهد شد که عمر این توافق را به بیشتر از 2 سال نمیکشاند! جنیفر روبین، تحلیلگر آمریکایی حامی اسرائیل، در مقالهای که در روزنامه واشنگتنپست منتشر شده است با اشاره به برخی اخبار مبنی بر اینکه رئیسجمهور آمریکا میتواند بدون رجوع به کنگره تحریمهای ایران را تعلیق کند، درباره پیامدهای چنین رویکردی نوشت: «اگر وی چنین کاری انجام دهد پیامدهای آن در توافق هستهای ایران چگونه خواهد بود؟ جواب، توافقی شکننده است. در حقیقت هیچکس - نه کنگره و نه جانشین بعدی وی - ملزم به رعایت آن نخواهند بود. این حقیقت که رئیسجمهور فکر نمیکند بتواند کنگره را برای توافق با خود همراه سازد به ایران پیام میدهد که هر نوع توافق تنها با رئیسجمهور بوده و تنها تا زمانی که وی در اقتدار است، یعنی 2 سال، اعتبار خواهد داشت».
از سعدی ایرانی تا تحریمهای آمریکایی
وندی شرمن در ادامه صحبتهای خود در این جلسه به یکی دیگر از موارد اختلافی ایران و آمریکا در مذاکرات نیز اشاره کرده و تاکید کرده است رفع گسترده تحریمها زمانی و تنها زمانی اعمال خواهد شد که ما بتوانیم به توافق جامع دست یابیم. شرمن تاکید کرد جهان تنها زمانی برای تعلیق و سپس لغو تحریمهای مربوط به موضوع هستهای تصمیم میگیرد که ایران گامهای قانعکننده و قابل اثباتی بردارد که نشان دهد برنامه هستهایاش منحصرا صلحآمیز است و صلحآمیز باقی میماند. روی شرمن در این سخنرانی بیشتر با ایران بود، چرا که با اشاره به یک بیت از شعرهای سعدی ایرانیان را به صبر در این مساله دعوت و بیان کرده است: «حدود 8 قرن قبل شاعر ایرانی، سعدی توصیه میکند: پس از دشواری آسانیست ناچار، ولیکن آدمی را صبر باید؛ طرفین اکنون در شرایط دشوار مذاکرات قرار دارند».
ایران مسؤول شکست مذاکرات خواهد بود
معاون وزیر خارجه آمریکا با این حال مسؤولیت شکست مذاکرات را متوجه ایران دانست و افزود: رهبران ایران امیدوار هستند وضعیت کنونی برنامه هستهای آنها از سوی جهان پذیرفته شود اما اینطور نیست، چراکه اگر بود، وارد چنین مذاکرات دشواری نمیشدیم. شرمن اذعان کرد: شک و تردید در همه طرفها نسبت به امکان موفقیت مذاکرات وجود دارد بویژه از طرف متحد آمریکا، اسرائیل. مقامات اسرائیلی این گفتوگوها را تایید نمیکنند، چرا که از این واهمه دارند که آمریکا به جای فرار از گزینه جایگزین عدم توافق، یک توافق سست با ایران امضا کند. وی افزود: با پیگیری مذاکرات، آمریکا به طور منظم با کنگره و متحدان منطقهای خود از جمله اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس مشورت میکرده است.
غلبه حاشیه بر متن در توافق نهایی
از زمانی که مساله گفتوگوهای هستهای ایران و آمریکا شکل گرفته همیشه مسائل مربوط به حقوق بشر یا زندانیان سیاسی به یکی از محورهای این گفتوگوها تبدیل میشده است. مذاکرهکنندگان ایرانی بر این باورند که اجازه ندادهاند مسائلی غیر از هستهای در دستور کار قرار گیرد اما شرمن در این جلسه گفته است: به توافق دست یابیم یا خیر، آمریکا نگرانی خود را در قبال سیاستهای ایران از جمله حقوق بشر و نیز سیاستهای منطقهای ایران ابراز خواهد کرد، همچنان که سیاست آمریکا درباره هر کشور دیگری نیز همین است. شرمن در ادامه تصریح کرده است در گفتوگوهایمان با مقامات ایرانی همواره خواهان آزادی حکمتی عابدینی و رضاییان خبرنگار روزنامه واشنگتن پست بودهایم. او تاکید کرده است مساله سرنوشت رابرت لوینسون کسی که گفته میشود برای سازمان سیا در ایران فعالیت میکرده نیز یکی از محورهای اصلی گفتوگوها بوده است.
اما آیا با وجود همه این بحثها هنوز هم میتوان امید داشت که توافق نهایی صورت گیرد؟ شرمن در این باره هنوز هم نمیتواند پاسخ قطعی بدهد و توپ را به زمین ایران میاندازد. وی در این جلسه گفت: اگر ایران واقعا میخواهد روابطش با جامعه بینالمللی را بهبود ببخشد، باید از فرصت رسیدن به توافق تا قبل از 24 نوامبر استفاده کند. این زمان تمام کردن کار است. اما آیا این اتفاق خواهد افتاد؟ نمیدانم.