حسین کرمانی: در حالی به 29دی‌ماه روز هوای پاک نزدیک می‌شویم که خبری مبنی بر پاکی هوا از هیچ رسانه‌ای شنیده نمی‌شود و خطوط قرمز نمایشگرهای کیفیت هوا در تهران و سایر کلانشهرها هم قصد پایین آمدن از سطح ناسالم را ندارند. ماندگاری این میهمان ناخوانده به لطف پایداری شرایط جوی طی یکی، دو روز گذشته در پایتخت تا جایی پیش‌رفت که روز گذشته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران وضعیت هوای پایتخت را در آستانه هشدار اعلام کرد. از سوی دیگر در لابه‌لای نقشه‌های پیش‌بینی سازمان هواشناسی هم موج جدید بارشی یا تغییرات قابل توجهی به چشم نمی‌خورد و بر این اساس باید منتظر به شماره افتادن نفس‌های شهرهای بزرگ و صنعتی کشور طی روزهای پیش‌رو باشیم. آلودگی هوا در تهران و سایر شهرهای صنعتی و کلانشهرها در حال تبدیل شدن به معضل جدی برای شهروندان است چراکه به محض پایداری شرایط جوی اولین خبری که روی خروجی رسانه‌ها قرار می‌گیرد تذکر به بیمارن قلبی و ریوی و گروه‌های حساس جامعه است که با توجه به کیفیت ناسالم هوا باید از تردد غیرضروری پرهیز کنند. این موضوع به خوبی در کلانشهر تهران برای پایتخت‌نشینان قابل درک است. طی چند روز گذشته هر زمان که وضعیت جوی تغییر کرد تنها چند ساعتی کیفیت هوا سالم اعلام شد و همزمان با هجوم خودروها به خیابان‌های شهر دوباره شاهد بازگشت آلودگی به آسمان شهر هستیم و سوزش چشم و سرفه‌های شهروندان گواه کیفیت ناسالم هوای پایتخت است.
رد یک ادعا در تابلوی نشانگرکیفیت هوا
جالب اینجاست که سازمان محیط‌زیست مقصر اصلی تیرگی رنگ آسمان را بنزین داخلی معرفی کرد و به همین بهانه حجم قابل توجهی بنزین وارد کشور کرد تا برای رفع معضل آلودگی هوا اقدامی انجام داده باشد اما برخلاف ادعای سازمان محیط‌زیست نشانگرهای کیفیت هوا هر روز بالاتر از روزگذشته قرار گرفته و حتی تا مرز هشدار نیز پیش‌رفته‌اند. ماجرای بنزن و بنزین که توسط سازمان محیط‌زیست به راه افتاد موضوعی بود که صدای گلایه بسیاری از نمایندگان را هم بلند کرد. این سازمان سهم بنزین تولید پالایشگاه‌های داخلی را در آلودگی هوا بسیار حائز اهمیت جلوه داده و وعده بازگشت هوای پاک در قبال تعویض بنزین وارداتی با سوخت‌های داخلی را عنوان کرد اما در نهایت نه تنها به این انتظار شهروندان پاسخی داده نشد بلکه براساس گزارش کمیسیون اصل 90 مجلس کیفیت بنزین‌های وارداتی در مقاطعی در سطح استاندارد یورو2 بوده است.
جای خالی مدیریت یکپارچه
این در حالی است که مدیریت آلودگی هوا در تهران و کلانشهرها موضوعی چندبعدی است که لازمه اداره آن ایجاد سازوکاری است که به عنوان مدیریتی واحد سکان امور را در دست گرفته و به عنوان مدیریت واحد شهری همه برنامه‌های کاهش آلودگی هوا را به کنترل درآورد. کم‌توجهی به چنین مشکلاتی که دامنگیر شهرهای بزرگ و صنعتی کشور است می‌تواند مشکلات دیگری را به صورت زنجیره‌ای ایجاد کند که از آن با عنوان فاجعه ملی یاد می‌شود. این موضوعی است که شهردار تهران در سومین همایش ملی مدیریت آلودگی هوا و صدا به آن اشاره کرد.
چالش بزرگ آلودگی هوا
محمدباقر قالیباف، شهردار تهران آلودگی هوا را مهم‌ترین و بزرگ‌ترین چالش امروز شهر تهران و کشور عنوان و اظهار کرد: بدون شک این موضوع با زندگی مردم به صورت مستقیم سر و کار داشته و تداوم آن سبب بروز بسیاری از مشکلات در آینده خواهد شد. وی با بیان اینکه انفعال مدیران و مردم نسبت به حل این چالش بزرگ به معنای بروز یک فاجعه ملی است، افزود: امیدوارم خروجی این نشست و همایش با همت مدیران سبب برون‌رفت از این مشکل و یافتن راهکارهای عملی در جهت کاهش آن شود.
لزوم تغییر برخی قوانین
قالیباف به وظایف ذاتی برخی از دستگاه‌ها در جهت کاهش آلودگی هوا و اجرایی نشدن این مساله توسط آنها اشاره کرد و افزود: هرچند شهرداری تهران نیز همانند سایر شهروندان از سهم اندکی در کاهش این معضل برخوردار است اما باید گفت مسؤولیت قانونی در جای دیگری است. وی با تاکید بر لزوم شناخت منبع تولید آلاینده‌ها اظهار داشت: مهم‌ترین چالش در این زمینه مرتبط با قوانین و مقررات است به‌طوری که می‌توان گفت: بسیاری از قوانین و مقررات نیازمند اصلاحند.
نبود ستون خیمه مدیریت
شهردار تهران تاکید کرد: بخش قابل توجهی از مسائل مربوط به قوانین و مقررات، مصرف، تکنولوژی و استاندارد ریشه در ساختار و مدیریت غلط در کشور ما دارد؛ یکی از ساختار‌های غلط آن است که چه کسی مسؤولیت این کار را دارد؟ البته بنده با تمرکزگرایی مخالف هستم اما وقتی از اصلاح ساختاری سخن می‌گوییم، بخشی از آن بدین معنی است که فرهنگ فرابخشی و همکاری نداریم. در این میان ستون اصلی خیمه‌ای که باید ساختار را مدیریت کند وجود ندارد و هر کسی کار خودش را انجام می‌دهد. به گفته قالیباف، باید این اصلاح ساختار را انجام داده و همه به یک جهت حرکت کنیم چرا که با ادامه این وضعیت منفعل می‌شویم و این موضوع به یک فاجعه ملی تبدیل می‌شود. در این زمینه نه‌تنها مدیران بلکه بخش‌های گوناگون و آحاد مردم باید در این موضوع مشارکت کنند، در غیر این صورت هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. وی با اشاره به آثار آلودگی هوا، ابراز داشت: آلودگی هوا و آلودگی صوتی زندگی بانشاط را از افراد می‌گیرد و اثرات عمیق روحی و جسمی بر کودکان، جوانان، سالمندان، همه محیط‌زیست زندگی و شهروندان شهر می‌گذارد. شهردار تهران خاطرنشان کرد: در این بین توقع‌هایی از دولت داریم که یکی از آنها پرداخت سهم حمل‌ونقل عمومی، افزایش کیفیت سوخت و توجه به استاندارد در تولید خودروها و همچنین پیاده‌سازی دقیق قوانین است.
خودروها مقصر اصلی آلودگی هوا
از دیگر موضوعاتی که درباره آلودگی هوا در پایتخت و سایر کلانشهرهای کشور مطرح است سهم قابل توجه دود ناشی از تردد خودروها و استفاده از سوخت‌های فسیلی است. تهران نیز از این قاعده مستثنا نبوده و به باور مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران روزانه ۸ تن ذرات معلق از ترافیک شهر تهران تولید می‌شود. وحید حسینی خاطرنشان کرد: عمده آلاینده‌ها را کامیون‌ها و موتوسیکلت‌ها ایجاد می‌کنند به‌گونه‌ای که در مرکز شهر و حاشیه پایتخت که تردد بیشتر موتوسیکلت‌ها و کامیون‌ها را در آن شاهد هستیم تولید ذرات معلق بیشتر است که از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت ترافیک بخش عمده‌ای از دلایل ایجاد آلودگی هوا را شامل می‌شود و باید به استاندارد تولید خودرو و وضعیت موتوسیکلت‌ها، خودروهای دیزلی و خودروهای فرسوده توجه ویژه شود.
جلوگیری از اجرای برنامه‌های موازی
تمرکز بر معضل آلودگی هوا به‌خوبی نشان می‌دهد که این مشکل برگرفته از چند عامل گوناگون است و لازم است برای کاهش آن نیز از چند مسیر وارد عمل شد اما نباید از این نکته غافل شد که ساماندهی این مشکل چندوجهی نیازمند مدیریت واحدی است که بتواند ضمن اداره تمام سازمان‌ها و ادارات مرتبط با این موضوع، اختیارات و امکانات همه دستگاه‌های زیرمجموعه را برای رفع معضل آلودگی هوا بسیج کند. با ایجاد چنین سازوکاری مسؤول اصلی مدیریت آلودگی هوا مشخص شده و از سردرگمی مدیریتی و انجام برنامه‌های موازی در کاهش آلودگی هوا جلوگیری می‌شود.