برادلی کلاپر: در حالی که دیپلماتهای آمریکایی و ایرانی در کاخی پرنقش و نگار در اروپا گرد هم میآیند، یک توافق هستهای تاریخی در دسترس است. در بیابانهای عراق، ارتشهای آنها با یک دشمن مشترک میجنگند. مقامات در واشنگتن و تهران، پایتختهایی که زمانی از لحاظ ایدئولوژیک فرسنگها با یکدیگر فاصله داشتند، برای نخستین بار در دهههای گذشته با ایده آشتی، کلنجار میروند. با این حال، این دشمنان قدیمی درگیر یک جنگ نیابتی در یک منطقه بیش از پیش ناآرام هستند. در سوریه، آمریکا، شورشیانی را که تلاش میکنند دولت مورد حمایت ایران را سرنگون کنند، مسلح میکند. در لبنان، اراضی فلسطینی و دیگر نقاط، ایران از گروههای ستیزهجویی که مصمم به پایان دادن به موجودیت اسرائیل هستند، حمایت میکند. و هماکنون در یمن، آمریکا از مداخله نظامی عربستانسعودی، قدرت سنی، علیه شبهنظامیان شیعه مورد پشتیبانی ایران حمایت میکند. هیچ چیز در میان خطوط همپوشان سنیها و شیعیان، اعراب و فارسها، مسلمانان و یهودیان، و وابستگیهای قبیلهای بیشماری که معرف این بخش از جهان است، ساده نیست و 6 سال پس از به قدرت رسیدن باراک اوباما، رئیسجمهور آمریکا به امید ساده کردن نقش این کشور در این منطقه از طریق پایان دادن به جنگ طولانیمدت در عراق، تعامل با ایران و سوریه و تلاش برای دستیابی به یک توافق صلح بین اسرائیل و فلسطینیها، نقش آمریکا در منطقه- و روابط این کشور با ایران- پیچیدهتر از هر زمان دیگری به نظر میآید.
دولت اوباما تاکید دارد سیاستش درباره خاورمیانه از اصول همیشگی پیروی میکند؛ شکست دادن تروریسم، متوقف کردن اشاعه تسلیحات کشتار جمعی، تثبیت کشورهای ضعیف، پیش بردن دموکراسی و حقوق بشر و تقویت توسعه اقتصادی. خنثی کردن ایران در کانون هر یک از این اهداف قرار دارد. واشنگتن، تهران را به حمایت از تروریسم در سراسر جهان، بیثبات کردن کشورهای همسایه و تلاش برای دستیابی به قابلیت تسلیحات هستهای متهم میکند.
«جف راتکه»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به پرسشی درباره بحرانهای همزمان در خاورمیانه اعلام کرد: «هیچ تناقضی وجود ندارد». وی افزود: «ما در طول روند مذاکرات هستهای با ایران تاکید کردهایم نگرانیهای جدی درباره رفتار ایران در برخی زمینهها داریم. گفتوگو درباره تروریسم، گفتوگو درباره حقوق بشر، گفتوگو درباره سرنوشت اتباع آمریکایی که داخل ایران در بازداشت هستند. [اما] تمرکز مذاکرات هستهای بر مساله هستهای است». آنچه میتواند در سیاست امروز آمریکا، متفاوت باشد، نبود یک فلسفه فراگیر و وحدتبخش است. در جریان جنگ سرد، مساله، شکست کمونیسم بود. پس از حملات 11 سپتامبر سال 2001، تمرکز به جنگ با تروریسم تغییر جهت داد. در روزهای نخست بهار عربی، آمریکا برای مدت کوتاهی، گسترش دموکراسی را در صدر دستور کار خود قرار داد ولی هماکنون، راهبرد کمتر ایدئولوژیک است که این انعطافپذیری را افزایش ولی شاید قطعیت را- هم برای دوست هم برای دشمن- کاهش میدهد. اوباما هماکنون برای بزرگترین هدف خود در زمینه امنیت ملی، روی همکاری با ایران حساب میکند.
با این حال اوباما با اعلام اینکه یک توافق میتواند معنای بسیار بیشتری داشته باشد، از یک «مسیر بهتر» بین 2 کشوری خبر داده است که از زمان انقلاب سال 1979 و بحران گروگانگیری در سفارت آمریکا در تهران، روابط دیپلماتیک نداشتهاند. وی یک ماه پیش در سخنانی به مناسب فرارسیدن سال نو پارسی، به احتمال بهبود روابط تجاری، سرمایهگذاری خارجی، تبادل فرهنگی، مشارکتهای علمی و فرصتهای شغلی برای جوانان ایرانی اشاره کرد.
چه توافق هستهای بکنند یا نکنند، بعید است آمریکا و ایران به این زودی با یکدیگر دوست شوند. در هفتههای اخیر، ایرانیها حملهای به یک ناو هواپیمابر آمریکایی را شبیهسازی کردند. آیتالله علی خامنهای، رهبر عالی ایران در یک تجمع اعلام کرد: «مرگ بر آمریکا» ولی احتمال دستیابی به یک توافق و حتی کوچکترین گامها در جهت رفع اختلاف بین آمریکا و ایران باعث نگرانی شدید و حتی مخالفت متحدان سنتی آمریکا در منطقه میشود. اسرائیل در آمریکا بشدت علیه توافق، لابی کرده و مدعی شده است این توافق، زمینه را برای دستیابی ایران به یک زرادخانه هستهای هموار میکند. عربستانسعودی تهدید کرده است فناوری هستهای گستردهتری را پیگیری خواهد کرد. دیگر دولتهای سنی خواهان تعهد بیشتر آمریکا در دفاع از آنها هستند و همه به طور جدی درباره پیامدهای آنچه بهعنوان نزدیک شدن واشنگتن به تهران قلمداد میکنند، صحبت کردهاند. در واکنش، آمریکا بارها تاکید کرده است اتحادهای خود را تغییر نمیدهد. با این حال، در دستکم یکی از بسیاری مناقشات خاورمیانه، آمریکا و ایران فعالانه در حال حمایت از یک متحد مشترک هستند؛ دولت عراق. البته در عین حال ژنرال آمریکایی «لوید آستین» در جلسهای در کنگره اعلام کرد: «من با شبهنظامیان شیعه هماهنگی یا همکاری نخواهم کرد و امیدوارم هیچگاه این کار را انجام ندهیم». این کاری است که آمریکا در سوریه، همسایه عراق انجام نمیدهد. آنجا مقامات آمریکایی میگویند با ایران یا عامل آن، دولت بشار اسد، رئیسجمهور سوریه ازدواج مصلحتی نمیکنند. بهرغم اینکه دو طرف مخالف داعش هستند ولی آمریکا یک نیروی شورشی را در سوریه مسلح میکند و آموزش میدهد که 2 هدف شکست دادن تروریستها و برکناری اسد از قدرت را پیگیری میکند. این واشنگتن و تهران را در مسیر برخورد طولانیمدت قرار میدهد. این وضع همچنین در یمن بغرنج میشود؛ جایی که آمریکا در حال کمک به مداخله نظامی تحت رهبری عربستانسعودی علیه شبهنظامیان شیعه متحد ایران است؛ شبهنظامیانی که بیشتر بخشهای یمن را تصرف کرده و رئیسجمهور این کشور را فراری دادهاند. راتکه، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد واشنگتن به ریاض کمک اطلاعاتی و پشتیبانی ارائه میدهد و ایرانیها، آمریکا را به علت عملیات تحت رهبری عربستان مقصر میدانند. با این حال آمریکا دوست ندارد اجازه دهد تشدید این مناقشه مزاحم مذاکرات هستهای شود و میخواهد هر فردی که کنترل یمن را در دست دارد، پناهگاههای القاعده در شبهجزیره عرب و دیگر گروههایی که میتوانند منافع یا خاک آمریکا و متحدان این کشور را تهدید کنند، برچیند. آمریکا خواهان یک جنگ فرقهای در ابعاد گسترده نیست که بیش از پیش ایران را وارد میدان کند. ایران، مداخله اعراب را بهعنوان یک «گام خطرناک» توصیف کرده است که به تروریسم بیشتر منجر میشود. ایران به حمایت بشردوستانه از شبهنظامیان حوثی اذعان میکند و سعودیها و دیگران آن کشور را به ارائه تسلیحات پیشرفته نیز متهم میکنند.
آسوشیتدپرس