سامیه نخول: با نزدیک‌تر شدن ایران به دستیابی به یک موافقتنامه با قدرت‌های جهان به منظور محدود شدن برنامه هسته‌ای این کشور در ازای پایان یافتن تحریم‌ها علیه تهران، تحلیلگران و رهبران عرب بیش از گذشته بر این مساله متمرکز شده‌اند که تهران چگونه آزادانه در حال افزایش تسلط خود بر کشورهای عربی از عراق گرفته تا لبنان، سوریه و یمن است.
مردی که در پس آنچه برخی‌ آن را یک تلاش برای ایجاد یک ایران جدید و «امپراتوری» شیعه در سرزمین عربی می‌دانند، ژنرال قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. سلیمانی از پاییز گذشته که از سایه بیرون آمد در هر جایی در میادین جنگ خاورمیانه حضور داشته است. عکس‌های سلیمانی 60 ساله تقریبا هیچ جا به چشم نمی‌خورد تا اینکه ستیزه‌جویان داعش، شهرهای شمال و مرکز عراق را به کنترل خود درآوردند و او اکنون در هر جایی حضور دارد. ژنرال سلیمانی هنگام فرماندهی عملیات آزادسازی شهر سنی‌نشین تکریت عراق از چنگ ستیزه‌جویان داعش مشاهده شده است. او در سوریه هنگام ابراز همدردی به علت کشته شدن یکی از بستگان بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه مشاهده می‌شود. عکسی از ژنرال سلیمانی نیز منتشر شده است که او را در بیروت، پایتخت لبنان بر سر مزار جهاد مغنیه، پسر عماد مغنیه از فرماندهان ارشد فقید جنبش حزب‌الله لبنان نشان می‌دهد. جهاد مغنیه ماه ژانویه در سوریه کشته شد. در همین حال جنبش حوثی شیعه در یمن قدرت را در صنعا، پایتخت این کشور در اختیار گرفته است. کنترل حوثی‌ها بر صنعا با استقبال ایران و نگرانی کشورهای عرب از جمله عربستان‌سعودی رقیب منطقه‌ای ایران همراه بوده است.
ایران ممکن است درباره موافقتنامه‌ای هسته‌ای به منظور پایان یافتن تحریم‌های فلج‌کننده علیه این کشور و از بین رفتن جایگاه آن به‌عنوان یک کشور مطرود جدی باشد اما در عین حال در حال افزایش قدرت خود در سراسر خاورمیانه است و به علت اینکه نیروهای ایرانی و شبه‌نظامیان متحد آنها در جنگ علیه داعش در عراق و سوریه پیشتاز هستند، رهبران عرب سنی معتقدند آمریکا در متوقف کردن این روند اقدامی انجام نخواهد داد.
جان کری، وزیر خارجه آمریکا در ارتباط با هرگونه موافقتنامه با ایران، به رهبران سعودی اطمینان داد یک «معامله بزرگ» با تهران وجود نخواهد داشت.  با این حال در کنفرانسی خبری که کری در آن اذعان کرد ژنرال سلیمانی در عملیات تکریت دخیل است، میزبان وی یعنی سعودالفیصل، وزیر خارجه عربستان‌سعودی تقریبا از کوره در رفت و گفت: «اوضاع در تکریت نمونه‌ای بارز از آن چیزی است که ما نگران آن هستیم».
«سلطان القاسمی» تحلیلگر مسائل سیاسی در امارات عربی متحده می‌گوید: «موافقتنامه با ایران یک تغییردهنده بازی برای منطقه است و من فکر می‌کنم این موافقتنامه باعث خواهد شد ایران حتی یک سیاست خارجی جسورانه‌تر را دنبال کند».
وی افزود: «این یک معامله بزرگ است که کری آن را رد می‌کند. این موافقتنامه به معنی دادن اختیار تام به ایران در ازای وعده‌های توخالی است. ایران در عراق، سوریه، لبنان و یمن دست برتر را دارد».
«ریاض خواجی» رئیس مرکز تحقیقاتی «‌اینگماINEGMA » در دوبی درباره یک جنگ قومی تمام‌عیار بین سنی‌ها و شیعیان هشدار داد و گفت: «تحولات در عراق، سوریه و یمن نشان می‌دهد ایران حمله‌ گسترده‌ای را تحت پوشش یک جنگ ضدتروریسم تحت رهبری آمریکا آغاز کرده است تا بتواند مناطق تحت کنترل خود را به دریای سرخ و مدیترانه گسترش دهد».
اختلاف بین سنی‌ها و شیعیان به کمی پس از ظهور اسلام در 14 قرن قبل بازمی‌گردد. در دوره معاصر این اختلاف‌ها اغلب به رقابت بین بنیادگرایی وهابی عربستان‌سعودی سنی و حکومت شیعه ایران تعبیر می‌شود اما سرنگونی حکومت اقلیت سنی صدام در عراق پس از حمله تحت فرماندهی آمریکا در سال 2003 و قرار گرفتن یک دولت تحت کنترل شیعیان به جای آن در عراق که تحت نفوذ ایران است، بار دیگر این آتش را شعله‌ور کرد. سعودی‌ها و متحدانشان از نیروهای سنی از جمله شورشیان در حال جنگ برای سرنگون کردن بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه حمایت کرده‌اند. ریاض رسما از شورشیان حمایت می‌کند اما گفته می‌شود حمایت کشورهای عرب خلیج‌فارس در اختیار گروه‌های جهادی قرار می‌گیرد و این به بهانه‌ای برای شیعیان تبدیل شده است تا از طریق آن مداخله خود را توجیه کنند. در سوریه، 2 سال قبل زمانی که به نظر می‌رسید اسد در حال شکست است، ایران جنبش حزب‌الله را در سوریه مستقر کرد. ژنرال سلیمانی و نیروی قدس که سال 1980 با هدف صدور انقلاب اسلامی شکل گرفت، شبکه‌ای از شبه‌نظامیان وفادار را تشکیل داده‌اند که اکنون به ستون حکومت سوریه تبدیل شده است. در عراق نیز پس از ظهور داعش در اواسط سال 2014، این فرمانده نیروی قدس ائتلافی مشابه از شبه‌نظامیان شیعه را در وهله نخست به منظور دفاع از بغداد و جنوب عراق تشکیل داد اما سپس ماموریت آن به نقاط دیگر از جمله تکریت نیز گسترش یافت. ایرانی‌ها می‌بالند که 3 پایتخت عربی یعنی بغداد، دمشق و بیروت و همچنین بزودی صنعا را تحت کنترل خود دارند.
«جان جنکینز» که تا همین سال گذشته سفیر انگلیس در عربستان‌سعودی بود و اکنون از تحلیلگران موسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی است می‌گوید بی‌توجهی آمریکا به نگرانی‌های منطقه نگران‌کننده است.
وی افزود: «ما پیش‌تر شاهد بودیم مقامات ایرانی گفتند کنترل 4 پایتخت عربی را در اختیار دارند. ما همچنین شاهد سفر هیات‌هایی از حوثی‌ها به تهران و بغداد بوده‌ایم. کشورهای عرب خلیج‌فارس این تصور را دارند که آنها در حال فروخته شدن به این رقیب خود هستند».
جنکینز تصریح کرد حضور آمریکا در این منطقه بیش از هر زمان دیگری است اما سوال آنها این است که آیا غرب اقدام خواهد کرد. آنها شاهد نمونه‌هایی از انفعال آمریکا در لبنان و سوریه بوده‌اند و تا آنجا که به سعودی‌ها مربوط می‌شود، یمن در نوک این پیکان قرار دارد. ایران پشت عراق، سوریه، لبنان و یمن ایستاده است.
تحلیلگران می‌گویند اگرچه دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا تلاش می‌کند به متحدان عرب اطمینان دهد همچنان متعهد به آنهاست اما اولویت واشنگتن جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، همچنین جلوگیری از گسترش داعش است.
رویترز