ماتیو پنینگتون: واشنگتن با دعوت از سران نزدیک‌ترین کشورهای دوست خود برای سخنرانی در نشست مشترک کنگره، آنان را مورد احترام قرار می‌دهد اما «شینزو آبه» نخست‌وزیر ژاپن، نخستین نخست‌وزیر این کشور است که قرار است در نشست مشترک کنگره آمریکا سخنرانی کند. این مساله با توجه به همپیمانی نزدیک آمریکا و ژاپن در طول 70 سال پس از پایان جنگ دوم جهانی، قابل توجه است. سران انگلیس، کره‌جنوبی و آلمان بارها برای سخنرانی در کنگره آمریکا دعوت شده‌اند. همچنین 2 تن از رؤسای جمهوری لیبریا و یک رئیس‌جمهور لتونی برای سخنرانی در کنگره دعوت شده‌اند. پس چرا از ژاپن دعوت به عمل نیامده است؟ پاسخ به اختلاف اساسی‌ای که همواره بخشی از روابط آمریکا و ژاپن بوده و به تازگی، به تغییر پیاپی سران این کشور مربوط است. پایه سنت سخنرانی رئیس‌جمهور یا نخست‌وزیر یک کشور خارجی در نشست مشترک کنگره آمریکا، دسامبر 1941 در دوره ریاست‌جمهوری «وینسون چرچیل» و درست پس از حمله ژاپن به بندر «پرل هاربر» واقع در مجمع‌الجزایر هاوایی گذاشته شد. پس از این جنگ، سران ژاپن به کلی کنار گذاشته نشدند. «نوبوسوکه کیشی» پدربزرگ شینزو آبه در سال 1957 در کنگره آمریکا سخنرانی کرد اما این سخنرانی تنها در یک بخش کنگره ایراد شد - سنتی که تا دهه 1960 برای سران خارجی که به آمریکا سفر می‌کردند معمول بود- کیشی به‌عنوان مظنون به ارتکاب جنایات جنگی بازداشت شده بود اما هرگز به‌عنوان وزیر کابینه دوران جنگ، علیه وی اعلام جرم نشد. با وجود این، وی مانند نوه‌اش شینزو آبه - که از نزدیکی روابط با آمریکا حمایت می‌کند- به حامی سرسخت روابط نزدیک‌تر با واشنگتن تبدیل شد. کیشی برای امضای پیمان امنیتی در سال 1960 تلاش کرد؛ پیمانی که ائتلاف 2 کشور را شکل داد و آمریکا را متعهد کرد در صورتی که ژاپن مورد حمله قرار گیرد، به این کشور کمک کند.
«هایاتو ایکدا» که پس از کیشی در ژاپن به قدرت رسید، سال 1961 سخنرانی بسیار کوتاهی در مجلس نمایندگان آمریکا ایراد کرد. هیچ نخست‌وزیر ژاپنی از آن زمان تاکنون در کنگره آمریکا سخنرانی نکرده است.
براساس اطلاعات وزارت خارجه آمریکا، از سال 1951 نخست‌وزیران ژاپن 37 سفر کاری یا رسمی به آمریکا کرده‌اند. با اینکه روابط دفاعی و دیپلماتیک 2 طرف بسیار نزدیک بوده است، از دهه 1970 تا دهه 1980 اختلافات تجاری و بیم آمریکا از اینکه اقتصادش تحت‌الشعاع این روابط قرار گیرد، در فضای حاکم در روابط 2 کشور مشهود بود. برخی نمایندگان آمریکا نیز درباره نگرش ژاپن در قبال عملکرد گذشته خود در دوران جنگ جهانی ابراز نگرانی‌هایی کرده‌اند. سال 2006 که «جونیچیرو کویزومی» نخست‌وزیر وقت ژاپن به آمریکا سفر کرد، انتظار می‌رفت برای سخنرانی در کنگره دعوت شود؛ افتخاری که در طول جنگ عراق به دیگر متحدان آمریکا اعطا شد. «هنری هاید» رئیس کمیته روابط بین‌الملل مجلس نمایندگان آمریکا در نامه‌ای به رئیس مجلس نمایندگان ضمن ابراز مخالف با دعوت از کویزومی برای سخنرانی در کنگره گفت: «برای این کار، نخست‌وزیر ژاپن باید در آینده از دیدار از معبد یاسوکنی در توکیو - که محل دفن جنایتکاران جنگی است- خودداری کند». اما ژاپن حتی تکذیب کرد که خواستار سخنرانی نخست‌وزیر خود در کنگره آمریکا شده است.
شینزو آبه نیز دیدگاه‌های تندرویی دارد و دیدار وی از معبد یاسوکنی در دسامبر 2013 موجب خشم چین و کره‌جنوبی، و بروز تنش و دشوار شدن روابط دیپلماتیک این کشور با آمریکا شد. اما شینزو آبه نخستین نخست‌وزیر ژاپن از دوره نخست‌وزیری کویزومی تاکنون است که بیش از 16 ماه بر سر قدرت مانده است، و با وجود مخالفت‌های داخلی، روی تقویت روابط با آمریکا سرمایه‌گذاری قابل توجهی کرده، ژاپن را به سمت مذاکرات در زمینه پیمان تجارت آزاد موسوم به «همکاری کشورهای دو سوی اقیانوس آرام» سوق داده است، و قصد دارد در چارچوب قانون اساسی صلح‌طلبانه ژاپن، محدودیت اختیارات نظامی کشورش را کاهش دهد. دستورالعمل‌های جدید نظامی که اخیرا آمریکا و ژاپن بر سر آن توافق کردند، ممکن است برای نخستین بار این امکان را برای ژاپن فراهم کند تا در صورت لزوم به کمک نظامیان آمریکایی بشتابد. برخی نمایندگان کنگره آمریکا هنوز تاکید دارند شینزو آبه باید در سفر مهم خود به آمریکا، به عملکرد کشورش در دوره جنگ دوم جهانی بپردازد و در این باره پاسخگو باشد. کره‌جنوبی، دیگر متحد نزدیک آمریکا خواستار عذرخواهی شینزو آبه به خاطر استفاده این کشور از زنان به‌عنوان برده جنسی در دوره جنگ دوم جهانی است.
آسوشیتدپرس