«دیوید آلبرایت» و «سرنا کلر ورگانتینی»: ایران در فاصله 20 ژانویه 2014 تا مه 2015 میلادی، حدود 4 هزار کیلوگرم هگزافلورید اورانیوم کم‌غنی‌شده با خلوص 5/3 درصد تولید کرد. ایران براساس طرح مشترک اقدام متعهد شده است تمام هگزافلورید اورانیوم 5/3 درصد خود را به شکل اکسید درآورد. ایران تا مه 2015، در مجموع 2720 کیلوگرم اورانیوم کم‌غنی‌شده از این نوع خود را وارد فرآیند تبدیل در «واحد تولید پودر دی‌اکسید اورانیوم غنی‌شده» (EUPP) کرده و تنها 150 کیلوگرم پودر اکسید اورانیوم کمی غنی شده تولید کرده است. این کشور از ماه نوامبر سال 2014 تاکنون، اصلاً هگزافلورید اورانیوم کم‌غنی‌شده را به واحد (تبدیل) نفرستاده است بنابراین ایران به وعده خود برای تبدیل هگزافلورید اورانیوم تازه‌تولیدشده به اکسید، عمل نکرده است. درباره اینکه آیا ایران قادر است همه اکسید اورانیوم کم‌غنی‌شده لازم را تولید کند، تردیدهای بجایی وجود دارد.
از بدو اجرای طرح مشترک اقدام در ژانویه 2014، ایران حدود 4 هزار کیلوگرم هگزافلورید اورانیوم کم‌غنی‌شده با خلوص 5/3 درصد تولید کرده است. طبق شروط طرح مشترک اقدام، ایران باید این اورانیوم با غنای پایین را که به تازگی تولید شده است تا 30 ژوئن 2015 به اکسید تبدیل کند. براساس گزارش پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ماه مه سال 2015 میلادی، ایران از زمان آغاز تولید اورانیوم کم‌غنی‌شده تاکنون 14937 کیلوگرم اورانیوم با خلوص 5/3 درصد تولید کرده است که بیش از یک‌چهارم آن هنگام اجرای طرح مشترک اقدام، تولید شده است.
واحد تولید پودر دی‌اکسید اورانیوم غنی‌شده نیز تا 23 مه 2015، حدود 151کیلوگرم دی‌اکسید اورانیوم غنی‌شده با خلوص 5/3 درصد (جرم اورانیوم) یا معادل 225 کیلوگرم هگزافلورید اورانیوم تولید کرده که این تنها 5 درصد رقم مورد انتظار است. ایران در مجموع، 2720 کیلوگرم هگزافلورید اورانیوم با خلوص 5/3 درصد به واحد تولید پودر اکسید اورانیوم فرستاده است اما از ماه نوامبر 2014 تاکنون، هگزافلورید اورانیوم کم‌غنی‌شده به واحد تبدیل نفرستاده است. ایران برای عمل به تعهد خود براساس طرح مشترک اقدام، باید تا اواخر ماه ژوئن، تبدیل 2720 کیلوگرم اورانیوم کم‌غنی‌شده به اکسید را به پایان برساند؛ ایران همچنین باید 1106 کیلوگرم هگزافلورید اورانیوم 5/3 درصد را که در چند ماه اخیر تولید شده (به علاوه 100 کیلوگرم اورانیوم کم‌غنی‌شده که قرار است اواخر ماه مه و ژوئن سال 2015 میلادی تولید شود) به واحد تولید پودر اکسید فرستاده و آن را به اکسید تبدیل کند. بنابراین روشن است ایران از عمل به تعهدات خود براساس طرح مشترک اقدام، عقب افتاده است.
براساس تازه‌ترین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران تازه روند فرآوری اورانیوم کم‌غنی‌شده با خلوص 5/3 درصد (و تبدیل آن) به اکسید را آغاز کرده است. علت تأخیر در تولید دی‌اکسید اورانیوم هنوز معلوم نیست. ایرانی‌ها در مذاکرات، غرب را مقصر دانستند و اعلام کردند دریچه‌ها در قسمت انتهایی واحد که به تبدیل آمونیوم دی اورانات به دی‌اکسید اورانیوم اختصاص دارد، به علت خرابکاری آسیب دیده است. زمانی که پرسیده شد چه کسی ممکن است به خرابکاری در واحد تبدیل اورانیوم کم‌غنی‌شده علاقه داشته باشد، ایرانی‌ها پاسخ دادند این دریچه‌ها برای کارخانه ناشناخته دیگری تولید شده بود اما آیا ادعای ایران صحت دارد؟ روشن است که ایران ناچار شده از خارج و اغلب به شکل غیرقانونی، دریچه‌های زیادی خریداری کند. افزون بر این، شکی نیست برخی کالاهای تهیه‌شده از راه غیرقانونی را فروشندگان دستکاری کرده‌اند که این کار هنگام مواجه شدن با باندهای قاچاق کالا یا در اینجا قاچاقچیان ایرانی یا افراد استخدام‌شده از سوی ایران برای قاچاق کالاهای دارای کاربرد دوگانه، قانونی است بنابراین امکان خرابکاری وجود دارد. از سوی دیگر، خرابکاری در کالاها چندان رایج نبوده و عملاً نیز ساده نیست. ممکن است ایران برای توجیه ضعف خود در عمل به تعهدات (مندرج در) طرح مشترک اقدام، مساله خرابکاری را بیش از حد بزرگ جلوه داده باشد.
برنامه هسته‌ای ایران با تأخیرها و مشکلات فنی بسیاری روبه‌رو بوده است. اخیراً نیز ایران تنها توانست بخشی از اورانیوم کم‌غنی‌شده خود با خلوص نزدیک به 20 درصد را به سوخت برای رآکتور تحقیقاتی تهران تبدیل کند که این مساله مشکلات مضاعفی را برای مذاکرات ایجاد کرد. بنابراین به طور کلی نمی‌توانیم مشخص کنیم که آیا خرابکاری رخ داده است یا نه اما توصیه می‌کنیم در پذیرش این موضوع با احتیاط برخورد شود. ماجرا ممکن است تنها بهانه‌ای برای سرپوش گذاشتن بر نقص فنی دیگری باشد که اقرار به آن، ایران را شرمسار می‌کند البته هنوز روشن نیست اینگونه ضعف در عمل به تعهدات، در بلندمدت روی مذاکرات و همچنین اجرای توافق جامع، چه آثاری خواهد داشت.
ایران در چارچوب توافقی که ماه آوریل با مذاکره حاصل شد، موافقت کرد ذخایر اورانیوم کم‌غنی‌شده با خلوص 5/3 درصد خود را به 300 کیلوگرم کاهش دهد اما آیا مشکلات در واحد تولید پودر دی‌اکسید اورانیوم، تحقق این هدف را دشوار خواهد کرد؟ آیا بخش‌های تبدیل‌شده اورانیوم با غنای پایین به خارج از ایران فرستاده خواهد شد، خلوص آن تا حد اورانیوم طبیعی پایین آورده می‌شود یا اینکه در ایران باقی می‌ماند تا بعداً به آن رسیدگی شود؟ این مسائل، خطر ناشی از تکیه بر راهکارهای فنی را نشان می‌دهد که ایران تاکنون اهتمام خود را به آنها نشان نداده است.
پایگاه اینترنتی مؤسسه علوم و امنیت بین‌الملل