اسکات مونیه: یمن تا زمانی که رویدادهای اخیر این کشور، آن را در کانون توجه رسانه‌ای قرار داد، چندان مورد توجه آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر جهان نبود. یمن موقعیتی راهبردی در تنگه «باب‌المندب» دارد که دسترسی به انتهای جنوبی دریای سرخ (و در نهایت کانال سوئز) را فراهم می‌کند اما این کشور به‌رغم این موقعیت راهبردی باز هم مورد غفلت بود. این کشور تا چندی پیش به دو کشور یمن جنوبی و یمن شمالی تقسیم شده بود و بارها صحنه جنگ و کشمکش بوده است. جنگ کنونی در یمن هرچند فاجعه‌بار است اما واقعا جدید نیست. کشمکش امروزی مجموعه پیچیده‌ای از بازیگران جدید را به صحنه کشانده است. این جنگ اغلب نوعی جنگ نیابتی میان عربستان‌سعودی و ایران و بخشی از کشمکش بزرگ‌تر میان مسلمانان سنی و مسلمانان شیعه تلقی می‌شود اما این تحریف واقعیت است. عربستان‌سعودی و ایران در این کشمکش نقش‌های کلیدی دارند و اقدامات آنها بر محاسبات بازیگران داخلی یمن تاثیرگذار است اما هیچ کس در یمن از طرف این دو کشور نمی‌جنگد و جنگ یمن جنگ مذهبی نیست. حال این سوال به میان می‌آید که بازیگران اصلی نمایش امروز یمن چه کسانی هستند؟
حوثی‌ها
حوثی‌ها مانند قبایل استان شمالی صعده یک گروه چندان سازمان‌یافته نیستند. آنها که شیوه عملشان سنتی است و درباره استقلال خود بسیار محتاط هستند، ستون فقرات قیام دهه 1960 علیه رژیم نظامی وقت بودند و در 15 سال گذشته 6 بار علیه دولت یمن جنگیده‌اند. حوثی‌ها که شیعیان پنج‌امامی هستند هرچند برخی شعارهای (ستیزه‌جویانه) الهام گرفته از ایران را تکرار می‌کنند اما برای مسائل خودشان، یعنی علیه فساد و چیزی که از دید آنها یک دولت مرکزی ازخودراضی و سرکوبگر محسوب می‌شود می‌جنگند. به نظر نمی‌رسد آنها از تهران دستور بگیرند و برای این حمایت ایران را می‌پذیرند که غیر از ایران هیچ کشور دیگری به آنها کمک نمی‌کند. در حقیقت حوثی‌ها سپتامبر گذشته صنعا پایتخت یمن را به‌رغم تلاش‌های ایران برای منصرف کردن آنها، تصرف کردند. حمایت ایران در یمن راهی برای آزردن و مشغول کردن عربستان‌سعودی است. اما در دهه 1960 هنگامی که ناصریست‌های سکولار و ناسیونال- سوسیالیست‌های عرب تهدید اصلی محسوب می‌شدند، عملا این عربستان‌سعودی بود که حوثی‌ها را مسلح و از آنها پشتیبانی می‌کرد. حوثی‌ها بارها آمادگی خود را برای همکاری با جناح‌های رقیب اعلام کرده‌اند. آنها وقتی سپتامبر 2014 پایتخت را تصرف کردند بلافاصله دولت را عزل نکردند بلکه صرفا خود را سرگرم بحث تدوین یک قانون اساسی جدید کردند که اکنون از آن حذف شده‌اند.
علی عبدالله صالح
«علی عبدالله صالح» سال 1978 رئیس‌جمهور یمن شمالی شد و تا سال 2012 تنها رئیس‌جمهور یمن یکپارچه بود. او نیز مانند حوثی‌ها شیعه زیدی است اما از نوع غربی‌تر. او ذاتا یک ناسیونالیست سکولار است. حوثی‌ها بارها علیه حکومت او قیام کرده‌اند. او هرچند یک مقام فاسد و مدیر ضعیف تلقی می‌شد اما با مهارت توانسته است جناح‌های مختلف کشور را به جان یکدیگر بیندازد.
عربستان‌سعودی
سعودی‌ها با بمباران‌های خود از نیروهای «عبدربه منصور هادی» رئیس‌جمهور [مستعفی و فراری] حمایت می‌کنند اما در میان هیچ‌یک از دو طرف جنگ یمن محبوبیت ندارند. آنها پیشروی‌های حوثی‌ها را مانور ایران برای محاصره سرزمین اصلی عرب‌ها ترسیم کرده‌اند. آنها همچنین از این نگرانند که پیروزی حوثی‌ها الهامبخش اقلیت شیعه عربستان بشود. سعودی‌ها ظاهرا به این دلایل در یمن مداخله نظامی کردند. «سلمان بن‌عبدالعزیز» پادشاه جدید عربستان، ژانویه امسال در پی مرگ برادرش به سلطنت رسید. او پسرش محمد بن‌سلمان را به سمت وزیر دفاع و جانشین ولیعهد منصوب کرد. محمد بن‌سلمان که 29 ساله است و نه تجربه نظامی دارد و نه تحصیلات نظامی، به چهره عمومی جنگ یمن در داخل عربستان تبدیل شده است. آمریکا از سعودی‌ها خواسته است جنگ هوایی خود را متوقف کنند. واشنگتن از این نگران است که این حملات به یک کشمکش بزرگ‌تر منطقه‌ای بینجامد اما آمریکا در عین حال با پشتیبانی لجستیکی، مادی و اطلاعاتی خود، از حملات عربستان به یمن حمایت کرده است. این حمایت احتمالا به سبب این است که آمریکا احساس می‌کند به تقویت روابط خود با عربستان نیاز دارد زیرا عربستان گمان می‌کند مذاکرات آمریکا با ایران بر سر برنامه هسته‌ای تهران ممکن است به متمایل شدن آمریکا به سوی ایران و تغییر سیاست واشنگتن در خاورمیانه بینجامد.
القاعده در شبه‌جزیره عربستان
القاعده در شبه‌جزیره عربستان خطرناک‌ترین عضو شبکه گروه‌های محلی وابسته به القاعده در یمن است. این گروه عمدتا در مناطق جنوب شرقی یمن فعال است و سال 2009 با ادغام گروه‌های یمنی و سعودی القاعده تشکیل شد.
گروه فوق، بازیگر اصلی در جنگ میان حوثی‌ها و نیروهای هادی نبوده اما از این بی‌ثباتی سود برده است. این گروه از هرج و مرج کنونی برای گسترش دامنه نفوذ خود استفاده کرده و با قبایل سنی که در گذشته با آنها می‌جنگید، ائتلاف‌های جدید تشکیل داده است.
داعش
داعش، گروه تازه‌وارد این مجموعه از بازیگران است. این گروه از زمان شروع جنگ کنونی یمن حضورش را در این کشور اعلام کرده است. بمب‌گذاران انتحاری این گروه به مساجد زیدی در یمن و نیز مساجد شیعیان در عربستان حمله کرده‌اند. این ظاهرا تلاشی برای دامن زدن به خشونت‌های فرقه‌ای در منطقه است. داعش تاکنون فقط در مناطقی که از قبل از جنگ آسیب دیده و گرفتار هرج و مرج سیاسی بوده، تاخت و تاز داشته است.
کدام آینده؟
چیزی که یمن به آن نیاز دارد بمب‌گذاری‌های بیشتر نیست. بر خلاف داعش در عراق، حوثی‌ها عمیقا در جامعه یمن ریشه دارند یا دست‌کم بخشی از این جامعه هستند. بمب‌گذاری‌ها به احتمال زیاد به کشمکش دامن خواهد زد و حوثی‌ها را به ایران نزدیک‌تر خواهد کرد و این نتیجه‌ای متضاد با چیزی است که سعودی‌ها می‌خواهند. یک رویکرد ارجح این است که تهدید حوثی‌ها خنثی شود. آشتی و مصالحه در قالب تشکیل یک دولت فراگیر دشوار خواهد بود- زیرا بی‌اعتمادی زیادی وجود دارد و تلاش‌های تحت حمایت سازمان ملل پیشرفت چندانی نداشته است- اما تشکیل چنین دولتی هر چه بیشتر به عقب بیفتد، کار دشوارتر خواهد شد.
پایگاه اینترنتی انجمن فارین‌پالیسی