گروه اقتصادی: طرح‌های مسکن وزارت راه‌وشهرسازی بعد از 2 سال از روی کار آمدن دولت یازدهم همچنان پرابهام و راکد است. از زمانی که عباس آخوندی به‌عنوان وزیر راه‌وشهرسازی مشغول به کار شد، انتقاد از طرح‌های حمایتی همچون مسکن‌مهر آغاز شد. جالب اینکه طرحی که مورد انتقاد بسیاری از مسؤولان دولت یازدهم بود باعث شد خیلی‌ها که امیدی به خانه‌دار شدن نداشتند صاحبخانه شوند. همگان انتظار داشتند مسؤولان دولت بعد از انتقادات فراوان از مسکن‌مهر طرح‌های حمایتی جدیدی ارائه دهند که نکات منفی طرحی مانند مسکن‌مهر را هم نداشته باشد اما 2 سال است هیچ‌کدام از وعده‌های مسکنی به مرحله اجرا نرسیده است.  طرح دولت یازدهم برای خانه‌دار شدن مردم چیست؟ این سوال هر بار که انتقادات از مسکن‌مهر انجام می‌شود، اذهان عمومی را به سمت طرح جایگزین دولت تدبیر و امید یعنی مسکن اجتماعی می‌برد. وزیر راه‌وشهرسازی دولت روحانی گفته است: در بحث مسکن‌مهر به دلیل جانمایی‌های غلط و حرکت احساسی در گذشته ما با مشکلات و گرفتاری‌های لاینحلی روبه‌رو بودیم که در سطح کشور سعی شد این مشکلات یکی پس از دیگری گره‌گشایی شود. در برخی از این مجتمع‌ها امکان احداث برخی تاسیسات روبنایی وجود ندارد ولی سعی کردیم با تامین یک‌سوم هزینه‌ها از طریق منابع وزارت راه‌وشهرسازی بتوانیم در تکمیل این تاسیسات کمک کنیم. با این حال یک کارشناس مسکن معتقد است با توجه به سرمایه‌های هزینه‌شده برای مسکن‌مهر نمی‌توان به بهانه موافق نبودن با سیاست‌های این طرح، آن را نادیده گرفت. محمد عدالتخواه در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: درست است که دولت قبل به شکل بی‌برنامه بودجه‌ مملکت را خرج مسکن‌مهر کرد اما به هر حال این اقدام صورت گرفته و دولت فعلی باید آن را به سرانجام برساند. سیدحمید کلانتری، معاون امور تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم از آغاز عملیات اجرای طرح مسکن اجتماعی از نیمه دوم سال 94 خبر داد و درباره پرداخت تسهیلات ساخت آن، گفت: طبعا تسهیلات ساخت مسکن اجتماعی نیازمند هماهنگی با بانک مسکن است و تلاش این است وام ارزان‌قیمت اختصاص یابد و تعاونی‌های مسکن اجتماعی شکل بگیرند تا کار شروع شود. به نظر می‌رسد برای ساماندهی بخش مسکن نیاز به یک استراتژی بلندمدت است که به گفته‌ آخوندی در 3 دهه گذشته توفیقی در این باره حاصل نشده است. نقش بخش خصوصی در سال 87 تا 90 از 73 درصد به 64 درصد کاهش داشته و در برابرش سهم بانکی در حوزه اعتبارات بانکی در این بخش افزایش داشته است؛ همان بحثی که موجب بحران مالی در ایران شده است. سال گذشته اعلام شد وزارت راه‌وشهرسازی در حوزه مسکن ۴ برنامه مسکن حمایتی، مسکن اجتماعی، بازار رهن ثانویه و صندوق توسعه مسکن را در برنامه دارد. در قالب مسکن اجتماعی دولت در نظر دارد ۷۰ هزار واحد مسکونی را خودش بسازد و ۸۰ هزار واحد دیگر را مراکز خیریه بسازند، یعنی در مجموع سالانه ۱۵۰ هزار مسکن اجتماعی ساخته شود. در قالب مسکن حمایتی نیز ۲۵۰ هزار واحد ساخته می‌شود. همچنین در طرح ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی نیز ۱۴۰ هزار واحد ساخته خواهد شد و در مجموع وزارت راه برای ساخت ۵۴۰ هزار واحد مسکن هدفگذاری کرده است. علیرضا خسروی، عضو کمیسیون عمران مجلس با تاکید بر اینکه دیدگاه مجلس ساخت حداقل ۲ میلیون واحد مسکونی باتوجه به نیاز کشور است، گفت: دولت در نظر دارد در مسکن اجتماعی ۶۰ درصد اجاره‌بها را به صورت یارانه (بن اجاره) پرداخت کند. این پرداخت از طریق سپرده‌گذاری ۱۵۰۰ میلیارد تومان در بانک‌ها با نرخ ۲۳ درصدی است تا به این ترتیب سالانه ۳۴۰ میلیارد تومان سود عاید دولت ‌شود. وی ادامه داد: با توجه به ساخت ۷۰ هزار واحد مسکونی در سال ماهانه ۶۵۰ هزار تومان به هر واحد تعلق می‌گیرد اما اینکه این میزان پول با چه روشی پرداخت می‌شود ابهام دارد. اگر به طور مستقیم به‌ازای اجاره پرداخت شود تورم را به وجود می‌آورد. عضو کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه این کار مانند این است که ما بدون اطلاعات وارد میدان مین شویم، تاکید کرد: در مسکن حمایتی قرار است سالانه ۲۵۰ هزار واحد مسکن ساخته شود که در آن ۳۵ درصد اقساط وام خرید توسط دولت تخصیص می‌یابد. خسروی با اشاره به اینکه دولت پیش‌بینی کرده در طول ۴ سال از محل وجوه اداره شده (بودجه عمومی) ۱۳۵ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان به مسکن حمایتی اختصاص یابد، گفت: سهم متقاضی از اقساط ماهانه این طرح 4/1 میلیون تومان تا ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان است. وی همچنین مبلغ سپرده‌گذاری متقاضی برای مسکن حمایتی را ۵۰ میلیون تومان اعلام کرد. طی روزهای گذشته علی ربیعی، وزیر رفاه درباره مسکن اجتماعی گفت: تاکنون منتظر سهم یارانه در این باره از محل هدفمندی یارانه‌ها برای وام بوده‌ایم چون موضوع کمی پیچیده شده و دستور دادیم اقدامات مربوط آغاز شود چون بازپرداخت وام‌های مسکن اجتماعی از چند سال دیگر شروع می‌شود و تا آن زمان هم مشکلات ما کمتر می‌شود. در گام اول مسکن اجتماعی را برای بازنشستگان سپس برای شاغلان و گروه‌های دیگر خواهیم داشت.
وام مسکن بیشتر به حاشیه‌نشینی کمک می‌کند تا خانه‌دار شدن
یکی از اقداماتی که وزارت راه‌وشهرسازی دولت یازدهم انجام داده افزایش سقف تسهیلات مسکن تا 80 میلیون تومان است اما آیا افزایش وام مسکن به خانه‌دار شدن اکثریت متقاضیان کمک می‌کند؟ دبیر انجمن صنفی انبوه‌سازان مسکن استان تهران در این‌باره گفت: کمکی که وام‌های مسکن به ایجاد رانت و حاشیه‌نشینی می‌کنند بیشتر از تاثیری است که این وام‌ها در خانه‌دار شدن مردم دارند. محمدمهدی مافی اظهار کرد: برخی کارشناسان فکر می‌کنند با ارائه تسهیلات مسکن تغییری در وضعیت فعلی ایجاد می‌شود اما به نظر من تغییر چندانی رخ نخواهد داد که این روزها شواهد این مساله نیز قابل مشاهده است. تجربه نشان داده تسهیلات مسکن به رانت عده‌ای تبدیل می‌شود. با توجه به پایین بودن نرخ بهره وام‌های بانکی، بانک‌ها رغبتی برای پرداخت وام مسکن ندارند و غالب پرداختی‌ها نیز به دست عده‌ای محدود می‌افتد. این کارشناس مسکن با بیان اینکه حاشیه‌نشینی در شهرهای بزرگ از مهم‌ترین عارضه‌های وام مسکن است، تصریح کرد: مبالغ این وام‌ها به اندازه‌ای نیست که یک شهروند بتواند در نقاط مناسب شهر خانه تهیه کند، لذا عمده تسهیلات به خرید یا ساخت خانه در حاشیه شهرها اختصاص می‌یابد که عملا به گسترش شهرها و کمک به مهاجرت‌های بی‌رویه می‌انجامد. به گفته مافی، تاثیر متغیرهای اقتصادی همچون پرداخت تسهیلات مسکن بسیار کمتر از متغیرهای سیاسی و اجتماعی است. او گفت: درست است که پارامترهای اقتصادی تاثیر مستقیم می‌گذارند اما رفع موانع بخش مسکن در بستر تصمیم‌گیری‌های سیاسی قابل تحقق است. پرداخت وام حتما تاثیرگذار است ولی در فضایی که تاثیرات سیاسی و اجتماعی بسیار قوی عمل می‌کنند تقویت پارامترهای اقتصادی، تحول چندانی در بخش مسکن ایجاد نخواهد کرد.