محمدرضا تقوی‌پور*: کلان‌داده (big data) واژه‌ای است که به مجموعه داده‌های بسیار بزرگ یا پیچیده اطلاق می‌شود که تجهیزات تحلیل داده‌های مرسوم برای پردازش آن ناکافی است. در مطالعات علوم اجتماعی، کلان‌داده‌ها می‌توانند ابزاری جدید برای بررسی پیچیدگی رفتار انسان‌ها اعم از رفتارهای فردی و اجتماعی و دریچه‌ای جدید برای شناخت افکار عمومی جوامع باشند. در سال‌های اخیر تحقیقات فراوانی به‌منظور شناسایی شیوه‌های تحلیل کلان‌داده‌ها بویژه در پژوهشگاه‌های مطرح غربی انجام شده است که نشان‌دهنده اهمیت داده‌کاوی نزد سیاست‌گذاران این کشورها است. پردازش و تفسیر این داده‌های عظیم می‌تواند همبستگی‌های میان عناصر کلیدی یک جامعه را مشخص و برنامه‌ریزی برای دانلود یا آپلود افکار عمومی در آن جامعه را سهل‌الوصول‌تر کند. امروز با رواج استفاده از شبکه‌های اجتماعی، یکی از بهترین راه‌های دستیابی به کلان‌داده‌ها، دسترسی به مراکز اطلاعاتی
(data center) این شبکه‌هاست که در اختیار کشورهایی است که این مراکز اطلاعاتی در درون آنها ساخته شده‌اند. به‌عنوان‌مثال در یکی از مراکز اطلاعاتی تحت مدیریت آژانس امنیت ملی ایالات‌متحده (NSA) در یوتا، چندین اگزابایت (1018 بایت) داده ذخیره شده است که بدون شک مورد تحلیل و تفسیر کارشناسان این کشور قرار می‌گیرد. این در حالی است که بنا بر گزارش مرکز آمار ایران و مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت (متما)، ضریب نفوذ اینترنت در کشور، سال گذشته به میزان حدود 82 درصد (چیزی حدود 60 میلیون نفر) رسیده است و بر مبنای روندپژوهی در سال 96 شمسی، به مرز 100 درصد خواهد رسید. درحالی که چندی پیش انگلستان با جدیت تمام از شرکت اسرائیلی وایبر خواست دیتاسنترهای خود را به داخل بریتانیا منتقل کند؛ کشور ما با وجود توانایی کافی در ساخت و بهره‌برداری از چنین دیتاسنترهایی سال‌ها است کلان‌داده‌های حیاتی را تقدیم کشورهای رقیب کرده و امنیت اخلاقی، اعتقادی، اقتصادی و سیاسی خود را به خطر انداخته است. طبیعی است ادامه چنین روندی، جز بازی دوسر باخت و تعریف‌شده در زمین حریف و در نتیجه وابستگی فرهنگی و سیاسی چیزی عاید ما نخواهد کرد.
رهبر انقلاب چندی پیش در سالروز ارتحال امام(ره)، استقلال را یکی از شاخصه‌های پنجگانه انقلابی‌گری برشمردند و یکی از شاخه‌های این شاخص مهم را استقلال فرهنگی خواندند و خواستار سلب سلطه دشمن از ابزارهایی شدند که استقلال کشور را تهدید می‌کند.
بدون شک ایران ما به‌عنوان کشوری پیشرو، به‌منظور بهره‌گیری مناسب از تمام ظرفیت‌های عظیم فضای مجازی، راهی جز در اختیار داشتن دیتاسنترها و شبکه‌های اجتماعی بومی ندارد. شبکه‌هایی که قابلیت رقابت با همنوعان خارجی خود را داشته باشند و کلان داده‌های حیاتی کشور را تقدیم بدخواهان مردم‌مان نکنند. تنها در این صورت است که می‌توانیم به استقلال فرهنگی، اعتقادی و سیاسی خود به‌عنوان یک انقلابی امیدوار باشیم.
* کارشناس ارشد مدیریت رسانه