عبدالباری عطوان*: عربستان ‌سعودی نمی‌داند این روزها ضربه‌های سیاسی و نظامی را از کجا دریافت می‌کند ولی آخرین ضربه از گروزنی از جانب روسیه و به صورت مشخص مصر بود. در کنفرانس گروزنی، با اعلام شک و تردید در رهبری عربستان بر اهل سنت، تفکر وهابیت از اردوگاه اهل سنت و جماعت خارج می‌شود و این امر در برهه کنونی برای عربستان بسیار خطرناک است. موضوعی که باعث خشم علمای رسمی و غیررسمی سعودی و حتی همپیمانان آنان مانند یوسف القرضاوی شده، دعوت نشدن آنان به کنفرانس گروزنی است. تنها شخصیت عربستانی دعوت شده یک پژوهشگر امور شرعی سعودی به نام حاتم العونی است که در جهان عرب چهره‌ای شناخته شده نیست. در مقابل هیاتی بزرگ از علمای الازهر مصر مانند احمد الطیب شیخ الازهر، شوقی علام مفتی مصر، اسامه الازهری مشاور عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهوری مصر و علی جمعه مفتی سابق این کشور به کنفرانس گروزنی دعوت شدند که نخبگان رسمی مصر در امور دینی به شمار می‌آیند. مشارکت این هیات بلندپایه در این سطح، بدون تایید شخصی عبدالفتاح السیسی امکان‌پذیر نیست، به این معنا که هماهنگی سیاسی بین روسیه و مصر برای انزوای عربستان و علمای این کشور صورت گرفته تا یک مرجعیت سنی جدید و قوی با پشتیبانی الازهر شکل بگیرد و در مقابل مرجعیت سعودی وهابی کاملا کنار گذاشته شده و اتهام تروریسم و افراطی‌گری به آن زده شود. شرکت‌کنندگان در کنفرانس اهل سنت و جماعت برای عربستان‌سعودی شوکه‌کننده بود- هیچ کدام از شرکت‌کنندگان در این کنفرانس از علمای بارز سلفی و اخوان‌المسلمین نبودند- چرا که در گذشته عربستان حامی و برگزارکننده چنین کنفرانس‌هایی بود. محمد بن السعیدی، استاد فقه دانشگاه ام‌القرای عربستان اجلاس گروزنی را به‌زعم خود توطئه‌ای علیه جهان اسلام و عربستان دانست و محمد البراک، عضو انجمن علمای مسلمان نیز گفت که آیا پوتین و علمای او هستند که اهل سنت را مشخص می‌کنند؟ حاکم المطیری، رئیس حزب‌الامه کویت نیز این اجلاس را بهره‌برداری از طرق صوفیه در به زعم خود جنگ صلیبی روسیه در سوریه خواند. شاید شدیدترین حمله را محمد آل الشیخ از خاندان محمد بن عبدالوهاب، موسس فرقه وهابیت کرد. او در صفحه توئیتر خود نوشت: مشارکت شیخ الازهر در اجلاس گروزنی که عربستان را از دایره شمول اهل سنت کنار زد، ایجاب می‌کند تعامل با مصر را تغییر دهیم، زیرا میهن ما مهم‌تر است.  محمد آل الشیخ افزود: جا دارد مصر السیسی خراب و ویران شود. ما با السیسی بودیم، زیرا اخوان‌المسلمین و سلفی‌های خیانتکار دشمنان ما و او هستند اما در گروزنی به ما پشت و انکارمان کرد پس به تنهایی با سرنوشتش دست و پنجه نرم کند. اما در این میان، القرضاوی با خشم عربستان ابراز همبستگی و همه حملات خود را روی احمد الطیب شیخ الازهر متمرکز کرد و شرکت‌کنندگان در اجلاس گروزنی را علمای درباری و شیوخ شرم‌آور خواند. «از نظر ما، روابط مصر و عربستان در آستانه ورود به یک تونل تنگ و تاریک بحرانی است که چه‌بسا نوری در پایان آن مشاهده نمی‌شود».  این بدان معناست که سران عربستان و چه بسا کشورهای دیگر عرب حوزه خلیج‌فارس باید کمک‌های مالی بیش از 30 میلیاردی را که به مصر کردند، فراموش کنند. مصر کشور منطقه‌ای بزرگی است؛ چه با آن اختلاف‌نظر پیدا کنیم و چه توافق‌نظر. این کشور منافع و محاسبات خودش را دارد و الازهر شریف، مرجع اول اهل سنت و مهم‌ترین آن است. همچنین سران مصر که دست و پایشان در جنگ دهه 60 در یمن سوخت، نمی‌توانند برای پیروزی همپیمان سعودی و کمک‌هایش، به جنگ دومی (در یمن) ورود کنند. مشکل عربستان و علمای آن در اجلاس گروزنی و شرکت‌کنندگان در آن نیست، بلکه در شیوه تدوین سیاست‌ها در عربستان و ورود به جنگ‌های منطقه‌ای و طایفه‌ای حساب نشده و ارزیابی‌های نادرست از موضع عربی و منطقه‌ای است.  اجلاس گروزنی ضربه‌ای قوی به عربستان و علمای آن به شمار می‌رود و زنگ خطری به منظور آگاه کردن این کشور از خطرات اشتباهات بزرگ مرتکب‌شده‌اش و لزوم تسریع در انجام اصلاحات است. وقتی کار به جایی می‌رسد که عربستان به حمایت از تروریسم و پرورش آن متهم و تلاش می‌شود این کشور بعد از جهان عرب، در سطح جهان اسلام منزوی شود، این وضعیت ایجاب می‌کند سعودی‌ها به جای ناسزاگویی به چپ و راست، قدری به طور جدی تامل و اندیشه کنند.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب