عبدالباری عطوان *: هیچ چیز دشوارتر از این نیست که در عربستان سعودی وزیر باشی بویژه این روزها، زیرا باید در هر کلمه‌ای که بگویی دقت زیاد و احتیاط به خرج‌دهی؛ نه به دلیل حساسیت تصمیم‌گیران بلکه به دلیل شبکه‌های اجتماعی که یک «پارلمان» واقعی شده‌اند و بر قوه مجریه و امور کشور در سایه نبود رسانه‌های آزاد، کنترل و نظارت رسمی بر آنها و نیز نبود دموکراسی و پارلمان منتخب و بخش قضایی مستقل، نظارت می‌کنند. محمد التویجری، معاون رئیس اقتصاد و برنامه‌ریزی عربستان از همه خطوط قرمز در نظر حکومت عربستان و تصمیم‌گیرنده اول آن عبور کرد زمانی که به عنوان شخص مسؤول و متخصص که کار خود را خوب بلد است آن هم به حکم تخصصش در یک برنامه شبکه تلویزیونی «ام‌بی‌سی» سخن گفت و هشدار داد عربستان سعودی در صورتی که دست به اصلاحات اقتصادی نمی‌زد و سیاست‌های ریاضت اقتصادی مانند لغو تدریجی سوبسید کالاهای اساسی، اعمال مالیات غیرمستقیم مانند مالیات بر ارزش افزوده و گرفتن عوارض به دلیل برخی خدمات دولتی را در پیش نمی‌گرفت در عرض 3 سال ورشکسته می‌شد.
التویجری می‌خواست این تدابیر بی‌سابقه را برای شهروندان سعودی توجیه کند؛ شهروندانی که بهای هدر دادن‌های مالی طی سال‌های گذشته، سوء‌مدیریت و غرق شدن در جنگ‌های فرسایشی به لحاظ مالی و بشری در سوریه و یمن را می‌پردازند. وی در مطرح کردن این مسائل «علمی» و صادق بود، زیرا این جوان در خارج تحصیل کرده و از سیاست‌های باز در غرب و شرق با هم متاثر شده است. این طبیعی است که سخنان التویجری باعث «هیاهو» در شبکه‌های اجتماعی به دلیل جسورانه بودن و بازتاب واقعیت اقتصادی در کشور با امانتداری و شفافیت اما آنچه غیرطبیعی است این است که این مرد تحت فشار قرار گیرد تا از این سخنان عقب‌نشینی کند، زیرا تصمیم‌گیرنده در عربستان نمی‌خواهد از کلمه «ورشکستگی» استفاده شود؛ نه فقط در این زمان، بلکه در هر زمان و مکان دیگری.
التویجری روز سه‌شنبه در تلویزیون ظاهر شد و از «لغزش زبانی» عذرخواهی کرد و گفت: «کلمات به من خیانت کرد زمانی که از کلمه ورشکستگی استفاده کردم اما این بدان معنا نیست که ما مشکل اقتصادی در پیکره اقتصادی نداریم بلکه داریم و در مرحله آینده به جد به دنبال حل آن هستیم». دکتر خالد الفالح، وزیر نفت عربستان سعودی اشاره به این کرد که ضرورت دارد عملیات نجات «پیشگیرانه» دیگری انجام داد. او سخنانی در امور اقتصادی زد که خارج از تخصصش است، زمانی که گفت: «چشم‌انداز بلندپروازنه سال 2030 هدفش رهایی از نفت به عنوان اساس اقتصاد عربستان نیست بلکه هدفش تنوع‌بخشی به منابع درآمدزا و اقتصادی و افزودن بخش‌های دیگری به آن است و نیز مهیا کردن زمینه سرمایه‌گذاری‌ها و فرصت‌های شغلی برای جوانان». وی تاکید کرد: «ما در خطر نیستیم و در وضع خوبی هستیم، یک بحران اقتصادی جهانی وجود دارد که کشورهای بزرگی مانند روسیه
-کشور بزرگ صنعتی و نفتی- نیز از آن رنج می‌برند». شاهزاده محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد و رئیس شورایعالی اقتصادی خودش کسی بود که در گفت‌وگو با العربیه در زمان اعلام «چشم‌انداز 2030» تاکید کرد به طور کلی از نفت به عنوان تنها منبع درآمدزا در سال 2020 بی‌نیاز می‌شود و تبلیغات گسترده‌ای برای استقبال از این طرح انجام شد که این تصور را به وجود می‌آورد این چشم‌انداز پایان «اعتیاد به نفت» است. اشکالی ندارد که عربستان سعودی با بحران مالی روبه‌رو شود ولی در نظر ما آنچه اشکال دارد این است که تلاش شود مساله برعکس وانمود شود و وزرا مجبور شوند از سخنان خود به این شکل توهین‌آمیز و در ملأعام عقب‌نشینی کنند. ماموریت یک وزیر در عربستان سعودی و چه بسا در کشورهای دیگر حاشیه خلیج‌فارس، تبدیل به ماموریتی بسیار دشوار شده است؛ آن هم نه فقط به دلیل حساسیت بلکه در سایه کاهش حقوق‌ها و لغو همه پاداش‌ها و امتیازهای دیگر. در سایه بحران فزاینده مالی، خداوند به داد وزرا و نیز شهروندان عربستان برسد.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب