دکتر میثم پاشایی*: نزدیک به 15 سال از زمان اجرای پروژه راهآهن غرب میگذرد اما این راهآهن تاکنون پیشرفت چندانی نداشته است؛ راهآهن غرب بخشی از کریدور ترانزیتی کشور به شمار میرود که میتواند در افزایش سهم ترانزیت کشور نقش بسیار مهمی را ایفا کند. با وجود نیاز مردم منطقه، گلایههای فراوان مردم و نمایندگان مجلس، ساخت راهآهن غرب با مشکل رو به رو است و اجرای پروژه آن در بلاتکلیفی به سر میبرد؛ این در حالی است که برخی تصمیمگیرندگان بخش ریلی بدون در نظر گرفتن اولویتها و تخصیص بودجه به طرحهای نیمهتمام ریلی در صدد احداث راهآهن برقی و آغاز پروژههای راهآهن در مناطقی هستند که شاید نیازشان چندان فوری نباشد. راهآهن غرب کشور مراکز
2 استان غربی کشور را به شبکه راهآهن متصل میکند و تا خسروی در مرز عراق امتداد مییابد. راهآهن عراق نیز تا خانقین در نزدیکی خسروی کشیده شده است و در صورت توافق طرفین میتوان راهآهن دو کشور را در مرز خسروی به یکدیگر متصل کرد. راهآهن غرب ارتباط ریلی ایران تا دریای مدیترانه خواهد بود؛ این محور 610 کیلومتر طول دارد و عملیات اجرایی آن از سال 80 آغاز شده است. چندی پیش نیز با توافق سران 4 کشور ایران، سوریه، ترکیه و عراق تفاهمنامههایی امضا شد که براساس آنها قرار شد در آینده نزدیک با ایجاد ویزای مشترک شامگن و تسهیل ارتباطات، امکان سفر در این 4 کشور با یک ویزا فراهم شود و بدیهی است با توسعه زیرساختهای ریلی، جادهای و هوایی این امکان سریعتر محقق میشود. چندی پیش نیز معاون اول رئیسجمهوری گفته بود: یکی از برنامههای مهم دولت احداث بزرگراهها و بویژه توجه به راهآهن غرب کشور است که این راهآهن تا مرز خسروی کشیده سپس به عراق متصل خواهد شد که با اجرای این طرح زوار ایرانی آسانتر و با استفاده از خط پرسرعتی که برای این مسیر طراحی شده، سریعتر میتوانند به عتبات عالیات تردد داشته باشند. دکتر جهانگیری بر این مساله تأکید کرده بود پس از اجرای خط راهآهن غرب تا عراق، این مسیر را تا سوریه و لبنان گسترش خواهیم داد، از این رو در این مسیر بزرگترین کاری که برای سال آینده در استان کرمانشاه صورت خواهد گرفت، تقویت خط ترانزیتی در منطقه غرب خواهد بود که موجب تحول و توسعه خوبی برای این منطقه خواهد شد. طبق گفتههای معاون اول رئیسجمهوری، مسیر راهآهن غرب کشور پس از گسترش به سوریه و لبنان این ظرفیت را دارد که به کشورهای آفریقایی و اروپایی نیز متصل شود. از این رو اجرای طرح راهآهن غرب موجب گسترش و رونق بازار کار در این منطقه خواهد شد. اما باید یادآوری کنیم اقدامات لازم برای تأمین اعتبار راهآهن غرب کشور ضمن بهرهگیری احتمالی از مکانیسمهای فاینانس برای عملیات اجرایی ملایر تا کرمانشاه به طول 141 کیلومتر که تاکنون صرفاً به علت محدودیت اعتبارات سالانه و تناسب نداشتن آن با هزینههای واقعی طرحها به طور مناسب عملی نشده است. محور راهآهن اراک- کرمانشاه از ایستگاه سمنگان در نزدیکی شهرستان اراک (نخستین ایستگاه در مسیر اراک- اهواز) آغاز شده که پس از عبور از ملایر (کیلومتر 92) و حاشیه (سه فیروزان) به موازات جاده نهاوند- کرمانشاه و صحنه- کرمانشاه در کیلومتر 266 به ایستگاه کرمانشاه میرسد. راهآهن غرب کشور (همدان- ملایر- اراک- کرمانشاه- خسروی)، در مجموع به طول 610 کیلومتر است که هماکنون فقط قسمت اراک تا کرمانشاه آن در دست اجراست اما چرا راهآهن غرب با توجه به اینکه از مسیرهای استراتژیک کشور به شمار میآید، همچنان با تأخیر روبهرو است؟ میتوانیم این اطمینان را به مردم کشور بدهیم که اگر اعتبار کافی بدهند این پروژه نیز در 4 سال به سرانجام میرسد اما متأسفانه تزریق اعتبار در سالهای اخیر بسیار پایین و با نیازهای واقعی طرح منطبق نبوده و به همین علت مجموعه پروژه راهآهن غرب کشور، بلاتکلیف باقی مانده است. از آغاز پروژه تا پایان سال 86 تنها حدود 45 میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده شده و این در حالی است که کل طرح نزدیک 900 میلیارد تومان هزینه نیاز دارد و تنها پس از 6 سال، 7 درصد اعتبار اختصاص داده شده در صورتی که باید به طور میانگین سالی 150 تا 200 میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شود تا این پروژه دستکم در 4 سال به پایان برسد اگرنه همان طور بلاتکلیف میماند. اخیراً با مذاکراتی که وزارت راه و شهرسازی با شرکت سیتینگ چین داشته است، این شرکت متعهد شد در صورت عقد قرارداد برای راهاندازی راهآهن غرب [ملایر- کرمانشاه، کرمانشاه- خسروی]، این پروژه را با بهترین کیفیت تا 4 سال آینده احداث و تحویل بدهد. البته این شرکت از لحاظ اعتبار و قدرت سرمایهگذاری جزو 500 شرکت موفق در دنیاست و طبق آخرین آمار منتشره رسمی هماکنون رتبه 338 دنیا را دارد و هماکنون 75 درصد توان مالی آن در بانک و بورس سرمایهگذاری شده و 25 درصد باقیمانده نیز در امور اینچنینی نظیر راهآهن، مسکن، مترو و... سرمایهگذاری میشود. کارشناسان شرکت سیتینگ چین برای راهآهن غرب ایران «ملایر- کرمانشاه، کرمانشاه- خسروی» حدود 2 میلیارد و 500 میلیون دلار برآورد هزینه کردهاند. به هر حال مساله کمبود اعتبار در حالی مطرح میشود که این روزها خبر اجرای پروژههایی شنیده میشود که هزینههای بالایی نیاز دارند اما مانند راهآهن غرب مورد نیاز فوری مردم نیستند؛ برای مثال برقی کردن راهآهن تهران- مشهد، احداث راهآهن چابهار یا راهآهن گرگان- مشهد و پروژههایی مانند قطار سریعالسیر و قطار مغناطیسی یا مگلو از جمله پروژههایی هستند که شاید امروز با وجود 4 هزار کیلومتر طرح نیمهتمام ریلی، ضرورت نداشته باشند؛ با این وجود مسؤولان بر اجرای آنها تأکید دارند و اجرای آنها را با وسواس خاصی پیگیری میکنند. این پروژه به لحاظ اهمیت قابل قیاس با پروژه پارسجنوبی است و هر روز تاخیر در اجرای آن در حقیقت ظلم به منافع ملی است. توجیه پروژه راهآهن غرب کشور اتصال تهران- بغداد است و قطعا توسعه ارتباطات حملونقل بین دو کشور فرصتهای اقتصادی بسیاری برای ایران در عراق ایجاد خواهد کرد. با توجه به سهم 3 درصدی ایران از بازار عراق متاسفانه در مقایسه با کشورهای همانند چین و ترکیه سهم کمتری از بازار این کشور را داریم. در پارسجنوبی تنها در یک مخزن گاز مشترک با قطر، این کشور روزانه 123 میلیارد تومان گاز بیشتر از ایران برداشت میکند که تنها با پول چند روز آن میتوان پروژه راهآهن غرب را کلید زد.
*مدرس دانشگاه