گروه سیاسی: 419 رای موافق در مقابل تنها یک رای مخالف نشان داده بود تصویب طرح تمدید تحریم‌های داماتو علیه ایران در مجلس نمایندگان آمریکا مورد توافق هر دو حزب حاکم در آمریکاست و این اتحاد میان هر دو حزب برای تمدید نظام تحریم‌ها علیه ایران در سنا نیز اعمال خواهد شد؛ همین اتفاق نیز افتاد. به گزارش «وطن‌امروز»، شامگاه پنجشنبه به وقت ایران مصوبه تمدید 10 ساله تحریم‌های داماتو (ISA) علیه ایران در سنا به رای گذاشته شد و با 99 رای موافق و بدون رای مخالف، طرح «قانون تحریم‌های ایران» به تصویب رسید. برخی منابع آمریکایی گزارش دادند جان کری، وزیر خارجه دولت اوباما روز پیش از آن تلاش کرد سناتورها را نسبت به عواقب تصویب تمدید قانون تحریم‌ها آگاه کند. با این حال اما نزدیک به 40 سناتور دموکرات در سنای آمریکا نیز به تمدید «قانون تحریم‌های ایران» رای مثبت دادند.
بر اساس فرآیند قانونی شدن این مصوبه اکنون باراک اوباما 10روز کاری وقت دارد درباره این مصوبه تصمیم‌گیری کند. دولت آمریکا در متن برجام متعهد شده بود تحریم‌های ISA علیه ایران در پایان سال 2016 تمدید نخواهد شد. قانون تحریم‌های ایران (Iran Sanctions Act)
سال 1996 علیه ایران تصویب و 4 دوره 5 ساله علیه ایران اعمال شد. دولت اوباما در متن برجام تعهد داده است از اختیارات قانونی خود برای عدم تمدید این تحریم‌ها در پایان دوره چهارم یعنی در انتهای سال 2016 میلادی استفاده خواهد کرد، چرا که برخی مفاد این قانون به واسطه توافق ایران و 1+5 در برجام تعلیق شده بود و تمدید آن نقض صریح برجام است.
چرا تمدید ISA نقض برجام است؟
براساس توافق ایران و 1+5 بر سر برنامه جامع اقدام مشترک یا همان برجام، برخی تحریم‌ها علیه ایران تعلیق شده‌اند با این حال اما با تمدید قانون داماتو، برخی از این تحریم‌های تعلیق شده در برجام، دوباره علیه ایران اعمال خواهد شد.
به طور مشخص آنچه در متن تحریم‌های داماتو مربوط به تحریم‌های تعلیق شده در برجام است، در ماده 5 این قانون گنجانده شده است. بند a ماده 5 قانون تحریم‌های ایران، در بخش انرژی است. این موارد تحریمی عبارت است از:
1- تحریم سرمایه‌گذاری در میادین نفتی ایران
2- تحریم سرمایه‌گذاری و معامله در بخش پالایش
3- تحریم ارائه خدمات برای حملونقل نفت خام ایران و دیگر محصولات پالایشی
4- تحریم سرمایه‌گذاری و معامله در بخش پتروشیمی ایران
این موارد از تحریم‌های داماتو علیه ایران، در توافق ایران و 1+5 در برنامه جامع اقدام مشترک، تعلیق شده بود و دولت آمریکا تعهد داده بود این تحریم‌ها در سایر تحریم‌های ملی آن کشور علیه ایران، باز نخواهد گشت.
به صورت مشخص در چند مورد از مفاد برجام، گروه 1+5 بر بازگردانده نشدن تحریم‌های تعلیق شده در برجام تاکید کرده بود. به عنوان نمونه در ماده 8 از مقدمه برجام نسبت به عدم بازگردانده شدن تحریم‌های تعلیق شده در برجام در قالب مقررات یا آیین‌نامه‌های جدید تاکید شده بود. ماده 8 از مقدمه برجام (ترجمه اصلاح شده وزارت امور خارجه ایران) می‌گوید:
«گروه 1+5 و ایران متعهد می‌شوند برجام را با حسن‌نیت و در فضایی سازنده، بر مبنای احترام متقابل اجرا نمایند و از هرگونه اقدام مغایر با نص، روح و هدف برجام که سبب تخریب اجرای موفق آن شود، خودداری نمایند. گروه 1+5 از تحمیل الزامات مقرراتی و آیین‌نامه‌ای تبعیض‌آمیز، به جایگزینی تحریم‌های برنامه جامع اقدام مشترک صفحه ٤ و اقدامات محدودیت‌سازی که تحت پوشش برجام قرار می‌گیرند، خودداری خواهند ورزید. برجام بر اجرای برنامه اقدام مشترک (توافق ژنو) که در تاریخ 3 آذرماه 92 در ژنو مورد توافق قرار گرفت، استوار می‌گردد». این بند از مقدمه برجام تاکید کرده تحریم‌های تعلیق شده در برجام در قالب مقررات و آیین‌نامه‌های جدید بازگردانده نمی‌شود. با این حال اما حداقل 4 مورد از تحریم‌های تعلیق شده در برجام، اکنون با مصوبه 100 درصدی سنا و در قالب تمدید قانون داماتو علیه ایران، بازگردانده خواهد شد.
مورد دوم در 1+5 در برجام که اکنون با تمدید قانون داماتو نقض شده، مربوط به ماده 26 است. در ماده 26 دولت آمریکا نسبت به عدم بازگشت تحریم‌های تعلیق شده متعهد شده است.
ماده 26 برجام (براساس ترجمه اصلاح شده وزارت خارجه) می‌گوید:
«... ایالات متحده، با حسن‌نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق متمتع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده فارغ از فرآیند حل‌وفصل اختلافات پیش‌بینی شده در برجام، در چارچوب نقش مشخص رئیس‌جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌نماید. دولت ایالات متحده، در چارچوب نقش مشخص رئیس‌جمهور و کنگره، از اعمال تحریم‌های جدید مرتبط با هسته‌ای خودداری خواهد کرد. ایران اعلام کرده است تحمیل یا بازگرداندن تحریم‌های مشخص شده در پیوست 2 یا وضع تحریم‌های جدید هسته‌ای را به منزله مبنایی برای توقف کلی یا جزیی اجرای تعهدات خود وفق برجام، تلقی خواهد نمود».
براساس این ماده دولت آمریکا متعهد شده براساس اختیارات رئیس‌جمهور مانع بازگردانده شدن تحریم‌های تعلیق شده مندرج در پیوست 2 خواهد شد. اما تحریم‌های مندرج در پیوست 2 چیست؟
در پیوست 2 برجام فهرست تحریم‌هایی که گروه 1+5 باید آنها را تعلیق کند آورده شده است. بند 4 این فهرست مربوط به لیست تعهدات ایالات متحده آمریکا برای برداشتن تحریم‌های اعمال شده علیه ایران است. در بخش 3 از بند 4، تعهدات آمریکا برای برداشتن محدودیت‌ها در حوزه انرژی ایران قید شده است. در بخش 3 از بند 4 پیوست دوم برجام که مربوط به تعهدات آمریکا در برداشتن تحریم‌های حوزه انرژی علیه ایران است، آمده:
3-4 - بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی
1-3 -4 - تلاش برای کاهش فروش نفت ایران شامل محدودیت‌ها بر مقدار فروش نفت خام ایران و کشورهایی که می‌توانند نفت خام ایران را بخرند.
(Iran Sanctions Act of 1996 (ISA) Section 5(a)(7); NDAA Section
1245(d)(1) and (3); TRA Section 212(a); IFCA Sections 1244(c)(1) and
(d), 1246(a) and 1247(a); Section 1 of E.O. 13574, Sections 1(a)(i)-(ii),
2(a)(i), and 5(a) of E.O. 13622; Section 5 of E.O. 13628 and Sections
2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645)
2-3 -4- تحریم سرمایه‌گذاری، شامل مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های مشترک، کالاها، خدمات، اطلاعات، فناوری و دانش و کمک فنی برای بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی.
(ISA Sections 5(a)(1)-(2) and (4)-(8); TRA Section 212(a); IFCA
Sections 1244(c)(1), (d), and (h)(2), 1245(a)(1)(B), (a)(1)(C)(i)(I)-(II),
(a)(1)(C)(ii)(I)-(II), and (c), 1246(a) and 1247(a); Section 1 of E.O.
13574, Section 1 of E.O.13590, Sections 1(a)(i)-(ii), 2(a)(i)-(iii), and
5(a) of E.O.13622, and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645)
3-3 -4 - تحریم خرید، تحصیل، فروش، حملونقل یا بازاریابی نفت، فرآورده‌های پتروشیمی و گاز طبیعی از ایران.
(NDAA Section 1245(d)(1) and (3); TRA Section 212(a); IFCA Sections
1244(c)(1), (d) and (h)(2), 1246(a) and 1247(a); Sections 1(a)(i)-(iii),
2(a)(i)-(ii), and 5(a) of E.O.13622 and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of
E.O. 13645)
4-3 -4 - تحریم صادرات، فروش یا عرضه فرآورده‌های نفتی تصفیه شده و فرآورده‌های پتروشیمی به ایران.
(ISA Section 5(a)(3); NDAA Section 1245(d)(1) and (3); TRA Section
212(a); IFCA Sections 1244(c)(1) and (d), 1246(a) and 1247(a);
Section 1 of E.O. 13574, Sections 1(a)(i) and 5(a) of E.O. 13622;
Section 5 of E.O. 13628; and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O. 13645)
5-3 -4 - تحریم معامله با بخش انرژی ایران شامل معامله با شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو)، شرکت ملی نفتکش ایران.
(NDAA Section 1245(d)(1) and (3); IFCA Sections 1244(c)(1), (d), and
(h)(2), 1246(a) and 1247(a); TRA Section 212(a); Sections 1(a)(i)-(iii),
2(a)(i)-(ii) and 5(a) of E.O. 13622, and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of
E.O. 13645)
6-3-4 - تحریم خدمات تبعی برای هریک از دسته تحریم‌های فوق (هریک از این ارجاعات را ملاحظه کنید).
4-4- کشتیرانی، کشتی‌سازی و بنادر
1-4 -4- تحریم معامله با بخش‌های کشتیرانی و «کشتی‌سازی ایران» و عاملان بنادر شامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، خطوط کشتیرانی جنوب و شرکت بازرگانی نفتیران (نیکو) و عاملان بندرعباس.
(TRA Section 212(a); IFCA Sections 1244(c)(1) and (d); 1245(a)(1)(B),
(a)(1)(C)(i)(I)-(II), (a)(1)(C)(ii)(I)-(II), and (c), 1246(a), and 1247(a);
Section 5(a) of E.O. 13622 and Sections 2(a)(i) and 3(a)(i) of E.O.
13645)
2-4 -4- تحریم خدمات تبعی برای هر دسته از این تحریم‌ها (در هر مورد ارجاعات قوانین مربوط را ملاحظه کنید).
براساس این فهرست کاملا مشخص است با تمدید تحریم داماتو، مفاد این بند از تعهدات آمریکا در برجام کاملا نقض خواهد شد. نکته قابل تامل اینکه در بند 24 برجام ذکر شده است تحریم‌های مندرج در پیوست دوم، همگی شامل تحریم‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران هستند.
ظریف: تمدید ISA نقض برجام است
در کنار بررسی مفاد برجام و قانون ISA، اظهارات محمدجواد ظریف که عامل اصلی به بار آمدن برجام است نشان می‌دهد تیم مذاکره‌کننده نیز تمدید قانون داماتو را نقض برجام می‌داند. ظریف 23 خرداد 95 در مجلس شورای اسلامی و در پاسخ به سوال علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی پیرامون اینکه قانون تحریم‌های ایران، موسوم به «داماتو» چه زمانی لغو می‌شود، گفت: قانون داماتو که دیگر وجود ندارد و قانونی هست به نام ISA که این قانون در پایان سال 2016 مدتش تمام می‌شود. یک گروهی از سناتورها و نمایندگان مجلس آمریکا به دنبال تمدید آن هستند. ما هم به دولت آمریکا تذکر دادیم که باید برجام رعایت شود و تمدید قانون ISA مغایر با برجام است. وی همچنین تاکید کرد: آنها (دولتمردان آمریکا) هم در جلسه استماع کنگره اعلام کردند نحوه برخورد با این قانون باید به شکلی باشد که برجام را نقض نکند. اینجا ما تاکید می‌کنیم برجام مشخص است، اهداف برجام، چارچوب‌های برجام و تعهدات بین‌المللی دولت آمریکا- ربطی هم به این ندارد که دولت کجاست، کنگره کجاست و چه کسی در کاخ سفید نشسته- مشخص است و نباید تحریم‌ها مجددا ایجاد شود.
روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه نیز به مصوبه سنا واکنش نشان داد و اعلام کرد این مصوبه نقض برجام است.
وزارت امور خارجه: مصوبه سنا در تمدید تحریم‌ها علیه ایران مخالف برجام است
سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به تصویب طرح تمدید تحریم‌ها علیه ایران در سنا گفت مصوبه اخیر مجلس نمایندگان و سنای آمریکا برای تمدید تحریم‌ها علیه ایران مخالف برجام و تعهدات آمریکاست.
بهرام قاسمی اظهار داشت: همانگونه که مکررا توسط مقامات عالیرتبه کشور اعلام شده است، مصوبه اخیر مجلس نمایندگان و سنای آمریکا برای تمدید تحریم‌ها علیه ایران مخالف برجام و تعهدات آمریکا در حقوق بین‌الملل مبنی بر عدم مداخله در روابط داخلی و بین‌المللی سایر کشورهاست.
قاسمی تصریح کرد: رئیس‌جمهور ایالات متحده در برجام پذیرفته است با استفاده از همه اختیارات خود، از قانونی و اجرایی شدن موارد مخالف برجام از جمله مصوبه اخیر کنگره جلوگیری کند.
صالحی: مصوبه سنای آمریکا نقض صریح برجام است
علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی که او نیز از عوامل به بار آمدن برجام است روز گذشته اعلام کرد مصوبه سنا نقض برجام است. صالحی که هفته گذشته پس از تصویب تمدید قانون ISA در مجلس نمایندگان گفته بود این مصوبه در صورت قانون شدن، نقض برجام است، دیروز پس از تصویب این قانون در سنای آمریکا گفت: این تمدید عملا نقض صریح «برجام» است بویژه اگر اجرایی و عملیاتی شود.
علی‌اکبر صالحی در مصاحبه با خبرگزاری صداوسیما افزود: این قانون (آی‌اس‌آ یا تحریم‌های 10ساله) اکنون وجود دارد اما رئیس‌جمهور آمریکا آن را ملغی اثر کرده است و فعلا آثاری مترتب بر آن واقف نیست اما اگر دوباره عملیاتی و اجرایی شود، نقض صریح برجام است.
وی درباره واکنش احتمالی ایران به اقدام آمریکایی‌ها گفت: جمهوری اسلامی ایران ضرورتی بر علنی کردن آن (اقدامات متعاقب) مساله ندارد، ما پیش‌بینی‌های لازم را از قبل کرده‌ایم یعنی آمادگی خوبی داریم که بخواهیم واکنش نشان دهیم. صالحی خاطرنشان کرد: در هیات نظارت بر اجرای برجام که رئیس‌جمهور پس از سخنان مقام معظم رهبری آن را تشکیل داده بود درباره این موضوع صحبت شد و اقدامات لازم را مدنظر قرار دادند و گفتند ما سیر تحول «ایسا» را رصد و متناسب با آن تصمیمات لازم را اتخاذ می‌کنیم. رئیس سازمان انرژی اتمی تاکید کرد: اینگونه نبوده است که ما در خلأ پیش رفته و عمل کرده باشیم، چون پیش‌بینی‌های لازم را کرده‌ایم اما فعلا نمی‌خواهیم اعلام کنیم که چه کار خواهیم کرد، چون این موضوع را گذاشته‌ایم تا مسؤولان نظام در زمان مقرر بنا به تشخیص به ما اعلام کنند و ما هم اقدامات لازم را انجام خواهیم داد.
اوباما چه می‌کند؟
براساس ماده 26 برجام رئیس‌جمهور آمریکا متعهد است مانع جایگزینی تحریم‌های تعلیق شده در قالب تحریم‌های جدید علیه ایران شود. باراک اوباما حالا 10 روز کاری وقت دارد درباره این مصوبه سنا تصمیم‌گیری کند. چند سناریو اکنون پیش روی اوباماست:
1- در صورتی که اوباما مصوبه سنا را امضا کند، این مصوبه رسما تبدیل به قانون خواهد شد و رئیس‌جمهور آمریکا ماده 26 برجام را نقض کرده است.
2- اوباما می‌تواند این مصوبه را وتو کند. در این حالت با توجه به اینکه بیشتر از دوسوم کنگره به این قانون رای داده‌اند، وتوی اوباما نیز در مرحله رای‌گیری مجدد وتو خواهد شد. در این حالت ماده 26 برجام در ظاهر توسط اوباما نقض نشده اما در عمل او نتوانسته مانع نقض برجام شود. در این حالت نیز برجام در واقع نقض شده است.
3- اوباما می‌تواند این مصوبه را امضا کند اما در ادامه مانع اجرای آن شود یا در واقع از آن چشم‌پوشی (Waive) کند. در این حالت نیز برجام نقض شده، چراکه او مصوبه نقض تحریم‌ها را امضا کرده و با توجه به روزهای باقیمانده تا پایان ریاست‌جمهوری خود، شرایط را برای تصمیم‌گیری دونالد ترامپ برای اقدام علیه برجام فراهم کرده است.
4- اوباما می‌تواند این مصوبه را نه امضا کرده و نه آن را وتو کند. در این حالت این مصوبه پس از 10 روز تبدیل به قانون شده و اجرایی می‌شود. در این حالت نیز برجام نقض شده است، چراکه بر خلاف ماده 26 برجام اوباما برای ممانعت از اعمال مجدد تحریم‌های تعلیق شده در برجام، اقدامی انجام نداده است.