پاسخ و واکنش ضعیف! این ترجیع‌بند بیشتر واکنش‌های کارشناسان داخلی به واکنش ایران نسبت به تمدید تحریم‌های ISA بود. روحانی در نامه‌های جداگانه به محمدجواد ظریف و علی‌اکبر صالحی دستوراتی را ابلاغ کرد. در نامه روحانی به صالحی درباره پیشرانه‌های هسته‌ای دریایی و سوخت این پیشرانه‌ها مطالبی مطرح شده است. در این نامه روحانی از رئیس سازمان انرژی اتمی خواسته است برای پیشرانه‌های هسته‌ای دریایی و سوخت آنها برنامه‌ریزی و طراحی لازم را انجام دهد. کارشناسان می‌گویند این اقدام دولت، طرح کمیسیون صنایع مجلس نهم برای تهیه شناورهای هسته‌ای با سوخت اورانیوم غنی‌شده بین 46 تا 90 درصد را یادآوری می‌کند.  این واکنش ایران البته خلاف تعهدات برجامی ایران نبوده، کما اینکه روز سه‌شنبه کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا به این موضوع اذعان کردند. از سوی دیگر براساس ماده 4 ان‌پی‌تی این درصد غنی‌سازی حق ایران بوده است. از همین رو کارشناسان داخلی این پاسخ دولت به نقض برجام توسط آمریکایی‌ها را نامتوازن و بسیار ضعیف ارزیابی کردند. با این وجود اما روز گذشته یک منبع آگاه در تیم مذاکره‌کننده اعلام کرد دولت برنامه‌ای برای برنامه‌ریزی و طراحی سوخت با درصد غنی‌سازی 50 درصد ندارد. او از پیشرانه‌هایی گفت که سوخت آنها اورانیوم 5/3 درصد است. البته این پیشرانه‌ها دارای رآکتورهای بسیار بزرگ هستند که دیگر مصارف کاربردی چندانی ندارند و در هیچ جای دنیا نیز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. با این حال این عضو تیم مذاکره‌کننده می‌گوید منظور آنها از سوخت پیشرانه‌های هسته‌ای دریایی، سوختی با اورانیوم 5/3 درصد است چراکه براساس برجام، ایران حق غنی‌سازی بالاتر از 67/3 ندارد. یک منبع آگاه در تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در گفت‌وگو با فارس، درباره دستور روز سه‌شنبه حسن روحانی رئیس‌جمهور به علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی درباره برنامه‌ریزی برای طراحی و ساخت پیشرانه هسته‌ای جهت بهره‌گیری در حوزه حمل‌‌ونقل دریایی و مطالعه و طراحی «تولید سوخت» مصرفی پیشرانه هسته‌ای گفت: تولید سوخت پیشرانه هسته‌ای لزوماً نیاز به غنی‌سازی اورانیوم تا 50 درصد ندارد. وی خاطرنشان کرد: براساس توافق هسته‌ای اگر درجه غنی‌سازی از 67/3 درصد بالاتر نرود، نقض برجام صورت نگرفته است. براساس این گزارش، افکار عمومی و کارشناسان در ایران آنگونه که علی‌اکبر ولایتی، عضو هیات نظارت بر برجام اعلام کرده بود با انتشار واکنش هیات نظارت بر برجام به نقض برجام از سوی آمریکا، مردم خوشحال خواهند شد، انتظار پاسخی متناسب و در سطح نقض برجام را داشتند اما انتشار متن دستور حسن روحانی به وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی، نشان از یک واکنش نامتوازن و غیرهمسطح با اقدام طرف آمریکایی داشت. منتقدان می‌گویند برای ساخت پیشرانه‌های هسته‌ای نیازی به دستور روحانی نبوده و این مساله به دلیل عدم مغایرت با برجام، سال گذشته نیز می‌توانست آغاز شود. به اعتقاد آنان، نامه‌های روحانی بیشتر مصرف داخلی دارد و اعتراض ایران به نقض برجام و اصرار بر آن باعث خواهد شد تحریم‌ها به صورت خودکار علیه ایران عملیاتی شوند.  در همین راستا، حجت‌الاسلام‌ مجتبی ذوالنوری، رئیس کمیته هسته‌ای مجلس شورای اسلامی، گفت: اجرای این طرح به هیچ وجه نقض برجام محسوب نمی‌شود و قطعا اگر هم آمریکا در اجرای توافق بدعهدی نمی‌کرد، به دنبال اجرای این پروژه بودیم. نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: ساخت پیشرانه هسته‌ای برای حمل‌ونقل دریایی، طرحی کاملا صلح‌آمیز در چارچوب  NPT و خارج از تعهدات ایران در برجام است و قطعا اگر رئیس‌جمهور در این رابطه دستور هم نمی‌داد، ما مجاز به انجام آن بودیم. وی که با خانه ملت گفت‌وگو می‌کرد، افزود: به نظر من دستور رئیس‌جمهور، اقدام خاصی نیست که آن را اقدام عکس‌العملی ایران در قبال نقض برجام توسط آمریکا و تمدید قانون داماتو بدانیم. وی با اشاره به دستور رئیس‌جمهور مبنی‌بر اجرا و پیگیری مراحل حقوقی برجام، تصریح کرد: علی‌القاعده منظور رئیس‌جمهور، رسیدگی به این مسائل در کمیسیون مشترک برجام است، از این‌رو وزارت امور خارجه باید نقض عهد از سوی آمریکا را به کمیسیون مربوط منعکس کند تا تصمیم‌گیری صورت گیرد، البته با توجه به نفوذ آمریکا، این کار به جای خاصی نمی‌رسد.
ایستادن در میدان تیر
یکی دیگر از منتقدان نامه حسن روحانی، علیرضا زاکانی، رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس نهم است. او در یادداشتی در صفحه شخصی خود نوشت: دستور ریاست محترم جمهوری جناب آقای روحانی را به آقایان ظریف و صالحی دیدم و دچار تحیر شدم، چراکه علی‌الظاهر ایشان یا عامدانه دستوری را ابراز نموده‌اند که با پیوست غیراعلامی دیگری در عدم ضرورت انجام آن همراه است یا نسبت به سند برجام اطلاع لازم را نداشته یا دچار اشتباه شده‌اند یا مشاوران وی با نیت‌هایی برخلاف مصالح کشور و منافع ملی به وی مشاوره نادرست داده‌اند، زیرا دستور به وزیر محترم امور خارجه یعنی داوطلبانه گردن را در طناب دار نهادن و با افتخار بر چهارپایه آن ایستادن یا خود را در میدان تیر در جایگاه سیبل قرار دادن است تا با اراده دیگران- که اینجا بخوانید آمریکا- زمینه آسیب‌پذیری ملت ایران را فراهم آورند. او از ظریف خواست به‌هیچ‌وجه اقدامی پیرامون خواست آقای رئیس‌جمهور انجام ندهد که آمریکا بشدت مشتاق قرارگیری ما در مسیر روشن محکومیت ایران در قالب سند برجام می‌باشد، پس باید نسبت به دستور جناب آقای روحانی چشم گفت ولی اقدامی نکرد. زاکانی افزود: در ارتباط با فرمایش به آقای صالحی نیز باید گفت اساساً این موضوع نسبتی با سند برجام ندارد و فقط این کار خوب، اظهارنظری غیرمرتبط برای اظهارنظر کردن است نه اقدام مناسب با عهدشکنی آمریکا در تحریم مجدد ملت ایران و شکستن دوباره برجام، پس باید انتظار کشید تا فراتر از ارائه راهکارهای نادرست و دردسرساز یا انجام وظایف ذاتی دستگاه‌ها، اقدامی منطقی و جدی را مشاهده کرد تا آمریکا که امروز نیازمند برجام است، دست از زیاده‌خواهی‌های خود بردارد یا لااقل ناامید از طمع‌ورزی بیشتر شود.
دستور روحانی آخرین اقدام ایران نیست
علاوه بر منتقدان داخلی، در آمریکا نیز واکنش حسن روحانی به نقض برجام از سوی آمریکا، کم‌اهمیت تلقی شد. جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در واکنش به دستور حسن روحانی اعلام کرد از دستور روحانی آگاه است و این اقدام نقض تعهدات ایران در توافق هسته‌ای نیست. به گزارش تسنیم به نقل از رویترز، ارنست در کنفرانس خبری خود به خبرنگاران گفت: این اطلاعیه از سوی ایرانی‌ها در تضاد با توافق بین‌المللی برای ممانعت از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای نیست.
جان کربی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد آمریکا اطمینان دارد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که مسؤول نظارت بر سایت‌های هسته‌ای ایران است قادر به بررسی پایبندی ایران به توافق هسته‌ای خواهد بود. شاید همین واکنش‌های داخلی و خارجی به واکنش ضعیف ایران باعث شد تا عضو هیات نظارت بر برجام دستور روحانی را اولین قدم ایران در پاسخگویی به نقض برجام بداند و بگوید قطعا این آخرین تصمیم ایران نیست. علی‌اکبر ولایتی در نشست خبری دهمین اجلاس شورایعالی مجمع جهانی بیداری اسلامی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه نظرتان درباره دستور اخیر رئیس‌جمهور به آقایان ظریف و صالحی مبنی بر انجام اقدامات لازم در پاسخ به نقض برجام آمریکا چیست؟ بیان کرد: ایران براساس ضوابط بین‌المللی در گفت‌وگوهای هسته‌ای شرکت کرد و براساس آنچه در برجام آمده، قرار بود ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را برای مدتی کوتاه، محدود کند و طرف مقابل هم که در راس آنها آمریکاست، قرار بود تحریم‌های از پیش وضع شده علیه ایران را ملغی کند و مانع تداوم تحریم‌ها یا وضع تحریم‌های جدید علیه ایران شود. دبیرکل مجمع جهانی بیداری اسلامی ادامه داد: این اقدام آمریکایی‌ها قطعاً براساس موازین حقوقی، نقض برجام محسوب می‌شود و البته در قرارداد برجام جای شکایت هم برای ما یا هر طرف دیگری دیده شده و ما نیز قطعاً اقدامات لازم را انجام خواهیم داد. ولایتی با بیان اینکه فرق ایران با دیگر کشورها این است که زیر بار تحریم آمریکایی‌ها نخواهند رفت، اظهارکرد: آمریکایی‌ها بدانند که در پایان کار آنها ضرر خواهند کرد و این اقدام رئیس‌جمهور اولین قدم ما است ولی آخرین قدم ما نخواهد بود.

در برجام امتیازات سنگینی داده ایم
حضرت آیت‌الله العظمی مکارم‌شیرازی با تاکید بر اینکه امتیازات سنگینی در برجام به طرف‌های مقابل داده‌ایم، خواستار آمادگی دولت در برابر نقض برجام در صورت اجرای تحریم‌های 10 ساله شد. به گزارش رسا، حضرت آیت‌الله ناصر مکارم‌شیرازی در جلسه درس خارج فقه خود که با حضور طلاب و روحانیان در مسجد اعظم قم برگزار شد، با بیان اینکه دشمنان ما پیمان‌شکن هستند، بدعهدی آمریکا در اجرای برجام را محکوم کرد و گفت: آمریکا با تمدید تحریم‌ها در حال پیمان‌شکنی است، یکی از مقامات آمریکایی گفته بود «ایرانی‌ها باید به تحریم‌ها عادت کنند و ما سال آینده تحریم‌های بیشتری وضع خواهیم کرد»، در مقابل این قلدرها باید ایستاد.  وی تصریح کرد: ما در برجام امتیازات سنگینی به طرف مقابل دادیم، در مقابل اگر بخواهند نامردی و پیمان‌شکنی کنند، مساله قابل تحملی نیست، باید آماده بود.
این مرجع تقلید افزود: البته کار عجولانه هم نباید کرد، باید منتظر بمانیم ببینیم برجام را پاره می‌کنند یا خیر؛ اگر تمدید تحریم‌ها را اجرایی کردند باید تصمیم مقتضی بگیریم، البته باید از هم‌اکنون مسؤولان و دولتمردان ما برای واکنش به نقض برجام آماده باشند اما نباید در نقض برجام پیشقدم شویم.