این روزها از آسمان جنوب کرمان خاک می‌بارد اما کمتر از همیشه بحث نجات تالاب جازموریان مطرح می‌شود. این درحالی است که گرد و غبار مردم را خانه‌نشین می‌کند. متاسفانه سیاسی شدن مساله جازموریان سبب شده پرداختن به این مساله زیست‌محیطی به جای اینکه حساسیت بهداشتی و اجتماعی داشته باشد مورد سوءاستفاده قرار گرفته و در نتیجه طرح‌های احیای این تالاب از حساسیت‌های زیست محیطی افتاده است. این روزها مردم شهرستان‌های رودبار، قلعه‌گنج و منوجان و کهنوج از بروز ریزگردها به تنگ آمده‌اند و حتی مدارس نیز در برخی شهرستان‌ها به دلیل شدت آلودگی هوا تعطیل شده است. با سردتر شدن دمای هوا در عرصه‌های شمالی و مواجهه با جبهه هوای گرم در استان‌های جنوبی هر روز شاهد بروز بادهای شدید هستیم و با وزش کوچک‌ترین بادی بستر جازموریان که حالا به بیابانی بی‌آب و علف تبدیل شده به کانون ریزگردها تبدیل می‌شود. نمونه این مساله که در روزهای اخیر رسانه‌ای شد وقوع پدیده ریزگردها در هرمزگان بود که زندگی مردم را مختل کرد. اگر چه اخبار ریزگردهای هرمزگان رسانه‌ای شد اما کمتر به این موضوع پرداخته شده که دلیل بروز این ریزگردها بادهای شمال به جنوب بود که خاک بستر جازموریان را کیلومترها آن سوتر به سر مردم هرمزگان ریخت. در ماه‌های ابتدایی سال جاری مسؤولان استان کرمان با برگزاری جلسات مختلف از جنبه‌های گوناگون دلایل بروز این پدیده را بررسی کردند و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور به جنوب کرمان سفر کرد و پیشنهاد داد الگوی احیای دریاچه ارومیه برای جازموریان هم عملیاتی شود. هر چند مطالعاتی هم درباره وضعیت و دلایل بروز مشکلات جازموریان و امکان احیای این باتلاق توسط جهاد دانشگاهی صورت گرفت اما هنوز اقدامی برای احیای این حوزه آبریز انجام نشده است. بیابان جازموریان حالا به کانونی دردسرساز برای مردم منطقه تبدیل شده و ۴ استان اطراف کرمان و تقریبا ۲۵ درصد کشور را در معرض بروز ریزگردهای داخلی قرار داده است. تمام این دردسرها در حالی در جنوب کرمان ایجاد شده که گویا قرار نیست واقعا اتفاقی برای احیای این حوزه آبگیر بیفتد. اما خشک شدن جازموریان پروسه‌ای بوده که از ۲۰ سال قبل در منطقه روی داده است و بتدریج تمام منطقه را فراگرفته است. خشکسالی متهم اول از بین رفتن اکوسیستم منطقه بوده و سدسازی روی هلیل‌رود و بم‌پور هم بر این مشکل افزوده است. نگرانی اصلی مردم این شهرها تنفس هوای آلوده و انتظار بروز انواع و اقسام بیماری‌های تنفسی است که دیر یا زود گریبانگیر آنها خواهد شد. گرد و غبارهایی که گفته می‌شود به ٣٧ نوع فلز آلوده‌است، فلزهایی که عامل بیماری‌های مختلفی ازجمله بیماری‌های عصبی و سرطان است. محمد اسلامی، کارشناس مسائل زیست‌محیطی که اهل جنوب استان کرمان است در گفت‌وگو با مهر، می‌گوید: بحران ریزگردها در جنوب کرمان جدی شده است و از مرحله هشدار گذشته و مسؤولان باید فکری اساسی برای حل این مشکل کنند. وی افزود: نمی‌شود مردم را در گرد و غبار ناشی از بی‌توجهی مسؤولان در دهه‌های گذشته رها کرد و گفت داریم مطالعه می‌کنیم آن هم توسط سازمانی که تجربه‌ای در این باره ندارد. وی ادامه داد: مردم به صورت عملی با این ریزگردها دست به گریبان هستند و این هوا را نفس می‌کشند و باید از مشاوری کارکشته و ملی برای حل مساله استفاده کرد. اسلامی افزود: محیط‌زیست باید در سطح ملی برای احیای مجدد جازموریان وارد شود و نباید در انتظار نشست و همه چیز را به نتایج تحقیقات واگذار کرد، چون در کشور موارد مشابه بسیاری وجود دارد و باید از تجربیات آنها استفاده کنیم و به طور خاص باید به دریاچه ارومیه اشاره کرد چون با شرایط جازموریان در عرض چند ماه و با اجرای سیاست‌های مناسب مدیریت آب این دریاچه احیا شد. وی گفت: اختصاص حقابه رودخانه‌ها هر چند به دلیل خشیدگی بستر رودخانه‌ها و دشت‌های اطراف نمی‌تواند در کوتاه‌مدت چاره‌ساز باشد اما باید مورد توجه قرار گیرد چون روی اکوسیستم و بالا رفتن رطوبت منطقه و کاهش میزان ریزگردها موثر است. این کارشناس مسائل زیست‌محیطی گفت: بم‌پور و هلیل‌رود باید نقش مثبت‌تری در احیای این باتلاق ایفا کنند از سوی دیگر نباید فراموش کرد می‌توان با باروری ابرها و جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی منطقه مشکلات را کمتر کرد. اسلامی بیان کرد: کشت گیاهان در بستر خشکیده می‌تواند در حفظ رطوبت منطقه تاثیرگذار باشد. وی گفت: این پدیده که هم‌اکنون شاهد آن هستیم در دولت فعلی ایجاد نشده که انتظار داشته باشیم با جوسازی رفع شود باید با تدبیر و همکاری مردم مشکل حل شود اما انتظار از مسؤولان دولت فعلی همراهی و چاره‌اندیشی است. کارشناس مسائل زیست‌محیطی بیان کرد: از یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار بیابان در جنوب کرمان ۲۹۰ هزار هکتار کانون بحرانی فرسایش است و جازموریان کانون اصلی این پدیده محسوب می‌شود. هم‌اکنون جازموریان با وسعتی معادل ۵۸۰ هزار هکتار به تهدیدی جدی برای مردم تبدیل شده است.
بروز 25 درصد از ریزگردهای کشور ناشی از باتلاق خشک‌شده جازموریان است
نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس اظهار داشت: فاجعه‌ای که سال‌ها قبل در ارومیه رخ داد هم‌اکنون در جازموریان اتفاق افتاده است و به همین دلیل از دولت و سازمان محیط‌زیست می‌خواهیم طرحی مدون و زمان‌بندی شده برای رفع مشکل مردم جنوب کرمان ارائه دهند. یحیی کمالی‌پور تصریح کرد: در گذشته‌ای نه‌چندان دور این تالاب یکی از مهم‌ترین حوزه‌های آبریز فلات مرکزی ایران محسوب می‌شد اما هم‌اکنون محل چرای دام‌ها و شترهای مردم محلی شده است و متاسفانه در سال جاری نیز شاهد آبگیری این تالاب نبوده‌ایم. کمالی‌پور ادامه داد: در کنار صدمات زیست‌محیطی که به منطقه وارد شده، خشک شدن بستر جازموریان و هلیل‌رود موجب بروز گرد و غبار شدید طی ماه‌های اخیر در منطقه شده است هر چند هنوز بادهای محلی منطقه که از اوایل بهار تا تابستان می‌وزد آغاز نشده اما در فصل جاری چندین بار شاهد بروز پدیده ریزگردها در شهرستان‌های جنوبی استان بوده‌ایم. وی افزود: طبق آمار ۲۵ درصد از ریزگردهایی که در کشور روی می‌دهد از این باتلاق خشک‌شده نشأت می‌گیرد. وی ادامه داد: در هر ثانیه باید ۷۰۰ لیتر آب به این تالاب وارد شود اما رودخانه‌های هلیل‌رود و بم‌پور به کلی خشک شده‌اند که در کنار خشکسالی، ساخت سد نیز در این زمینه تاثیرگذار بوده است. وی گفت: در حال حاضر با بحران جدی مواجه هستیم که اگر کنترل نشود در آینده شاهد فاجعه خواهیم بود.