مهردادبذرپاش درباره بحران زیست‌محیطی خوزستان نامه سرگشاده‌ای خطاب به رئیس‌جمهور منتشر و تاکید کرد: ضعف مدیریت در سازمان حفاظت محیط‌زیست، حل مشکل ریزگرد در خوزستان و دیگر استان‌ها را غیر ممکن ساخته است.
بذرپاش با انتشار نامه سرگشاده‌ای خطاب به حسن روحانی، رئیس‌جمهور نکاتی را درباره بحران زیست‌محیطی خوزستان مطرح کرد. متن این نامه به شرح ذیل است:
بسمه تعالی
«دولت به اهالی خوزستان که در راه اسلام آنقدر فداکاری کردند، خدمت کند، این یک تکلیف شرعی است». امام خمینی قدس سره الشریف
جناب آقای دکتر حسن روحانی
رئیس‌جمهور محترم
سلام علیکم
احتراما، در 2 هفته‌ای که گذشت، گرد و غبار میهمان ریه‌های مردم اهواز شده بود تا حاصل چند سال بی‌توجهی به مساله گرد و غبار یا به اصطلاح «ریزگرد» نفس مردم این شهر را به شماره اندازد. مردم استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان به لحاظ شرایط اکولوژیکی مناطق، همواره در طول تاریخ تا حدودی دچار این مشکل بوده‌اند ولی آنچه باعث بحرانی شدن آن در 2 هفته در شهر اهواز شد چیزی جز بی‌تدبیری و بی‌اعتنایی به مساله محیط‌زیست در چند سال گذشته نبود. پدیده ریزگردها ارتباط مستقیمی با خشکسالی، کاهش شدید رطوبت خاک، دستکاری انسان در طبیعت و خشک شدن تالاب‌ها دارد که همه آن عوامل قابل پیش‌بینی و قابل پیشگیری است و بدیهی است نیازمند مدیریت هوشمند است.
پدیده ریزگرد در 2 استان فوق‌الذکر در دولت‌های هفتم و هشتم شروع به افزایش نمود ولی هیچ اقدامی در دوره آن دولت‌ها نه تنها انجام نشد بلکه حتی به عنوان یکی از معضلات زیست‌محیطی مطرح نیز نشده بود. با شدت گرفتن پدیده گرد و غبار در استان‌های فوق‌الذکر در دولت‌های نهم و دهم، گرچه آن دولت‌ها مدعی دولت محیط‌زیست نبودند ولی به فکر معضل پدیده گرد و غبار افتادند به‌طوری که در ابتدای دولت دهم (مرداد‌ماه 88) برای اولین‌بار آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیانبار پدیده گرد و غبار(ریزگرد) در کشور به تصویب هیات دولت رسید.
در این آیین‌نامه، 3 برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در نظر گرفته شده بود و در هر برنامه وظایف نهاد‌های دولتی نظیر سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، سازمان هواشناسی، استانداری‌های استان‌های در معرض، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت راه و ترابری، وزارت نیرو، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور، وزارت امور خارجه و شهرداری‌های شهرهای در معرض، تعیین و هماهنگی هر سه برنامه به عهده سازمان حفاظت محیط‌زیست گذاشته شده بود.
دولت یازدهم که شعار دولت محیط‌زیستی سر می‌داد، به‌جای ادامه اجرای آیین‌نامه سال 1388 و برنامه‌های مندرج در آن، آیین‌نامه جدیدی در تیرماه 95 به تصویب رساند که در آن هیچ برنامه‌ای ارائه نشده و فقط تشکیل ستاد و تعیین وظایف وزارتخانه‌ها و شهرداری‌ها تعیین شده بود. در آیین‌نامه جدید کلیه مفاد آیین‌نامه سال 1388 لغو گردید.
البته در ابتدای دولت یازدهم قرار بود برنامه کوتاه‌مدت دولت دهم در سال‌های 93 و 94 اجرا شود ولی نه تنها اجرا نشد بلکه بعد از گذشت حدود 80 روز از انقضای مصوبه قبلی، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست اقدام به نامه‌نگاری با معاون اول رئیس‌جمهور برای ابلاغ آیین‌نامه جدید کرد.
بدیهی است برنامه‌های کوتاه‌مدت نظیر آماده‌باش مراکز درمانی، توزیع ماسک بین مردم، تعطیلی مدارس و سازمان‌های دولتی، شست‌وشوی مقره‌های برق فشار قوی و نظایر آنها، درمان درد نیست بلکه برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت باید هرچه سریع‌تر آغاز شود که چاره کار خواهد بود. برای برنامه‌های مذکور هنوز اطلس کانون ریزگردها توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست تهیه نشده و به‌رغم اینکه بارها رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست از تهیه آن در رسانه‌های گروهی خبر داده ولی کسی آن را مشاهده نکرده و هنوز رونمایی نشده است.
عدم وجود چنین اطلسی، باعث گردیده درباره کانون ریزگردها نظرات متفاوتی در بین متخصصان و مردم ابراز شود. برخی می‌گویند ریزگردها از کشورهایی نظیر عراق و عربستان وارد خاک ایران می‌شود. اعضای انجمن هیات علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع معتقدند بخش بزرگی از ریزگردهای استان خوزستان از منشأ داخلی و هورهای منطقه بخصوص هورالعظیم است. اساتید دانشگاهی منابع طبیعی می‌گویند طبق آزمایش‌های انجام گرفته، ریزگردهایی که در آسمان خوزستان دیده می‌شود، بدون هیچ تردیدی منشأ تالابی دارند که به احتمال قوی از تالاب هورالعظیم در جنوب ایران و عراق نشأت می‌گیرند.
وقتی کانون اصلی ریزگردها در داخل کشور باشد در این صورت ضعف مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست در حل این مساله کاملا آشکار می‌شود، لذا رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست تلاش می‌کند افکار عمومی را از کانون اصلی ریزگرد منحرف نموده و آن را به گردن داعش بیندازد. رئیس سازمان محیط‌زیست جهت سامان دادن به بحران ریزگرد حتی از رفتن به مرکز بحران خودداری کرد. ایشان به خبرنگار گفت: رفتن ما به شهرهای آلوده مشکلی را حل نمی‌کند و نمی‌توانیم تمام کارهای‌مان را تعطیل کنیم و برویم وسط
گرد و غبار بنشینیم.
اکنون به جرات می‌توان گفت ضعف مدیریت در سازمان حفاظت محیط زیست، حل مشکل ریزگرد در استان خوزستان و دیگر استان‌های کشور را
غیر ممکن ساخته است. در اینجا راه‌حل‌های پیشنهادی ارائه می‌شود ولی اجرای این راه‌حل‌ها نیازمند مدیریت استراتژیک و مسلط به مقوله توسعه پایدار است. راه‌حل‌ها باید در 3 مقطع کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت باشد، زیرا برخی از راه‌حل‌ها نیازمند زمان و هزینه بالاست و نمی‌توان در کوتاه‌مدت به آن دست یافت.
راهکارهای کوتاه‌مدت
1- شناسایی کانون‌های تولید گرد و غبار و تهیه اطلس پهنه‌بندی کانون‌های ریزگرد
2- ایجاد سیستم پایش هوشمند و سیستم هشداردهنده
3- مالچ‌پاشی در نقاطی که ذرات شن و ماسه وجود دارد(مالچ‌پاشی محل تالاب‌های خشک شده ممنوع است).
4- آموزش همگانی برای مقابله با اثرات بهداشتی ریزگردها به عموم مردم
5- تعیین حقابه زیست‌محیطی هورهای استان خوزستان و همچنین تالاب‌های هامون
6- تجهیز مراکز بهداشتی ویژه مقابله با بحران ریزگرد در مناطق مبتلابه
7- تجهیز اورژانس‌های ویژه در مناطق بحرانی ریزگرد
8- جلوگیری از تخلیه پساب مجتمع کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه به هورهای منطقه خوزستان
9- تثبیت بیولوژیک تپه‌های ماسه‌ای و استفاده از انواع روش‌های بیومکانیکی در مواقع بروز بحران
10-کاشت گیاهان بومی منطقه بویژه گیاهان علفی شورپسند که منطبق با شرایط اکولوژیک منطقه می‌باشد.
راهکارهای میان‌مدت
1- ایجاد کمربند فضای سبز در شهرهای بحرانی، فرودگاه‌ها، جاده‌ها، راه‌آهن و حوضه‌های آبخیز سدها
2- تجدید نظر در سد‌های ساخته شده یا در حال ساخت در استان خوزستان برای کنترل رطوبت خاک مناطق بحران‌زا
3- بازنگری در طرح‌های انتقال آب منطقه و ترجیحا جلوگیری از آنها حداقل به مدت کوتاه چند ساله
4- حفاظت ویژه از تأسیسات آب آشامیدنی شهرهای مناطق بحرانی
5- ایجاد فضای سبز در کانون‌های بحران ریزگرد
راهکارهای بلندمدت
1- ارائه طرح جامع مدیریت احیای جنگل‌ها و مراتع در استان‌های خوزستان و لرستان
2- ارائه طرح جامع مقابله با فرسایش خاک و شن‌های روان در کشور
3- تدوین و اجرای تفاهمنامه همکاری دوجانبه با کشورهای همسایه جهت کنترل کانون‌های ریزگرد
4- تدوین و اجرای تفاهمنامه همکاری با برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد برای اجرای برنامه‌های چندجانبه و بین‌المللی
5- تقویت دیپلماسی زیست‌محیطی و پایبندی به آن، در راستای هم‌افزایی منطقه‌ای برای حل مشکلات و بحران‌های به وجود آمده.
و من‌الله‌التوفیق
مهرداد بذرپاش