شامگاه جمعه بود که شبکه خبری فاکس‌نیوز از آماده‌باش ناوهای جنگی «یواس‌اس‌راس» و «یواس‌اس‌پورتر» در شرق دریای مدیترانه برای حمله به خاک سوریه خبر داد. همچنین اعلام شد دونالد ترامپ با سران چند کشور درباره تدارک حمله به سوریه، ایجاد مناطق امن مورد ادعایش در این کشور و برکناری بشار اسد رایزنی‌هایی داشته است. سرانجام ساعاتی پس از همهمه رسانه‌ای مبنی بر احتمال مداخله نظامی آمریکا در سوریه به ادعای حمله شیمیایی اخیر در خان‌شیخون ادلب، ارتش آمریکا بامداد جمعه با شلیک 59 موشک تام‌هاوک، یک پایگاه هوایی ارتش سوریه در استان حمص را هدف قرار داد. این حمله موشکی بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل و کنگره آمریکا و از ناوهای آمریکایی مستقر در دریای مدیترانه و به بهانه حمله شیمیایی به خان‌شیخون در استان ادلب انجام شده است. این درحالی است که دولت سوریه به‌کارگیری هرگونه سلاح شیمیایی را رد کرده است. پنتاگون با اعلام اینکه برنامه‌ای برای حملات بیشتر در سوریه ندارد، افزود در حمله هوایی به الشعیرات، چندین فروند هواپیما، سامانه‌های دفاع هوایی و دستگاه‌های رادار هدف قرار داده شد ولی بخش‌هایی از پایگاه که احتمال حضور نیروهای روسی در آن وجود داشت، هدف قرار نگرفته است. پنتاگون در عین حال مدعی شده است پیش از حمله، روسیه را از عملیات قریب‌الوقوع مطلع کرده بود تا به هواپیماها یا پرسنل روس در سوریه آسیبی وارد نشود. ناظران می‌گویند فرماندهی مرکزی آمریکا که در منطقه خاورمیانه حضور نظامی دارد از سال‌ها قبل طرح‌هایی را برای حمله به دولت سوریه آماده کرده بود تا در صورت تصمیم کاخ‌سفید امکان اجرای فوری آن وجود داشته باشد.
میزان تلفات حمله موشکی آمریکا
وزارت دفاع روسیه اعلام کرده از 59 موشک تام‌هاوک شلیک شده آمریکا به سوریه، تنها 23 موشک به پایگاه الشعیرات اصابت کرده که در پی آن 99 فروند هواپیما از بین رفته و یک ایستگاه رادار منهدم شده است. اما گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که به جز 6 فروند میگ در حال تعمیر سایر هواپیماها به آشیانه‌های امن منتقل شده بودند. این حمله موشکی آمریکا همچنین به شهید شدن 4 نظامی سوریه و زخمی شدن 6 نظامی دیگر منجر شده است. از سوی دیگر، گزارش‌های منابع رسمی سوریه حاکی است تعدادی از این موشک‌ها به روستاهای الشعیرات و الحمرات در حومه جنوب شرقی حمص اصابت کرده که به شهادت دست‌کم 9 غیرنظامی از جمله 5 کودک و زخمی شدن 4 غیرنظامی دیگر منجر شده است.
نخستین اظهارات ترامپ بعد از فرمان جنگ
رئیس‌جمهوری آمریکا صبح جمعه بعد از صدور فرمان حمله موشکی گسترده به پایگاه الشعیرات، مدعی شد بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه از گازهای اعصاب برای کشتار مردم استفاده کرده است. دونالد ترامپ همچنین در پیامی که بیشتر شبیه اعلان جنگ جهانی بود از همه ملت‌های متمدن(!) خواست که در تجاوز به سوریه با آمریکا شریک شوند. او ساعتی پیش از حمله، جنگ با نظام سوریه را مسؤولیت خود دانسته بود. این در حالی بود که دو هفته پیش آمریکایی‌ها در موصل حدود یکهزار انسان بیگناه را در پناهگاهی به خاک و خون کشیدند و نه دل جامعه جهانی و نه دل ترامپ برای قربانیان در این پناهگاه نلرزید.
واکنش سوریه به تجاوزگری آمریکا
فرماندهی کل ارتش سوریه بیانیه‌ای را درخصوص تجاوز آمریکا به پایگاه نظامی الشعیرات در حمص منتشر و اعلام کرد این تجاوز آمریکا نشانگر ادامه استراتژی اشتباه آمریکاست. در این بیانیه آمده است: این تجاوز آمریکا نشانگر ادامه استراتژی اشتباه آمریکاست و مبارزه با تروریسم را که توسط ارتش سوریه صورت می‌گیرد از بین می‌برد و باعث می‌شود ایالات متحده شریک داعش و النصره و دیگر گروه‌های تروریستی باشد. فرماندهی ارتش سوریه تاکید کرد: پاسخ ما اراده بیشتر برای دفاع از مردم سوریه و در هم کوبیدن تروریسم در هرجایی و بازگرداندن امنیت و ثبات به تمام اراضی سوریه است. ارتش سوریه تاکید کرد: اقدام آمریکا برای تلاش جهت توجیه تجاوز خود در حالی که واقعیت رخدادها در خان‌شیخون مشخص نشده است این پیام را به تروریست‌ها می‌دهد تا مجددا از سلاح شیمیایی استفاده کنند. محمد رامزالترجمان، وزیر اطلاع‌رسانی سوریه نیز در واکنش به این مساله گفت: این تجاوز غافلگیرکننده نبود، بلکه مکمل حملات اسرائیل به مواضع ارتش عربی سوریه است. الترجمان همچنین تأکید کرد آمریکا نمایش استفاده از سلاح شیمیایی را به راه انداخت تا این تجاوز را موجه جلوه دهد. تجاوز آمریکا در زمانی صورت گرفت که قطار مصالحه آغاز به حرکت کرده و روند سیاسی بهبود یافته بود.
روسیه: اقدام آمریکا تجاوزکارانه است
پس از حمله تجاوزکارانه آمریکا به پایگاهی هوایی در سوریه، مسکو تمام همکاری‌ها و توافق‌های خود با واشنگتن درباره سوریه را متوقف کرد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه با اعلام این خبر، به تجاوز بامداد جمعه آمریکا به پایگاه هوایی الشعیرات واکنش نشان داد و گفت این اقدام نیروهای آمریکایی، مسکو را به یاد تجاوز به عراق در سال 2003 انداخت که بدون مجوز شورای امنیت صورت گرفت. لاوروف با تجاوزکارانه خواندن این حمله، تصریح کرد واشنگتن پیش از آنکه نتیجه تحقیقات درباره حمله شیمیایی به خان‌شیخون روشن شود، دست به تجاوز نظامی به سوریه زده است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه نیز در واکنش به تجاوز آمریکا به سوریه، تاکید کرد: حمله آمریکا تجاوز به حاکمیت سوریه و نقض قوانین بین‌المللی است. حملات آمریکا به سوریه تلاشی است برای گمراه کردن توجهات از کشتار مردم در عراق. پوتین خطاب به مقام‌های کاخ سفید تصریح کرد: «حمله آمریکا به سوریه به روابط مسکو- واشنگتن آسیب می‌رساند. چشمپوشی کامل از حقیقت به‌کارگیری سلاح‌های شیمیایی در سوریه از سوی تروریست‌ها، اوضاع را بسیار پیچیده می‌کند... سوریه سلاح شیمیایی ندارد».
درخواست جلسه فوری شورای امنیت
روسیه همچنین پس از بولیوی، برای بررسی موضوع حمله موشکی آمریکا به سوریه که یک پایگاه مهم عملیات ارتش این کشور در مبارزه علیه تروریست‌ها را هدف قرار داده، خواستار برگزاری جلسه فوری شورای امنیت شد. بر این اساس، خبر حمله موشکی آمریکا به سوریه درحالی منتشر شد که جلسه روز پنجشنبه شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی حادثه شیمیایی ادلب بدون رای‌گیری درباره پیش‌نویس قطعنامه‌های پیشنهادی پایان یافته بود.
لغو توافق امنیت هوایی روسیه با آمریکا
از طرف دیگر طبق اعلام وزارت خارجه روسیه تفاهمنامه با ایالات متحده برای جلوگیری از حوادث احتمالی و تضمین امنیت پروازها در جریان عملیات در سوریه از طرف مسکو به حالت تعلیق درآمده است. این تفاهمنامه در سال 2015 به دنبال توافق 2 کشور برای تبادل اطلاعات و دیگر همکاری‌ها در زمینه جنگ با تروریسم در سوریه امضا شده بود. این بزرگ‌ترین عقبگرد یک قدرت جهانی از همکاری امنیتی با آمریکا طی 2 دهه اخیر محسوب می‌شود. وزارت خارجه روسیه همچنین حضور نیروهای نظامی آمریکا در خاک سوریه بدون اجازه دولت دمشق را نقض غیرمسؤولانه قوانین بین‌المللی خواند. از طرف دیگر دیروز پوتین جلسه‌ای اضطراری را با شورای امنیت روسیه ترتیب داد. وزارت دفاع روسیه با تأکید بر اینکه حمله موشکی آمریکا به پایگاه سوری تاثیری بر روند کلی عملیات پاکسازی این کشور از تروریست‌ها نخواهد داشت اعلام کرد بزودی مجموعه‌ای از اقدامات برای افزایش قدرت سامانه موشکی در سوریه صورت خواهد گرفت. همچنین جنگنده‌های روسی ساعتی پس از حمله موشکی آمریکا به سوریه، چندین موضع تروریست‌های تکفیری را در ریف استان ادلب واقع در شمال غرب این کشور بشدت بمباران کردند.
ذوق‌زدگی صهیونیست‌ها و سعودی‌ها
تنها چند ساعت پس از حمله موشکی آمریکا به سوریه، دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با صدور بیانیه‌ای از این حمله اعلام حمایت کامل کرد. ارتش رژیم صهیونیستی گفت آمریکا پیش از حمله به سوریه، آنها را مطلع کرده بوده و اسرائیل نیز حمایت کامل خود را اعلام کرده بود. عربستان سعودی مانند رژیم صهیونیستی حمایت کامل خود را از حمله موشکی آمریکا به سوریه اعلام کرد و آن را «تصمیم شجاعانه» دونالد ترامپ علیه سوریه توصیف کرد.
چرخش ترکیه در قبال روسیه
در حالی‌که روسیه و ترکیه بر حل سیاسی بحران سوریه در چارچوب مذاکرات آستانه توافق کرده بودند، دولت آنکارا با اعلام حمایت از این تجاوز آمریکا، عنوان داشت با این حمله، دیگر نیازی به مذاکرات ژنو و آستانه نیست. وزیر خارجه ترکیه گفت: ما مداخله نظامی آمریکا علیه سوریه را بجا و در زمان مناسب می‌دانیم. چاووش‌اوغلو همچنین اعلام کرد: اکنون ایجاد مناطق امن در سوریه بیش از هر زمان دیگری لازم و ضروری است.
مواضع متفاوت بین‌المللی به حمله آمریکا
حمله نظامی آمریکا به پایگاه هوایی الشعیرات سوریه واکنش‌های فراوانی را به دنبال داشت. کشورهایی نظیر استرالیا، آلمان، انگلیس، فرانسه و ژاپن از تجاوز نظامی آمریکا به سوریه استقبال کردند، در حالی‌که یونان تجاوز نظامی آمریکا به سوریه را محکوم کرد. در بیانیه وزارت دفاع یونان تأکید شده است: یونان با هر نوع مداخله نظامی خارجی در سوریه مخالف است و طرف‌های درگیر را به گفت‌وگو و صلح دعوت می‌کند. از سوی دیگر، چین که رئیس‌جمهوری آن در سفر به آمریکا به‌سر می‌برد، چند ساعت پس از تجاوز نظامی آمریکا به سوریه، نسبت به وخیم شدن اوضاع در این کشور بحران‌زده هشدار داد. وزارت خارجه چین در بیانیه‌ای در این‌باره اعلام کرد: پکن به دولت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه احترام می‌گذارد و سرنوشت او را مردم سوریه تعیین می‌کنند. در لبنان نیز حزب دموکراتیک خلق لبنان با صدور بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن حمله موشکی به سوریه، آن را گامی در راستای حمایت از صهیونیست‌ها و گروه‌های تروریستی دانست. حزب دموکراتیک خلق لبنان که از احزاب چپگرا در این کشور است، تأکید کرد این رخداد نشان‌دهنده تصمیم دولت واشنگتن برای افزایش مداخلات در درگیری‌های منطقه‌ای است. از سوی دیگر، گروه موسوم به ائتلاف معارضان سوریه با ذوق‌زدگی از حمله آمریکا به پایگاه هوایی الشعیرات در حمص، خواستار تداوم چنین حملاتی شد.
شکاف در کنگره آمریکا
با وجود حمایت اعضای برجسته دموکرات و جمهوری‌خواه کنگره آمریکا از دستور ترامپ برای حمله به پایگاه ارتش سوریه در حمص، برخی اعضای کنگره نیز هشدار داده‌اند هرگونه اقدام نظامی بعدی در سوریه باید با موافقت این نهاد قانونگذاری باشد. پل رایان، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا با متناسب و عادلانه خواندن این اقدام، مدعی شد: این حملات آشکار می‌کند که دولت اسد دیگر نمی‌تواند با اطمینان از واکنش نشان ندادن آمریکا، مرتکب جنایت علیه مردم سوریه شود. سناتور جان مک‌کین، عضو تندرو شورای امنیت ملی آمریکا که از سال‌ها پیش از تشدید سیاست این کشور علیه حکومت سوریه حمایت می‌کرده است، از این حمله به عنوان نخستین و سرنوشت‌سازترین گام معتبر، تقدیر کرد اما چند عضو کنگره شامل رایان و شومر بر لزوم مشورت ترامپ با کنگره درباره اجرای راهبرد متناسب و صحیح نظامی آمریکا علیه سوریه تاکید کردند. سناتور دموکرات بن کاردین، عضو برجسته کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفت: هرگونه عملیات نظامی درازمدت‌تر یا گسترده‌تر دولت ترامپ در سوریه، مستلزم مشاوره با کنگره خواهد بود. باربرا لی، نماینده دموکرات کنگره و عضو یک ائتلاف ضدجنگ گفت: این اقدامی جنگی است و کنگره باید تشکیل جلسه داده و این موضوع را بررسی کند. هر چیزی کمتر از این، نقض مسؤولیت ما است. سناتور جمهوری‌خواه رند پاول نیز گفت: هر چند ما جنایت‌ها در سوریه را محکوم می‌کنیم ولی ترامپ باید بر اساس قانون اساسی مجوز کنگره را برای اقدام نظامی دریافت کند. مداخله در سوریه، آمریکا را امن‌تر نخواهد کرد. تد لیون، نماینده دمکرات کنگره نیز گفت: ترامپ برای اقدام نظامی خود نیازمند دریافت موافقت کنگره است. ریچارد بلک، سناتور جمهوری‌خواه با بی‌معنی دانستن ادعاها درباره دست داشتن دولت سوریه در حمله شیمیایی به خان‌شیخون، درباره ورود آمریکا به سوریه هشدار داد. ریچارد بلک گفت: اگر به سوریه برویم این بدان معناست که وارد جنگ سوم جهانی بر اساس اطلاعاتی می‌شویم که تروریست‌ها ارائه داده‌اند. اگر اسد را سرنگون کنیم، با این کار به داعش کمک می‌کنیم. این در حالی است که هیلاری کلینتون خواستار حملات هوایی کشورش به پایگاه‌های هوایی سوریه به منظور جلوگیری از وقوع حملات بیشتر شیمیایی به شهروندان این کشور شده است.
نگرانی آمریکا از واکنش متحدان سوریه
شبکه تلویزیونی آمریکایی فاکس‌نیوز، بزرگ‌ترین نگرانی فرماندهان ارتش آمریکا را واکنش احتمالی دمشق و متحدان آن به حمله موشکی اخیر به سوریه دانست و گفت در این صورت سربازان آمریکایی مستقر در خاک سوریه و عراق، بشدت آسیب‌پذیر خواهند بود. جنیفر گریفین، گزارشگر تلویزیون فاکس‌نیوز گفت: ما بیش از یکهزار سرباز در خاک سوریه و بیش از 6 هزار سرباز در خاک عراق داریم. اگر متحدان بشار اسد بخواهند به این نیروها حمله کنند، آنها بشدت آسیب‌پذیر خواهند بود. وی افزود: همچنین این نگرانی در پنتاگون است که در صورت کشته شدن سربازان روسیه در خاک سوریه، موضوع به رویارویی با روسیه بینجامد.
ترامپ همتای چینی‌اش را گروگان گرفت
یکی از نکات جالب حمله آمریکا به سوریه این بود که دونالد ترامپ درست هنگام آغاز موشکباران پایگاه هوایی العشیرات در حال صرف شام با همتای چینی خود بود. به گزارش سی‌ان‌ان، دونالد ترامپ اندکی پس از صدور فرمان حمله هوایی به سوریه که بزرگ‌ترین اقدام نظامی‌اش پس از به قدرت رسیدن به شمار می‌رود به ملاقات ژی جین پینگ، رئیس‌جمهور خلق چین و همسر و هیات همراهشان رفت و در اقامتگاه مارآلاگو در ایالت فلوریدا با آنها مشغول صرف شام شد. در عین حال این نخستین دیدار جین پینگ در بدو ورود به ایالات متحده با رئیس‌جمهور جدید آمریکا محسوب می‌شد که بسیار صمیمانه برگزار شد، چراکه در هنگام ضیافت شام هیات چینی از حمله به سوریه خبردار نبود. با این حربه ترامپ کاری کرد تا هم جین پینگ و هم مقامات پکن به عنوان نزدیک‌ترین متحد مسکو از واکنشی تند به حمله واشنگتن به سوریه بپرهیزند. شاید همین موضوع دلیل واکنش محافظه‌کارانه چین به موشکباران بامداد دیروز پایگاه هوایی ارتش سوریه بود و در نخستین ساعات پس از حمله ظاهرا چین را در موضعی نسبتا متفاوت از روسیه، سوریه، ایران و متحدانشان قرار می‌داد که آن را یک تجاوز و اقدام جنگی خواندند. در عین حال این رفتار ترامپ، از تناقضی شدید در رفتار و گفتار او پرده برمی‌دارد به طوری که در آینده حتی شرکای نزدیک آمریکا نیز نخواهند توانست روی حرف‌های رئیس‌جمهور آن حساب کنند. ترامپ تنها 2 ماه پیش چین را خطری بزرگ برای آمریکا و روسیه را متحدی بالقوه در عرصه جهانی دانسته بود ولی حالا در عمل رفتاری کاملا عکس ادعایش در پیش گرفته است.