عبدالباری عطوان*: پس از گذشت 3 روز از حمله موشکی آمریکا به فرودگاه نظامی الشعیرات در حمص، پرسش‌های زیادی نه فقط درباره سود و زیان این حمله مطرح می‌شود بلکه درباره عدم واکنش روسیه به این موشک‌ها- که آزمونی برای پایبندی آن برای دفاع از همپیمانان سوری‌اش و دیگر همپیمانانش در جهان به‌شمار می‌رود- و همچنین درباره ماهیت روابط میان 2 قدرت بزرگ در آینده و بازتاب‌های حمایت عرب‌ها و مشخصا کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از این تجاوز آمریکایی سوال‌هایی مطرح می‌شود. دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهوری قوی که با سلف ضعیف خود یعنی باراک اوباما فرق دارد، ظاهر نشد بلکه به عنوان رئیس‌جمهوری «متهور» ظاهر شد که می‌تواند کشورش را درگیر جنگ‌های منطقه‌ای و جهانی کند؛ امری که علامت سوال‌های زیادی درباره صلاحیت وی برای اتخاذ تصمیم‌های جنگ و صلح را برانگیخته و صداهایی را در کنگره بالا برده است که خواستار مراجعه به قانونگذاران آمریکایی پیش از انجام هرگونه حمله‌ای به سوریه یا دیگر کشورها شده‌اند. در مقابل، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه به‌عنوان رهبری عاقل‌تر و کسی که می‌تواند با اجتناب از درگیری خویشتنداری کند، ظاهر شد. به گفته بوریس اوفیاتسوف، رئیس کمیته کارشناسان امنیتی در پارلمان روسیه، حمله موشکی آمریکا 20 دقیقه قبل از آغاز به پوتین اطلاع داده شد. اوفیاتسوف همچنین تأکید کرد که یک‌سوم موشک‌ها یعنی 23 موشک از مجموع 59 موشک فقط به اهداف خود اصابت کردند و بیشتر آنها یعنی موشک‌ها قدیمی بودند و عمر فرضی‌شان نیز به پایان رسیده بود و
6 فروند هواپیما منهدم شدند که امکان پرواز نداشتند و در حال تعمیر بودند. مهم‌ترین موضوعی که اوفیاتسوف در گفت‌و‌گو با تلویزیون روسیا الیوم، گفت اینکه موشک‌های روسی از نوع اس 400 و اس 300 پیشرفته برای حمایت از هواپیماها و نظامیان روس و نه برای حمایت از سوری‌ها اختصاص دارند و به همین دلیل موشک‌های آمریکایی سرنگون نشدند لیکن وی تأکید کرد که شورای امنیت ملی روسیه تصمیم به ارائه حمایت بیشتر از سوریه گرفته است. نیکی هیلی، نماینده آمریکا در شورای امنیت درباره احتمال حملات دیگر در سوریه دم زده است. بی‌تردید روسیه به این حمله توهین‌آمیز آمریکا، هر چند تلفات مادی و انسانی آن در سوریه محدود است، واکنش نشان می‌دهد و این واکنش در زمان مناسب صورت می‌گیرد. تایید عجولانه عرب‌ها و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از همان دقایق نخست حمله تجاوزکارانه آمریکا به یک کشور عربی جالب توجه است و همین مساله درباره تهور ترک‌ها نیز گفته می‌شود که فقط در حد تمجید و تعریف و استقبال از حمله بسنده نکردند و پا را فراتر گذاشتند، زمانی که  اردوغان و نخست‌وزیرش خواستار حملات بیشتری شدند زیرا به باورشان یک حمله کافی نیست. اینگونه موضع‌گیری‌های عجولانه برای صاحبان این موضع‌گیری‌ها بازتاب منفی دارد.ترکیه که برای بهبود وضعیت وخیم اقتصادی خود با روسیه توافقنامه‌ای امضا کرد که براساس آن تبادل تجاری میان 2 کشور به 100 میلیارد دلار در سال افزایش پیدا می‌کند، خودش را در موضع بسیار بدی خواهد دید، بویژه آنکه روابطش با همسایگان اروپایی‌اش متشنج و با آمریکا نیز مه‌آلود است؛ زیرا آمریکا همکاری با کردها را بر همکاری با ترک‌ها ترجیح می‌دهد و به کردها به عنوان همپیمانانی قابل‌اعتماد نگاه می‌کند. رهبران روسیه و سوریه گزینه‌های خود را برای واکنش به آمریکا در دستور کار دارند لیکن دولت ترامپ از اکنون وارد مرحله‌ای از شمارش تلفات و خسارت‌ها یا به عبارتی پیامدهای روز بعد از حمله شده است. جنگ علیه تروریسم که برای آمریکا اولویت دارد ضربه بزرگی خورد و هماهنگی با روس‌ها به طور جزئی یا کلی از هم پاشید و تابلوی شیشه‌ای اعتماد میان 2 قدرت بزرگ در زمین سوریه شکست. حمله نظامی براساس اخبار غیردقیق و بدون انجام تحقیق بی‌طرف بین‌المللی و بدتر از آن بدون مجوز ملت یا قانونگذاران آن تا حدود زیادی متهورانه و نشان‌دهنده حماقت است. علاوه بر آنکه با برنامه انتخاباتی ترامپ درباره مخالفتش با دخالت نظامی خارجی و به طور خاص در سوریه و سر دادن شعار «اول آمریکا» در تناقض است. بیش از 7 هزار نظامی آمریکایی و ده‌ها هواپیما در اراضی سوریه و عراق حضور دارند و اینها در روزها و ماه‌های آینده در دایره خطر قرار می‌گیرند و این امر این احتمال را به وجود می‌آورد که آمریکا به شکل بزرگ‌تری در گل و لای جنگ در 2 کشور گرفتار شود.
*تحلیلگر برجسته جهان عرب