روند تخریب و آسیب زدن به آثار تاریخی در استان‌های مختلف کشور در ماه‌های اخیر، بازتاب زیادی در رسانه‌های داخل و خارج کشور داشته است. این روند به دلیل عدم پیوست‌های فرهنگی و تاریخی در اقدامات عمرانی و فنی و اجرایی کشور و نیز عدم اهتمام کافی در حفظ مواریث تاریخی و فرهنگی در میان برخی مسؤولان، علاوه بر افزایش نگرانی دلسوزان و دوستداران نظام، باعث بهره‌برداری مخالفان داخل و خارج کشور شده است. طی ماه‌های اخیر مطالب متعددی در رسانه‌های داخلی و فارسی‌زبان خارج از کشور پیرامون تخریب آثار تاریخی ایران منتشر شده است که پس از بازنشر گسترده، «کارآمدی نظام» را در صیانت از میراث تاریخی هدف قرار داده‌اند. بی‌توجهی به میراث تاریخی یکی از موضوعاتی است که در 4 دهه اخیر همواره مورد استناد مخالفان نظام بوده و از آن برای حمله به جمهوری اسلامی استفاده می‌کنند.  به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری‌های سازمان میراث فرهنگی کشور به تنهایی نتوانسته مساله مهم آثار تاریخی و فرهنگی کشور را مدیریت و مشکلات آن را حل کند. از آنجا که این موضوع با هویت و ملیت ما ارتباط دارد، باید مانع ایجاد این شکاف عمیق شد و آنها را از دستبرد آفات تخریبی حفظ و نگهداری کرد. ضمن تشکیل صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی که مسؤولیت اجرای روند واگذاری‌ها را به عهده دارد، مناسب است کارگروهی زبده از 3 قوه درکشور تشکیل شود و نتیجه را جهت تصمیم‌گیری‌های عالی در سطح سران قوا اعلام دارند؛ در غیر این‌صورت، موضوع مواریث تاریخی و فرهنگی به معضل مهمی تبدیل خواهد شد و آثار خسارت‌باری همچون به خطر افتادن حیثیت و امنیت ملی را در پی خواهد داشت.  گزارش زیر نگاهی است به تعدادی از مقالات و گزارش‌های منتشر شده راجع به تخریب آثار تاریخی در چند ماه اخیر که بیشترین انعکاس خبری را درباره سوءمدیریت در حوزه نگهداری آثار تاریخی و پوشش اخبار مربوط به آن «رادیو زمانه» و «دویچه‌وله» در خارج کشور و در داخل نیز به ترتیب خبرگزاری‌های مهر، ایسنا و ایلنا و همچنین انجمن‌های تخصصی و فعالان فرهنگی در شبکه‌های اجتماعی به عمل آوردند.
1- حفظ بناهای تاریخی، مأموریت ناممکن؛ در این مقاله بودجه و امکانات سازمان میراث فرهنگی برای حفظ ابنیه تاریخی مورد انتقاد قرار گرفته و نسبت به سیاست‌های فرهنگی نظام مطالب تندی ارائه شده است.
2- آسیب رساندن طرح انتقال آب خلیج‌فارس به آثار تاریخی استان‌های هرمزگان، کرمان و یزد؛ در این مقاله به نقل از علیرضا سرداری، مسؤول نجات‌بخشی پژوهشکده باستان‌شناسی تبعات این طرح مورد بررسی قرار گرفته و از آن انتقاد شده است. در این طرح آب از خلیج‌فارس برای مجتمع‌های صنعتی در کرمان و یزد منتقل می‌شود.
3- کاخ قاجاری حمیدیه (در نزدیکی اهواز) به انبار کالا تبدیل شده؛ در این مقاله دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی تاریانای خوزستان، دلایل تخریب این کاخ توسط شرکت آب و برق خوزستان را شرح داده است. این کاخ محل حکمرانی شیخ حمید کعبی در اواخر حکومت قاجاریه بوده است.
4- خانه‌ای تاریخی در یزد تخریب و به‌جای آن دستشویی ساخته می‌شود؛ عنوان مقاله دیگری در سایت رادیو زمانه است که به تخریب بنای خانه فقیهی ابرندآباد یزد باقیمانده از دوره قاجاریه می‌پردازد. در این مقاله اظهارنظر تعدادی از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی آمده است.
5- تخریب یک قلعه سلجوقی در استان کرمان؛ عنوان مقاله دیگری است که به بحث تخریب آثار تاریخی پرداخته است. در این گزارش به تخریب قلعه سموران در عنبرآباد کرمان و ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور توسط یک مالک معدن اشاره شده است. این معدن دارای مجوز رسمی از وزارت صنعت، معدن و تجارت است.
6- شورای شهر «ایزدخواست» باعث تخریب پل باستانی شد؛ موضوع مقاله دیگر سایت رادیو زمانه است. در این گزارش به وضعیت تاریخی و فعلی این پل اشاره شده و سابقه تاریخی آن در دوره‌های ساسانی، صفوی و قاجار بررسی شده است. شورای شهر ایزدخواست استان فارس در ایام عید نوروز با جاری‌سازی آب در بستر خشک این رودخانه باعث تخریب ستون زیرین پل شده‌اند.
7- گاراژ اتوبوس، دیوار به دیوار پایتخت مادها؛ عنوان مقاله و گزارش دیگری است که به ایجاد پارک‌سوار اتوبوس و ایستگاه تاکسی در محوطه‌ای تاریخی شامل کلیسا، حمام و مسجد در ضلع شرقی هگمتانه در همدان اختصاص دارد.
8- پارس شمالی میراث فرهنگی بتانه را به خطر انداخت؛ در این گزارش بندر بتانه (بتخانه) در نزدیکی بندر دیر و اهمیت آن برای اثبات ایرانی بودن خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفته است. ایجاد پروژه‌های پنجاه‌گانه توسط وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در منطقه و انهدام آثار تاریخی و فرهنگی، اهم مطالب این مقاله را تشکیل می‌دهد.
9- احتمال احداث ساختمانی مرتفع در حریم کاخ گلستان؛ این مقاله گزارشی انتقادی و مفصل است راجع به قرار دادن مجموعه کاخ گلستان در فهرست میراث جهانی در سی‌وهفتمین نشست کمیته میراث جهانی در کشور کامبوج و تعهد ایران مبنی بر حفظ حریم این مجموعه و جلوگیری از احداث ساختمان‌های بلند در اطراف آن. احتمال پشیمانی یونسکو از رأی خود نسبت به مجموعه کاخ گلستان، اصلی‌ترین محور این گزارش است.
10- روز جهانی بناهای تاریخی و واگذاری ابنیه‌ تاریخی به بخش خصوصی؛ موضوع 5 مقاله دیگر است که در سایت رادیوزمانه منتشر شده است. در این مقالات به قصد دولت برای واگذاری یک میلیون بنای تاریخی به بخش خصوصی اشاره شده و آن را چوب حراج زدن به بناهای تاریخی ایران دانسته‌اند.
11- 4 مقاله دیگر سایت زمانه به تجمعات اعتراضی نسبت به واگذاری «موزه هنرهای معاصر تهران» به بنیاد رودکی، «اختلاف سازمان میراث فرهنگی با سازمان برنامه بر سر واگذاری بناهای تاریخی» و «احتمال واگذاری کاخ شمس پهلوی به یک نهاد نظامی» اختصاص یافته است.
منبع: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی