حمید مظاهری‌تبار*: در ماه‌های اخیر خبرهای بسیاری از تعطیل شدن برخی از نام‌های آشنا در حوزه صنعت و تولید به گوش رسید و این قطار تعطیلی‌ها که نخستین‌بار از ایستگاه کارخانه ارج عبور کرد، روز به روز با شتاب بیشتر در حال حرکت است و تاکنون باعث تعطیلی کارخانه‌هایی همچون آزمایش، پارس‌الکتریک، کاشی کویر یزد، ماشین‌سازی تبریز، هپکو اراک و داروگر شده است. این در حالی است که موارد یادشده تنها بخشی از واقعیت موجود هستند و در دولت یازدهم بیش از نیمی از کارخانه‌ها تعطیل شده یا به صورت نیمه‌تعطیل و با حداقل ظرفیت تولید به حیات خود ادامه می‌دهند و بسیاری از صنایع پایین‌دستی نیز آسیب جدی دیده‌اند و شهرک‌های صنعتی فراوانی در قسمت‌های مختلف کشور دچار مشکلات اساسی شده‌اند و معیشت مردم استان‌های مختلف کشور با مخاطرات جدی روبه‌رو شده است.یکی از نمونه‌هایی که در این میان، کمتر از آن یاد شده است شهرک‌های صنعتی آمل است، آمل یکی از شهرهای صنعتی ایران است که 51 درصد صنعت مازندران را در خود جای داده است. در کنار کارخانه‌های صنعتی، این شهرستان در بحث تولید برنج، تنباکو، چای، لبنیات، گندم، دامپروری، صنایع‌دستی، پرتقال، نارنج، انواع سبزی‌ و زغال هم فعال است که برخی از ارقام صادراتی ایران را تشکیل می‌دهد.این شهر سالانه حدود ۶۸ درصد صادرات استان مازندران را به خود اختصاص داده است و همچنین برخی از شرکت‌های ملی مانند شرکت تولیدی و صنعتی دیزل سنگین ایران (دسا) و کارخانه تولید کاغذ اسناد بهادار (تکاب) در آمل قرار دارد. محصولات شهر آمل نقش مهمی را در توسعه صادرات ایفا می‌کنند و کالاهای تولیدی شهرک‌های صنعتی این منطقه به کشورهای روسیه، عراق، آلمان، پاکستان، عربستان سعودی، ترکیه، آنگولا، عمان، امارت و آذربایجان صادر می‌شود. شنیده‌ها حاکی از این است که در روزهای پایانی دولت یازدهم در میان خبر تعطیلی کارخانه‌ها و بیکاری اقشار کارگری از شهرهای مختلف کشور، یک واحد تولیدی نیز با بیش از 35 سال قدمت و فعالیت در عرصه مواد غذایی در آمل تعطیل شده است. این خبر توسط رئیس انجمن صنفی کارفرمایان آمل نیز تایید شده؛ «محمدتقی جوادی» در این رابطه گفته است: این واحد تولیدی که تعداد زیادی از پرسنل و کارکنان از آمل و شهرهای مجاور در آن مشغول به کار بودند، طی روزهای پایانی سال گذشته بیکاری بیش از 90 درصد داشت، در روزهای ابتدای سال 96 به صورت 100 درصد تعطیل شد و تمام کارکنان آن بیکار شدند. وی همچنین اضافه کرده است 50 درصد واحدهای تولیدی و صنعتی در شهرک‌های صنعتی آمل در سال‌های اخیر کاملا تعطیل شدند و بقیه واحدهای تولیدی و صنعتی با ظرفیت 10 تا 60 درصد توان موجود، به کار مشغول هستند.
قطعا با توجه به اینکه منطقه آمل با دارا بودن 4 شهرک صنعتی که در آن 480 واحد صنعتی دارای پروانه فعالیت مستقر هستند، جزو مناطق مهم و شاخص صنعتی و تولیدی در شمال کشور و قطب اصلی صنعت استان مازندران است، ادامه روند موجود در ماه‌های آینده موجب تعطیلی کامل این شهرک‌ها و به‌نوعی مرگ کامل صنعت در شمال کشور و بویژه استان مازندران می‌شود و مردم منطقه‌ای که از نظر نرخ بیکاری نیز وضعیت مطلوبی ندارد را با چالش‌های جدی‌تر معیشتی روبه‌رو می‌کند. با تاملی دقیق‌تر در این موضوع به منظور یافتن چرایی این تعطیلی‌ها و رکودهای بی‌سابقه، مشاهده می‌شود دولتمردان به جای یافتن راه چاره، یا دل در گرو خارج بسته‌اند یا با دادن آمارهای ضد و نقیض تولید و رکود و تورم از رونق کسب‌وکار و رشد تولید صحبت به میان می‌آورند و یا بدون توجه به 4 سال فعالیت خود، توپ را به زمین دولت‌های قبل می‌اندازند.
شاید یکی از اصلی‌ترین دلایل این رکود بی‌سابقه و تعطیل شدن سریالی صنایع در بخش‌های مختلف کشور، توجه ویژه به واردات در دولت یازدهم و بویژه واردات افراطی انواع وسیله‌ها پس از انعقاد برجام باشد. با نگاهی به آمارهای گمرک در طول دولت یازدهم و بویژه در دوران پسابرجام دلیل اصلی بسیاری از این تعطیلی‌ها به‌خوبی نمایان می‌شود. براساس آمار گمرک تنها در 11 ماه منتهی به بهمن‌ماه سال 95 قریب به 5 هزار و 765  تن مربا و ژله، به ارزش دلاری  2994615  و ارزش ریالی 91224077441 وارد کشور شده است. کشور اسپانیا  با صادر کردن بیش از  3 هزار و 175 تن مربا و ژله، به ارزش دلاری 1530706  و ارزش ریالی 46645538568  و همچنین کشور یونان با صادرات بیش از  2 هزار و 112 تن  مربا و ژله با ارزش دلاری 981438  و ارزش ریالی  29881427587 جزو کشورهایی هستند که بیشترین سهم را در صادرات این کالاها به ایران داشته‌اند. همچنین در این مدت قریب به 271 تن  رکاب  دوچرخه، به ارزش دلاری 1012819 و ارزش ریالی 31057401704 وارد کشور شده است که در این میان کشور چین  با صادرات بیش از  238 تن  رکاب  دوچرخه با ارزش دلاری 902307 و ارزش ریالی  27659206129  و همچنین تایوان با صادر کردن بیش از  13 تن رکاب  دوچرخه، به ارزش دلاری 41313  و ارزش ریالی 1250842890  جزو کشورهایی هستند که این محصول را به ایران صادر می‌کنند. با مطالعه دقیق‌تر آمارهای گمرک مشاهده می‌شود نمونه‌های فراوان دیگری در رابطه با واردات انواع مختلف کالاها به کشور وجود دارد که یا نمونه داخلی آن در کشور وجود دارد یا به‌راحتی می‌توان خط تولید آن را در کشور ایجاد کرد.  البته این واردات‌ افراطی و عدم توجه به ظرفیت‌های داخلی اقتصاد، ریشه در نوع نگرش دولت فعلی دارد. تیم اقتصادی دولت یازدهم تقریبا همان تیم اقتصادی دوره آقای رفسنجانی است که به اقتصاد بازار گرایش دارند و برای حل مسائل اقتصاد کشور، تنها طرح آنها واگذاری همه موارد به انگیزه‌های شخصی و مکانیسم عرضه و تقاضا و وارد کردن هر نوع کالاست. جلوه بیرونی این نگرش نیز در صرف فعل نتوانستن توسط مسؤولان دولتی بخوبی نمایانگر است که بویژه پس از برجام به منظور توجیه واردات‌ سیاسی و افراطی از شرکت‌های ورشکسته غربی بیشتر به گوش می‌رسد. قطعا تا این نگرش تغییر نکند این تعطیلی‌ها و رکودها ادامه خواهد داشت و زندگی و معیشت مردم روز به روز بیشتر به مخاطره می‌افتد و صنعت کشور که این روزها در سایه تعطیلی‌های گسترده بنگاه‌های کوچک و بزرگ نفس‌های آخر خود را می‌کشد، روز به روز به مرگ نزدیک‌تر می‌شود.  
*کارشناس ارشد علوم اقتصادی