عبدالباری عطوان*: بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه در روزهای گذشته چندین بار در سخنانش به مساله فساد در این کشور و ضرورت مقابله با آن پرداخت و این سخنان همزمان با تحولات میدانی در جنگ سوریه، پیشروی‌های ارتش و تضعیف مخالفان در جناح سیاسی، شکست داعش در موصل و تنگ شدن محاصره بر این گروه تروریستی در رقه و دیرالزور سوریه مطرح می‌شود. بسیاری از تحلیلگران و ناظران معتقدند تاکید بشار اسد بر این مساله نشان می‌دهد که وی به پیروزی خود و بی‌اثر شدن خطرات اطمینان یافته است، از سوی دیگر توجهی که رئیس‌جمهور سوریه به انسجام نهادهای دولتی و ساختار اصلی کشورش دارد، نشان می‌دهد که رئیس‌جمهور سوریه به آینده و ساخت سوریه‌ای جدید نظر دارد، کشوری که در آن اشتباهات گذشته تکرار نشود. زمانی‌که اسد پس از پدرش، قدرت را در سوریه به دست گرفت، در روزهای نخست تمایل داشت به اجرای برنامه‌های سیاسی و اقتصادی زیادی دست زند و فساد را در این کشور ریشه‌کن کند، از سوی دیگر وی درصدد بود با ایجاد برابری، طرح‌های اقتصادی سازنده‌ای را پایه‌ریزی کند اما او تنها موفق شد بخش اندکی از این طرح‌ها را اجرایی کند؛ بسیاری بر این باورند که دلیل عملی نشدن بخش اعظم اصلاحات، مخالفت نهادهای اصلی قدرت و دستگاه امنیتی این کشور با اهداف و طرح‌های اسد بوده است، مساله‌ای که امنیت و ثبات سوریه را به مخاطره انداخت و شکاف‌هایی ایجاد کرد تا قدرت‌های غربی و عربی از آن سوء‌استفاده کرده و به حمایت مخالفان سیاسی و مسلح بپردازند؛ موضوعی که درصدد برآمد تا نظام سوریه و نهادهای دولتی آن را همانند عراق، لیبی، یمن، مصر، تونس براندازند. دولت سوریه در طول سال‌های گذشته به دلیل همراهی ارتش و مردم این کشور، از تقسیم و تجزیه کشور جلوگیری کرد. هیچ دولتی در طول تاریخ به اندازه این دولت تحت فشارها و توطئه‌ها قرار نگرفته بود، بویژه اینکه همه قدرت‌های جهانی، بین‌المللی و منطقه‌ای حامی طرح فروپاشی حکومت این کشور بودند. بحران روزافزون کنونی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس می‌تواند یکی از نتایج پایداری ارتش سوریه و پایه‌های اصلی نظام این کشور در برابر طرح‌های تجزیه باشد. زمانی‌که کشورهای قطر و عربستان در سرنگونی دولت سوریه با شکست مواجه شدند با وجود اینکه آمریکا و ترکیه و کشورهای غربی با میلیاردها دلار پول و هزاران تن اسلحه از آنها حمایت می‌کردند اما دودش به چشم خودشان رفت و اختلاف‌ها و تنش‌های سیاسی و قبیله‌ای میان آنها شعله‌ور شد و این تنش‌ها سبب شده است تا آنها دیگر فرصتی برای دخالت در موضوع سوریه نداشته باشند و نتوانند حامی مخالفان مسلحی باشند که برای براندازی دولت مرکزی سوریه آنها را حمایت و تقویت می‌کردند. عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان سعودی که جمله معروفش یعنی «بشار اسد چه به صورت دیپلماتیک و چه از طریق گزینه نظامی باید از قدرت کنار رود»، در تاریخ سیاسی ثبت شد، اما در نهایت او این جمله را کنار گذاشت و اکنون از قطر که پیش‌تر همپیمان اصلی این کشور بود، می‌خواهد از موضعش درباره سوریه کناره‌گیری کند. دولت قطر مخالف حضور ایران در سوریه بود و امپراتوری رسانه‌ای خود را علیه تهران به کارگرفت و خواستار خروج همپیمانان بشار اسد از خاک این کشور بود اما امروز تمیم بن حمد، امیر قطر با حسن روحانی درباره همکاری بین 2 کشور بحث و گفت‌وگو می‌کند و به ایران پیشنهاد داده می‌شود در کنار پایگاه‌های نظامی ترکیه و آمریکا در خاک قطر، پایگاه نظامی احداث کند. هیچ تحلیلگری 6 ماه پیش انتظار نداشت که موضع‌گیری کشورها درباره مساله سوریه اینگونه دگرگون شود و شخص بشار اسد نیز چنین پیش‌بینی نمی‌کرد که روزی برسد دولت قطر را در کنار ایران و در فرسنگ‌ها فاصله از عربستان و امارات ببیند. 6 سال گذشته بسیار برای دولت سوریه مصیبت‌بار بود و نیم میلیون تن از مردم این کشور کشته و بیش از 10 میلیون تن دیگر نیز آواره کشورهای دیگر شدند اما سوری‌ها درس‌های زیادی گرفتند که سبب ایجاد یک سوریه جدید می‌شود، کشوری که همزیستی، برابری، آزادی و دموکراسی بر آن حاکم خواهد شد. سوریه جدید دوستان و دشمنان خود را به‌خوبی خواهد شناخت و جایگاه محوری و پیشتازش را در منطقه و جهان باز خواهد یافت.
* تحلیلگر برجسته جهان عرب