گروه سیاسی: پس از تصویب تحریم 722S در سنای آمریکا که همراهی و حمایت 98 سناتور جمهوری‌خواه و دموکرات را به همراه داشت، «وطن امروز» در گفت‌وگو با فواد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا و یکی از منتقدان محتوای برجام، اصطلاح «مادر تحریم‌ها» را برای بسته جدید تحریمی علیه ایران به کار برد. تحریم S722 در ادامه و در مجلس نمایندگان دچار تغییراتی شد و با اضافه شدن تحریم‌های کره‌شمالی، به عنوان قانون تحریم 3 کشور ایران، روسیه و کره‌شمالی رای مثبت 419 عضو مجلس نمایندگان (در مقابل 3 رای مخالف) را از آن خود کرد. این طرح سپس در سنا به رای گذاشته شد که همانند طرح S722 توانست رای مثبت 98 سناتور را از آن خود کند. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا نیز هفته گذشته این مصوبه را امضا کرد تا بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین بسته تحریمی علیه ایران آمده اجرا شود. منتقدان دیپلماسی دولت حسن روحانی در ایران از آن جهت به این بسته تحریم «مادر تحریم‌ها» می‌گویند که این تحریم به بهانه تحریم برنامه موشکی و تحریم سپاه، می‌تواند بخش بسیار وسیعی از فعالیت‌های اقتصادی ایران را مختل کند. به عبارتی این یک قانون بالادستی برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران است به گونه‌ای که در آینده و برای اعمال فشار اقتصادی به ایران، دولت آمریکا می‌تواند با استناد به مفاد این قانون، تحریم‌های گسترده‌ای علیه صنعت نفت و انرژی ایران، بانک مرکزی، بخش‌های متنوع صنعتی و اقتصادی ایران اعمال کند. این تحریم‌ها در حوزه سیاست خارجی و منطقه‌ای ایران نیز می‌تواند مشکل‌ساز شود. در این تحریم‌ها قرار است تحریم‌های مربوط به گروه‌های تروریستی، علیه سپاه اعمال شود. شمول این تحریم‌ها درباره سپاه می‌تواند تمام فرآیندهای اقتصادی و غیراقتصادی مربوط به امنیت دفاعی ایران را مورد هدف قرار دهد. ضمن اینکه تاثیر این تحریم‌ها بر محدود کردن فعالیت‌ها و سیاست‌های منطقه‌ای ایران نیز از جمله مواردی است که با استناد به مادر تحریم‌ها، قابل پیش‌بینی است. به عنوان مثال، در این قانون قید شده است که تمام شرکت‌ها و موسساتی که به نحوی (عمدی یا غیرعمدی) به برنامه دفاع موشکی ایران کمک می‌کنند، شامل تحریم خواهند شد. این درحالی است برنامه دفاع موشکی ایران بر بستر صنایع مادر ایجاد شده است و از آنجا که این صنعت گستردگی فراوانی در سایر حوزه‌ها دارد بر همین اساس آمریکایی‌ها می‌توانند به عنوان نمونه صنعت خودروسازی ایران را به اتهام همکاری با برنامه موشکی ایران تحریم کنند! بنابراین از خودروسازی و صنایع وابسته به آن، تا قفل کردن صنعت نفت ایران و همچنین انسداد تمام مجاری اقتصادی ایران در منطقه به بهانه مبارزه با تروریسم، بخش‌هایی از تبعاتی است که مادر تحریم‌ها می‌تواند برای ایران به همراه بیاورد. بر همین اساس منتقدان دولت آقای روحانی، طرح تحریم‌های جدید علیه ایران را مادر تحریم‌ها نام نهادند، چرا که این قانون تحریم، یک قانون بالادستی است که در آن تعاریف کلی برای اعمال فشار بر ایران در 3 حوزه «موشکی، حقوق بشر و مبارزه با تروریسم» قید شده است. بر همین اساس این قانون می‌تواند مولد تحریم‌های بسیار زیاد به بهانه 3 محور ذکر شده باشد. مواردی که به صورت محدود ذکر شد، فلسفه نامگذاری «مادر تحریم‌ها» از سوی منتقدان داخلی سیاست خارجی دولت حسن روحانی بویژه برجام را نشان می‌دهد.
روحانی به منتقدان نزدیک شده است؟
آقای روحانی روز شنبه 14 مرداد 1396 در سخنرانی مراسم تحلیف خود از اعمال تحریم‌های جدید توسط کنگره و دولت آمریکا انتقاد کرد. او درباره قانون جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران از عبارت «مادر تحریم‌ها» استفاده کرد. روحانی گفت: «امروز روزگار رونمایی از مادر بمب‌ها نیست، بیایید از مادر مذاکرات رونمایی کنیم. امروز روزگار رونمایی از مادر تحریم‌ها نیست، بیایید از مادر همکاری‌ها رونمایی کنیم».
استفاده روحانی از اصطلاح منتقدان داخلی‌اش در توصیف تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران می‌تواند 2 واقعیت بسیار مهم را در معرض دید تحلیلگران و افکار عمومی داخلی قرار دهد. نخست؛ نزدیکی ادبیات و نگاه حسن روحانی به منتقدان سیاست خارجی‌اش در دولت یازدهم. این انطباق واژگانی تا حدود زیادی می‌تواند به معنای وجود گزاره‌های بسیار زیاد درباره واقعیت و انسداد راه‌های فرار از این واقعیات و تحلیل‌های انحرافی باشد. در این حالت، یکسان شدن دیدگاه‌ها می‌تواند در حوزه تصمیم‌سازی بسیار مهم باشد. دوم؛ اعتراف بسیار مهم آقای روحانی به اشتباه بودن سیاست خارجی او بویژه در حوزه برجام در دولت یازدهم است. وقتی آقای رئیس‌جمهور درباره تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران از اصطلاح «مادر تحریم‌ها» استفاده می‌کند؛ به این معنی است که این تحریم‌ها بزرگ‌ترین تحریم اعمال شده توسط آمریکا علیه ایران است. یعنی حسن روحانی در سخنرانی روز تحلیف خود رسما اذعان کرد بزرگ‌ترین بسته تحریمی آمریکا علیه ایران (مادر تحریم‌ها) در زمان ریاست‌جمهوری او اعمال شده است. اکنون جای این سوال است که این بزرگ‌ترین بسته تحریمی یا همان مادر تحریم‌ها نتیجه کدام سیاست‌ها و راهبردها بوده است؟ جواب این سوال مشخص است. طی 4 سال گذشته به صورت ملموس و آشکار 2 دیدگاه در حوزه سیاست خارجی ایران بویژه درباره مذاکرات هسته‌ای مطرح بوده است. دیدگاهی که منتسب به دولت روحانی بوده و معتقد بود ایران در موضع ضعف است و چاره‌ای جز پذیرش سیطره هژمونی آمریکا ندارد. از همین رو از موضع ضعف و با اعتراف به نداری وارد مذاکرات شد. این دیدگاه می‌گفت نسبت به مذاکره و تعامل و معامله منصفانه با آمریکا خوشبین است و بر همین اساس حاضر است تعهدات خود را فارغ از متن توافقات، در فضای خوشبینی و اعتماد نسبت به طرف مقابل اجرا کند. آنچه در برجام بر سر ایران رفت، حاصل این دیدگاه بود. تساهل در انشای متن برجام و در کنار آن ایجاد شائبه تعهدات غیرهسته‌ای ایران در ضمائم نانوشته و پس از آن اعتماد مفرط به دولت باراک اوباما بویژه قول و قرارهای فرامتنی و شفاهی جان کری باعث شد به اذعان مقامات دولت حسن روحانی، عایدی ایران از برجام «تقریبا هیچ» باشد. دیدگاه دوم اما معتقد بود برای رسیدن به توافق عزتمندانه، باید نگاه واقع‌بینانه به وضعیت طرفین داشت. منتقدان بارها تاکید کردند که گذشت زمان در مذاکرات هسته‌ای به زیان ایران نیست و با گذشت زمان اهرم‌ها و امتیازهای طرف مقابل علیه ایران کم‌اثر خواهد شد زیرا همپیمانان آمریکا به مرور و به واسطه زیان‌های مالی شدید، از زیر بار تحریم‌های ایران شانه خالی خواهند کرد. از همین رو ایران در مذاکرات هسته‌ای باید از موضع قدرت وارد شده و مطالبات حداکثری از توافق دریافت کند. منتقدان با مشاهده کج‌روی‌ها و ضعف تیم مذاکره‌کننده بارها نسبت به عواقب این اشتباهات و انحرافات هشدار دادند. بویژه یکی از هشدارهای منتقدان این بود که با موضعی که دولت وارد مذاکرات شده، در آمریکا این برآورد ایجاد می‌شود که راهبرد فشار بیشتر بر ایران منجر به عقب‌نشینی بیشتر خواهد شد. بر همین اساس منتقدان بارها و بارها هم گفتند و هم نوشتند که مواضع دولت در مذاکرات هسته‌ای نه‌تنها گرهی از مشکلات باز نخواهد کرد بلکه منجر به طمع‌ورزی آمریکا برای اعمال فشارهای بیشتر اقتصادی بر ایران به بهانه‌های غیرهسته‌ای خواهد شد. حالا دولت اول حسن روحانی به پایان رسیده است و او که در دولت اولش می‌گفت به نتیجه مذاکرات هسته‌ای خوشبین است، در سخنرانی روز تحلیف خود به عنوان رئیس‌جمهور دوره دوازدهم، اذعان کرد که آمریکا غیرقابل اعتماد است و از مادر تحریم‌ها گفت که 2 سال پس از توافق ایران و 1+5 و در دولت حسن روحانی علیه ایران اعمال شد! دیگر کسی برای مذاکره اشتیاق نشان نمی‌دهد، حتی اگر با عنوان کردن «مادر مذاکرات» این پالس به طرف مقابل داده شود که می‌شود و می‌توان در مسائل فراتر از هسته‌ای هم وارد مذاکره شد. مذاکره دیگر خریدار ندارد. چون از مذاکره به مادر تحریم‌ها رسیدیم.