گروه اجتماعی: شورای شهر چهارم تهران روزهای اخیر به کار خود پایان داد و ساختمان بهشت اکنون مستاجران جدیدی را پذیراست، از این رو در گفت‌وگو با «اقبال شاکری» از اعضای شورای چهارم به بررسی عملکرد شهرداری تهران در حوزه حمل‌و نقل پرداختیم. وی معتقد است با توجه به بودجه‌هایی که از سوی دولت باید به این بخش اختصاص پیدا می‌کرد و نکرده است، عملکرد شهرداری تهران قابل تقدیر است و امروز «تهران ارزان‌ترین متروی دنیا را دارد». شاکری همچنین تاکید دارد ضمن ارزانی خدمات حمل‌ونقل عمومی تهران «متروی تهران از نظر کیفیت خدمات جزو 10 متروی برتر دنیاست». متن زیر حاصل گفت‌وگوی ما با اقبال شاکری، عضو شورای شهر چهارم تهران است.

***

  متروی تهران از آغاز مدیریت شهری آقای قالیباف تاکنون چه تغییری کرده و از کجا به کجا رسیده است؟

ویترین مترو تکمیل شده است و تمام خطوط مصوب شورایعالی ترافیک درباره مترو اجرا شده، تنها خط 6 باقی مانده که این خط نیز در حال تکمیل است. با این حساب حدود 310 کیلومتر خط ریل مترو به دارایی‌های شهر اضافه می‌شود. مهم‌ترین این خطوط به تفکیک شامل خط 6 معادل حدود 38 کیلومتر، خط 7 معادل 27 کیلومتر، خط 8 شامل خط پرند و فرودگاه امام 52 کیلومتر و خط مهرآباد 2 کیلومتر که جمعا حدود 110 کیلومتر ساخته شده که عمده این میزان در 5 سال آخر مدیریت آقای قالیباف ساخته شده است.   در حال حاضر ساخت هر یک کیلومتر خط ریلی مترو به همراه یک ایستگاه و یک رام قطار 7 واگنه حدود 240 میلیارد تومان هزینه دارد که شامل تمام هزینه‌ها از جمله واگن، ایستگاه، تجهیزات و ... است. در حال حاضر ظرفیت حمل‌ونقل مترو در هر روز 5/3 میلیون نفر است که اگر 3000 واگن داشتیم، 10 میلیون نفر را در روز جا به جا می‌کردیم  اما در حال حاضر 1150 واگن داریم و یک‌سوم این میزان را جا به جا می‌کنیم و به دلیل عدم وجود واگن کافی نمی‌توانیم از ظرفیت بیشتری در مترو استفاده کنیم.  همچنین باید گفت خطوط مترو از نظر مسافر و تعمیر و نگهداری به خصوص در خطوط جدید قبل از رسیدن به  ظرفیت استاندارد در حال بهره‌برداری است. نکته مهم دیگر درباره متروی تهران این است که متروی تهران از لحاظ بلیت ارزان‌ترین بهای بلیت را در جهان دارد و از نظر کیفیت خدمات نیز جزو 10 متروی برتر دنیاست و از لحاظ طول خطوط نیز جزو کلانشهرهای مهم جهان محسوب می‌شود. شرکت بهره‌برداری که در حال حاضر مسؤولیت ساخت خطوط را بر عهده دارد با وجود داشتن کمبود‌هایی در انتقال و نگهداری واگن‌ها، عمل طاقت‌فرسایی را انجام می‌دهد تا بتواند به میزان بیشتری از مسافران سرویس‌دهی کند. 

  برخی به زمان تکمیل خطوط مترو انتقاد دارند و معتقدند مترو باید در 5 الی 6 سال گذشته تکمیل می‌شد؛ نظر شما در این باره چیست؟ 

این موضوع که غیرممکن است، زیرا تکمیل پروژه‌ها منوط به برخی مسائل همچون تامین مالی بموقع است اما تکمیل خطوط مترو در این مدت زمان غیرممکن بوده است به علاوه شهرداری تهران تمام توان لازم را برای تکمیل هر چه سریع‌تر پروژه‌ها صرف کرده به طوری که هر ساله 30 درصد بودجه شهرداری معادل 15 هزار میلیارد ریال صرف حمل‌ونقل عمومی می‌شود و از این میزان بودجه برای حمل‌ونقل عمومی هر ساله بیش از 50 درصد آن به مترو تعلق می‌گیرد. 

  به نظر شما هزینه 200 میلیاردی که برای ساخت هر یک کیلومتر مترو و ایستگاه صرف می‌شود بهینه بوده یا می‌توان این هزینه را کاهش داد؟

به نظر بنده این میزان هزینه معقولی است، زیرا این مبلغ برای یک ایستگاه تکمیل شده است که با کمک حسابداران صنعتی محاسبه شده است. 

  در حال حاضر سهم هر یک از سامانه‌های اتوبوسرانی، تاکسیرانی و مترو در حمل‌ونقل عمومی به چه میزان است؟

در افق چشم‌انداز تا سال 1400  شبکه اتوبوسرانی باید 25 درصد، تاکسیرانی 20 درصد و مترو نیز حدود 30 درصد از حمل‌ونقل شهری را پوشش دهد، در واقع حمل‌ونقل شهری باید 

75 درصد از سفرهای درون‌شهری را شامل شود اما در حال حاضر سهم مترو در حمل‌ونقل عمومی 18 درصد، تاکسیرانی 22 درصد و اتوبوسرانی 21 درصد است، همچنین هم‌اکنون 5/8 میلیون سفر درون‌شهری در تهران وجود دارد که تا سال 1400 باید به 10 میلیون سفر در روز برسد.  بر اساس محاسبات سهم مترو در حمل‌ونقل عمومی باید 30 درصد باشد اما این میزان به دلیل کمبود تعداد واگن کمتر از 30 درصد است و علت اصلی کمبود واگن هم به مساله بدهی دولت به شهرداری بازمی‌گردد، زیرا طبق مصوبه قانونی مجلس در هر شهری که مترو ساخته می‌شود، دولت موظف به پرداخت 50 درصد از هزینه‌هاست که از سال 82 تاکنون دولت سهم خود را پرداخت نکرده است، با این وجود شهرداری این هزینه را تقبل کرده اما این انتظار وجود داشت که دولت در صورت نپرداختن سهم خود حداقل واگن‌های مترو را تامین کند که قرار بود دولت تعداد 2 هزار واگن را به شهرداری تحویل دهد یا با ساخته شدن هر 100 کیلومتر خط مترو دولت نیمی از هزینه 100 کیلومتر را پرداخت کند یا خود ساخت 100 کیلومتر را بر عهده گیرد که هیچ‌کدام از این امور هنوز محقق نشده است، بنابراین شورای شهر و شهرداری وظایف خود را انجام می‌دهند اما بحث تامین مالی بر عهده دولت است که این نقص اصلی مترو محسوب می‌شود. هم‌اکنون دولت بیش از 15 هزار میلیارد تومان به شهرداری بدهکار است.

  برخی منتقدان معتقدند اولویت شهردار تهران پروژه‌های عمرانی بوده و مترو اولویت نخست شهرداری نبوده است؛ نظر شما در این باره چیست؟ 

به عقیده بنده اینگونه نظرات کاملا اشتباه است، زیرا اولویت  اصلی شهرداری تهران حمل‌ونقل عمومی بوده است. اگر به بودجه شهرداری توجه کنید متوجه می‌شوید شهرداری بیش از 30 درصد بودجه خود را به حمل‌ونقل همگانی اختصاص داده اما باید به این موضوع نیز توجه کرد که دولت نیز در موضوع حمل‌ونقل عمومی وظایفی دارد که باید انجام دهد و شهرداری نیز50 درصد مسؤولیت دارد. مثلا بخش اتوبوسرانی 100 درصد بر عهده دولت بوده که قانون آن را تصویب کرده است. این موضوع نیز باید در شورای پنجم مشخص شود که آیا دولت قصد انجام مصوبات قانونی خود را دارد یا خیر؟ طی این سال‌ها شهرداری فارغ از مسؤولیت‌های دولت، تمرکز خود را بر 2 موضوع اتوبوس و مترو آن هم با حداکثر بودجه قرار داده است. 

  آیا موضوع پرداخت بدهی‌های دولت به شهرداری در دولت قبل نیز به همین شکل بود یا در این دولت تغییری کرده است؟ 

به اصطلاح گفته می‌شود دولت قبل با اخم و دولت حاضر با لبخند بدهی‌ها را پرداخت نکردند. 

  یکی از انتقادات به مترو درباره ایمن نبودن خط 7 مترو است؛ در این باره توضیح می‌دهید؟

درباره خط 7 دو موضوع مطرح است؛ یکی درباره تهویه‌های این خط و دیگری درباره مسائل کنترلی آن است. باید توجه داشت این خط هنوز به طور کامل به بهره‌برداری نرسیده است. برخی تهویه‌های آن انجام نشده و برخی سامانه‌های کنترلی آن به صورت اتوماتیک درنیامده است اما با شرایطی که خط 7 دارد که در آن زمان رفت‌وآمد 40 دقیقه است و در این 40 دقیقه فقط یک رام قطار در حال رفت‌وآمد است این ایرادات از نظر کارشناسی قابل توجه نیست. زمانی که یک رام قطار در حال رفت‌وآمد است مسلما احتمال برخورد آن با قطار دیگری صفر است اما اگر زمان رفت‌وآمد به 20 دقیقه رسید یعنی چند رام قطار در حال حرکت بود، در آن زمان نصب سامانه‌های کنترلی اتوماتیک ضروری است اما با این شرایط مترو، نصب این سامانه‌ها ضروری نبوده و این خط دارای امنیت کامل است. همچنین مشاور فنی پروژه اعلام کرده که این خط از لحاظ ایمنی و زیست محیطی مشکلی ندارد، با این اوصاف زمانی که فرد متخصص این حوزه امنیت خط را تایید می‌کند دیگر جای حرفی نیست و خود آن مشاور مسؤول است حتی معاون حمل‌ونقل هم مسؤول نیست، زیرا او نیز طبق نامه امضا شده و رسمی مشاور فنی پروژه، امنیت خط را تایید کرده است. 

  درباره تهویه‌ها چطور؟ 

در تهویه‌ها نیز به دلیل وجود تنها یک رام قطار و تعداد بسیار کم سفرهای این خط، میزان هوای موجود در ایستگاه‌ها استاندارد بوده و کیفیت لازم را دارد با این حال بنده برای اطمینان خاطر با نامه‌ای به معاونت حمل‌ونقل و ترافیک اندازه‌گیری هوای موجود در خطوط را توسط شرکت کنترل و کیفیت هوا درخواست کردم. با این حال اعضای شورای شهر برای اطمینان از این سامانه 2 بار از این خط بازدید کرده‌اند و چندین جلسه تخصصی برگزار کرده‌ایم و از امنیت آن مطمئن شده‌ایم.  به نظر من اینکه صبر کنیم تا یک خط به طور کامل تکمیل شود بدین معنی است که باید چندین هزار میلیارد سرمایه برای تکمیل نهایی متوقف شود در حالی که با همین شرایط و در صورت رعایت حداقل‌ها نیز می‌توان خط را راه‌اندازی و بهره‌برداری کرد. به علاوه یکی از مزایای خط 7 این است که این خط برخلاف سایر خطوط به صورت یکپارچه به بهره‌برداری رسید. 

  برخی می‌گویند قالیباف تهران را به 100 سال عقب‌تر برده است، نظر شما درباره این انتقادات چیست؟ 

قطعا نمی‌توان بدون سند درباره عملکرد‌ شهرداری نظر داد، هر چند که امروز بدون استناد صحبت کردن باب شده است. انصافا حداقل در این دوره‌ای که من در آن حضور داشتم، در تمام عرصه‌هایی که شهرداری مسؤول آن بوده اتفاقات خوبی رخ داده است. شهردار نه تنها در حوزه خودش، بلکه در حوزه‌های دیگر نیز از جمله در آموزش و پرورش، میراث فرهنگی، نیروی انتظامی، وزارت بهداشت و ورزش کمک‌های وافری کرده است. مخصوصا در حوزه ورزش، چرا که در حال حاضر ورزش بدون شهرداری در تهران معنایی ندارد؛ مسابقات محلات و سراهای محله جایگزین مسابقات شهر شده که قبلا دولت مسؤول برگزاری آنها بوده است.  شهرداری در این سال‌ها عملکرد قابل قبولی در بخش‌های مختلف از جمله تعداد بوستان‌ها، وسعت سرانه فضای سبز، پاکیزگی شهر و معابر و تعمیر و نگهداری این موارد انجام داده که هر کدام اتفاق مهمی بوده است.  همچنین حدود 570 کیلومتر بزرگراه به بهره‌برداری رسیده و خطوط مترو و اتوبوس هم اتفاقات مهمی در شهر هستند که افراد آگاه به این مسائل می‌دانند حتی در صورت داشتن بودجه نیز انجام این امور بسیار دشوار است و همتی بلند می‌طلبد. 

  به طور کلی سطح امروز حمل‌ونقل همگانی در شهر تهران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ 

درباره حمل‌ونقل عمومی در شهر تهران تا سال 1400 نیاز به 11 هزار اتوبوس درون‌شهری داریم و تا امروز نیز 9هزار اتوبوس است که البته در حال حاضر فقط و فقط 6400 دستگاه اتوبوس موجود است که 50 درصد آنها بالای 8 سال عمر دارند و باید تعویض شوند. در همین زمینه دولت موظف به تحویل اتوبوس‌های جدید بوده که تاکنون این امر محقق نشده است. با توجه به آمار 3200 دستگاه اتوبوس فرسوده و 2600 اتوبوسی که کم داریم، جمعا در حال حاضر نیاز به 5800 اتوبوس داریم که طبق قانون 85 درصد هزینه خرید این اتوبوس‌ها را باید وزارت کشور بپردازد که تاکنون از طرف دولت چیزی پرداخت نشده است. طبق قانون دولت موظف است سالانه 1000 دستگاه اتوبوس فقط به تهران تحویل دهد که در این میان کلانشهر‌ها نیز سهیم هستند اما از حدود 7 یا 8 سال پیش هنوز این سهمیه به شهرداری داده نشده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات انجام شده در بخش اتوبوسرانی وارد کردن بخش خصوصی به این حوزه بود که در حال حاضر تمام اتوبوس‌ها جز  BRT تحویل بخش خصوصی است و این شرکت‌ها در حال بهره‌برداری از اتوبوس‌ها هستند. شهرداری با ناامید شدن از کمک دولت با تضمین کرایه اتوبوس‌ها از بخش خصوصی حمایت کرد و درخواست ورود اتوبوس‌های جدید به این حوزه را کرد که در حال حاضر بخش خصوصی 100 اتوبوس جدید را به این سامانه وارد کرده است. 

  در شبکه تاکسیرانی 27 هزار دستگاه تاکسی فرسوده وجود داشت که در یک حرکت بزرگ در سال گذشته  16 هزار دستگاه از این تعداد نوسازی شد که این نوسازی در کاهش آلودگی هوا تاثیر بسیار زیادی دارد.

درباره ساخت خطوط جدید مترو بنده قطعا می‌گویم شهرداری نباید وارد ساخت این خطوط شود و باید آن را به بخش خصوصی واگذار کند. در حال حاضر نسبت به تعداد واگن‌های مورد نیاز 1800 واگن کم داریم. درباره بهای تمام شده مترو نیز تنها 30 درصد آن را مسافران پرداخت می‌کنند و باقی آن به عهده دولت و شهرداری است و دولت تاکنون سهم خود را پرداخت نکرده و شهرداری آن را پرداخت می‌کند. به علاوه هزینه‌های متروی پرند، ورامین و کرج را نیز شهرداری تهران تقبل کرده است.  به عقیده من وجه همت شورای پنجم نیز باید موضوع حمل‌ونقل عمومی باشد و شورا و شهرداری باید با کمک یکدیگر این بخش را ارتقا دهند، چرا که این امر در زندگی مردم، تفریح، تحصیل و اوقات فراغت آنها تاثیر بسیار مهمی داشته و در سلامت شهری و هوای پاک نیز بسیار موثر است، چرا که  80 درصد آلودگی هوا ناشی از خودروهاست.