عبدالباری عطوان: بازداشت سلمان فهد العوده، مبلغ دینی عربستانی و همکارش، عائض القرنی غیرمنتظره نبود بلکه قابل پیش‌بینی بود، آن هم در سایه قطب‌بندی سیاسی و قبیله‌ای که منطقه خلیج‌فارس در آن به سر می‌برد و نیز در سایه اصرار حکومت عربستان سعودی به رهبری شاهزاده محمد بن‌سلمان، ولیعهد و حاکم کنونی کشور برای استفاده از مشت آهنین برای تثبیت حکومتش و خنثی کردن هرگونه مخالفتی چه در میان کسانی که علمای بیداری نامیده می‌شود، چه در میان اعضای خاندان حاکم. پرواضح است که رهبران عربستان سعودی همان رویکرد دیکتاتورمآبانه‌ای را در پیش گرفتند که برخی نظام‌های عربی را به این رویکرد متهم و در همین راستا، میلیاردها دلار به منظور ناآرام کردن کشورهای‌شان و براندازی این نظام‌ها هزینه می‌کردند. جالب اینجاست که طرف‌های متخاصم در بحران روزافزون کنونی خلیج‌فارس پیش از این سیاست مشترکی را در یمن، سوریه، لیبی و عراق در پیش گرفتند و در امور داخلی این کشورها با پول و سلاح دخالت کردند و اکنون همین رویکرد را علیه یکدیگر به‌کار می‌برند و هرکسی حملات رسانه‌ای دوجانبه و حمایت از مخالفان در کشورهای متخاصم را دنبال کرده باشد دلیل قاطعی برای این مساله پیدا می‌کند. دیدگاه‌ها درباره دلایل واقعی بازداشت این دو شیخ دینی متناقض است لیکن بر سر یک مساله توافق دارند و آن اینکه این دو شیخ موضعی نزدیک به «بی‌طرفی» در بحران خلیج‌فارس اتخاذ کردند و از حکومت کشورشان در اختلافاتش با قطر جانبداری نکردند. بی‌طرفی از نظر مسؤولان عربستان که بر نظریه رئیس‌جمهور اسبق آمریکا تأکید دارد ممنوع است؛ نظریه‌ای که می‌گوید فقط یک گزینه وجود دارد «یا با ما یا علیه ما». افراد نزدیک به شیخ سلمان العوده و برخی فعالان توئیتری احتمال دادند پیامی که این مفتی در توئیتر پس از تماس تلفنی امیر قطر با شاهزاده بن‌سلمان، ولیعهد عربستان نوشت باعث شده است کاسه صبر نظام عربستان لبریز شود و وی را بازداشت کند. تماس تلفنی که شیخ تمیم بن‌حمد، امیر قطر با بن‌سلمان برقرار کرد گمان می‌رفت منجر به پیشرفت بزرگی شده و به ایجاد راه‌حلی برای بحران تقریبا 100 روزه خلیج‌فارس کمک کند؛ امری که شیخ العوده را تشویق کرد از آن استقبال کرده و خوشحالی خود را برای تکمیل آن نشان دهد. وی این کار را با توئیتی در توئیتر خود انجام داد. از بدشانسی این دو شیخ یعنی العوده و القرنی و چه‌بسا شیوخ بی‌طرف دیگر که در صف بازداشت قرار دارند این است که گفت‌و‌گوی تلفنی که گمان می‌رفت در گشودن درهای گفت‌و‌گو به منظور مقدمه‌سازی برای حل اختلاف‌ها میان 2 کشور سهم داشته باشد، نتایج کاملا برعکسی دربرداشت، آن هم به دلیل نبرد شکست اراده‌ها میان 2 طرف، و به باور عربستانی‌ها مخالفت قطر با تسلیم شدن و صدور بیانیه‌ای که دارای تحریف زیادی در این مساله بود و به صراحت اعلام نکرد امیر تمیم خودش کسی بود که با شاهزاده بن‌سلمان تماس گرفت، بدون اشاره به هماهنگی با رئیس‌جمهور آمریکا. فعالان توئیتری عربستانی نزدیک به رژیم ریاض، حملات سختی به 2 شیخ بویژه شیخ العوده انجام دادند و بازداشتش را اینگونه توجیه کردند که این اقدام به دلیل عدم اظهار وابستگی و وفاداری مطلقش به کشور و عدم ایستادن در اردوگاه عربستان در این بحران صورت گرفته است. همچنین توصیف‌های دیگری کردند که از بیان آنها در این یادداشت اجتناب می‌کنیم. بازداشت این دو شیخ و پیش از آنها بازداشت شاهزاده عبدالعزیز بن‌فهد، به دلیل اتخاذ موضع مشابه در بحران خلیج‌فارس و انتقادات شدیدش از شیخ محمد بن‌زاید، ولیعهد ابوظبی که نزدیک‌ترین همپیمان بن‌سلمان در جنگ یمن و علیه قطر محسوب می‌شود، اقدامی است که دارای اهداف مجازاتی سخت علیه هرکسی است که بخواهد ساز مخالف حکومت عربستان بزند یا حتی بخواهد بی‌طرف باشد و فرقی نمی‌کند جایگاه و مقامش در خاندان حاکم یا جامعه عربستان چه باشد. این یک سیاست خطرناکی است که نتایجش تضمین‌شده نیست و چه‌بسا نتایج برعکسی بدهد که نخستین نتیجه آن بی‌ثباتی عربستان سعودی و متشنج کردن روابط حاکم و محکوم است و چیزی که رخ می‌دهد فقط آغاز اتفاقات خطرناک‌تری است اگر این بحران به سرعت محدود نشود. ما در این مساله هرگز تردیدی نداریم.