پروانه شکوری: 40 هزار پزشک عمومی دست از شغل خود کشیده‌اند! این خبر را چندی پیش دکتر محسن مصلحی، دبیر شورایعالی نظام پزشکی بیان کرد. وی افزود: در سال‌های اخیر مهاجرت پزشکان از کشور به علت نارضایتی شغلی و فراهم نشدن فرصت‌های شغلی مناسب، رو به افزایش بوده است. همچنین ابراهیم خدایی، رئیس سازمان سنجش نیز در بخش خبری شبکه یک، گفت: «63 درصد داوطلبان کنکور در گروه علوم تجربی شرکت کرده‌اند و عموماً متقاضی رشته‌های پزشکی هستند، درحالی‌که کشور در این رشته‌ها به بیش از ظرفیت فعلی نیاز ندارد». این اخبار در نگاه اول به ذهن متبادر می‌کند که تعداد پزشکان عمومی در کشور، زیاد و حتی در حد اشباع است، درحالی‌که این نتیجه‌گیری نه‌تنها صحیح نیست بلکه فرسنگ‌ها با واقعیت موجود فاصله دارد!
جمعیت پزشکان پیش از انقلاب اسلامی، کمتر از 15 هزار نفر به ازای 30 میلیون نفر جمعیت کشور بوده است، درحالی‌که امروز با جمعیت 80 میلیونی ایران، تعداد پزشکانی که در کشور فعالیت می‌کنند حدود 100هزار نفر است. با وجود این، لازم است تعداد پزشکان به ازای جمعیت (سرانه پزشک) در ایران با کشورهای پیشرو در عرصه سلامت مقایسه شود تا بتوان با قطعیت گفت تعداد پزشکان در کشور کافی و حتی زیاد است یا خیر. در ایران، سرانه پزشک به ازای 1000 نفر جمعیت 59/1 پزشک است اما در بسیاری از کشورها این شاخص بیش از 2 بوده و در کشورهای پیشرو در حوزه سلامت عموماً به 3 تا 4 پزشک به ازای هر 1000 نفر می‌رسد. در بین 24کشور آسیای میانه و آسیای غربی، ایران در جایگاه هجدهم و بعد از کشورهایی مانند قطر، عربستان سعودی، عمان، کویت و فلسطین قرار دارد. همچنین سرانه پزشکان متخصص به ازای 1000 نفر جمعیت در ایران حدود 6/0 پزشک برآورد شده، درحالی‌که در کشورهای پیشرفته این شاخص بین 2 تا 3 پزشک است.
سوالی که پیش می‌آید این است که اگر واقعاً در کشور کمبود پزشک هست، پس چرا تعداد زیادی از پزشکان بیکار هستند و حتی تمایل به مهاجرت دارند؟ پاسخ این سوال را باید در نسبت پزشکان عمومی به پزشکان متخصص در ایران جست‌وجو کرد. در ایران بیش از 60 درصد از کل پزشکان، پزشک عمومی هستند، درحالی‌که در کشورهای پیشرفته، این آمار کمتر از 30 درصد است. به دلیل کم بودن ظرفیت پذیرش دانشگاه‌ها در مقطع تخصص و فوق‌تخصص، عمده پزشکان مجبورند به دوره عمومی اکتفا کنند و همین موضوع سبب بیکاری آنها می‌شود. البته باید توجه کرد بیکاری پزشکان عمومی عمدتاً در شهر تهران و کلانشهرها وجود دارد و همچنان تعداد زیادی از روستاها و شهرهای کوچک از فقدان یا کمبود پزشکان عمومی رنج می‌برند. درواقع، مشکل اصلی این است که پزشکان به علت کمبود امکانات رفاهی حاضر به اقامت در روستاها و شهرهای کوچک نیستند و حتی طرح افزایش حقوق پزشکان مناطق محروم هم نتوانسته این مشکل را حل کند. در مجموع می‌توان گفت مشکل کمبود پزشک در کشور و بویژه شهرهای کوچک یکی از اصلی‌ترین مسائل نظام سلامت ایران است که پیامدهایی همچون تشکیل صف بیماران برای دریافت خدمات، کاهش کیفیت خدمات، محدودیت دسترسی به پزشک، افزایش خطای پزشکی و پرداخت‌های نامتعارف (زیرمیزی) و به‌تبع آن افزایش هزینه‌ها در نظام سلامت دارد.