نور ایوب*: اگر مسعود بارزانی خطای جدایی‌طلبی را مرتکب نمی‌شد و ایران و ترکیه برای مقابله با آن همسو نمی‌شدند، عملیات تمیز و بی‌نقص کرکوک از سوی بغداد را شاهد نبودیم. اما تمام شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که بغداد توانست موفقیت بزرگی را برای خود ثبت کند. امروز جدایی‌طلبان محاصره شده‌اند و ساختار رهبری کردی همانند دوره برگزاری همه‌پرسی چندان مستحکم و متحد نیست. پیشروی‌های جاری نیروهای عراقی و پیشروی‌هایی که در روزهای آینده بیشتر نیز خواهد شد، بیانگر میزان توانایی بغداد و سایر همسایگان عراق برای مقابله با هرگونه اقدام جدایی‌طلبانه بارزانی و... است. شهر کرکوک به آغوش بغداد بازگشت و پرچم عراق بر فراز ساختمان استانداری آن برافراشته شد. اخبار جاری کرکوک بیانگر میزان تحول در موفقیت بغداد است؛ دولتی که چندین سال است چهره یک دولت مرکزی شبه‌مفلوج تحت تاثیر اختلافات منطقه‌ای و داعش را پیدا کرده بود و علاوه بر آن، فرصت‌طلبان منطقه کردستان از زمان حمله آمریکا تا به امروز در حال سوء‌استفاده از ضعف بغداد بودند تا حضور جغرافیایی، اقتصادی و سیاسی خود را توسعه دهند. طی 2 روز اخیر اوضاع تغییر کرد. دولت بغداد یک ابتکار عمل نظامی از خود نشان داد و موفق شد که رکن اصلی نتایج همه‌پرسی استقلال کردستان را هدف قرار دهد و در عین حال با استفاده از مخالفت‌های همسایگان با همه‌پرسی همه چیز را در حمله به کرکوک به نفع خود تمام کند. به همین دلیل نیز تحلیلگران می‌گویند که اگر اقدام جدایی‌طلبانه مسعود بارزانی صورت نمی‌گرفت، کرکوک و سایر مناطق مورد منازعه هنوز در قبضه قدرت پیشمرگ‌ها بود. بارزانی می‌خواست نیروهای عراقی را به درگیری از پیش‌مشخص‌شده‌ای در زمان و مکانی خاص بکشاند تا در خلال این منازعه، مجوز رسمیت جدایی اربیل را از جامعه بین‌الملل بگیرد. به گفته منابع عالی‌رتبه عراقی، این اقدام با آمریکا، فرانسه، عربستان و امارات هماهنگ شده بود. بنا بر این گزارش، بارزانی پس از اعلام نتایج همه‌‌پرسی درباره جدایی از عراق، شتابزده عمل کرد تا در صورت روی دادن درگیری، آتش آن دامنگیر استان‌های دیالی، صلاح‌الدین، کرکوک، اربیل و نینوا شود و از این رهگذر، اربیل نیز از جامعه بین‌الملل بخواهد تا از کردها در قبال کشتار جمعی با اعلام موجودیت کشور کردی، حمایت کند. عقب‌نشینی نیروهای اتحادیه میهنی حاضر در میان پیشمرگ‌ها از میدان‌های نفتی و تاسیسات حیاتی در کرکوک بیانگر آن است که جبهه داخلی کردی، مانند گذشته نیست. بحران همه‌پرسی و بازپس‌گیری اداره کرکوک موجب صعود جریان‌های کردی معارض این دو حزب شده است. منابع کردی در این‌باره می‌گویند که این بحران، پایگاه مردمی بارزانی را سست کرد. وی از دیروز در تثبیت جایگاهش به عنوان فرد محقق‌کننده رویای تشکیل کشور مستقل کردی، شکست خورده است و در داخل حزبش نیز مدام گفته می‌شود که وی بدون بررسی عواقب و بهایی که ممکن است کردها بپردازند، با بغداد به مقابله برخاسته است. اما متضرر دوم، حزب اتحادیه میهنی است که پس از درگذشت جلال طالبانی، دبیرکل خود تلاش داشت تا جایگاهش را تقویت کند. منابعی در این حزب می‌گویند که در کنفرانس اخیر در سلیمانیه که با حضور فواد معصوم و بارزانی برگزار شد، برخی از رهبران این حزب دچار دودستگی شدند. درباره روابط میان احزاب کردی نیز تحولات اخیر اعتماد میان 2 حزب دموکراتیک و اتحادیه میهنی را تضعیف کرد. بارزانی شماری از رهبران اتحادیه میهنی را به خیانت متهم کرد. تحلیلگران نیز بر این باورند که این شکاف در روابط احزاب کردی، امری است که بارزانی را تضعیف خواهد کرد بویژه با تصمیم دولت فدرال عراق مبنی بر تعامل با سلیمانیه برای حل‌وفصل برخی مسائل و مشکلات موجود از جمله حقوق کارمندان، این مسأله پررنگ‌تر خواهد شد. سوالی که در اینجا مطرح است این است که آیا بغداد به کرکوک بسنده خواهد کرد یا این درگیری و عقب‌نشینی ادامه خواهد داشت؟ استراتژی العبادی در ادامه این بحران مبتنی بر درهم شکستن کردها و تعامل با بخش‌بخش آنها بود. هدف اول، محاصره بارزانی و طرح جدایی‌طلبانه او و ممانعت از فکر کردن به این مسأله در آینده نزدیک بود، هدف دوم، بازپس‌گیری مناطق موردمنازعه از سوی نیروهای عراقی و هدف سوم دادن پیام داخلی و خارجی به طرف‌هایی مشخص مبنی بر این بود که عراق همچنان یک کشور واحد باقی خواهد ماند و اجازه تجزیه را نمی‌دهد. هرچند بغداد رویکرد آتی خود را مشخص نمی‌کند اما بر اساس اطلاعات و تحولات جاری، بارزانی در نهایت این بحران، در اربیل محاصره خواهد شد.
*ستون‌نویس روزنامه الاخبار