روز گذشته خبر بازگشت هواپیمای اختصاصی «سعد حریری» به بیروت بدون حضور او، بر گمانه‌زنی‌های اولیه درباره گروگان گرفته شدن نخست‌وزیر لبنان در ریاض توسط رژیم سعودی صحه گذاشت. شبکه ال‌بی‌سی روز پنجشنبه به نقل از منابع آگاه پیش‌بینی کرده بود که حریری تا ساعاتی دیگر راهی «بیت الوسط» محل زندگی خود در بیروت خواهد شد اما حتی با اینکه سهامداران عمده این شبکه خانواده و نزدیکان حریری هستند که در نگرانی درباره سرنوشت او به سر می‌برند و خواستار آزادی‌اش از بند ولیعهد سعودی شده‌اند، در نهایت مشخص شد که شخص سعد در این پرواز حضور نداشته است. در همین حال میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان که از نخستین ساعات پخش خبر استعفای نخست‌وزیر در ریاض از شبکه سعودی العربیه، نسبت به این اتفاق ابراز شک کرده و حتی استعفای او را نپذیرفته بود، دیروز به شکل دیپلماتیک خواهان بازگشت او به لبنان شد. عون دیروز در دیداری با نمایندگان سازمان ملل، اتحادیه اروپایی و اتحادیه عرب تحت عنوان «گروه حمایت بین‌المللی» با ابراز نگرانی درباره شرایط مبهم سعد حریری، خواهان روشن شدن وضعیت اقامت او در عربستان شد و گفت: «ما از اخباری که درباره شرایط سعد حریری شنیده می‌شود، نگرانیم و توافقنامه‌های مربوط به روابط با کشورها و مصونیت‌های حاصل از آن را به شما یادآوری می‌کنیم». رئیس‌جمهور لبنان همچنین در دیدار با «ولید البوخاری»، کاردار سفارت سعودی در عربستان با تاکید بر بازگرداندن نخست‌وزیر این کشور از عربستان و غیرقابل قبول خواندن وضعیت موجود، تلویحا بر موضوع اسارت حریری در ریاض صحه گذاشت. عون همچنین در توئیتی نوشت: «به آگاهی رهبران لبنانی و همبستگی آنان در این مرحله حساس از تاریخ لبنان اطمینان دارم».
پرونده گروگانگیری سعودی در شورای امنیت
با وجود سانسور شدید رسانه‌های غربی در این باره، نشریات و شبکه‌های بیشتر و بیشتری طی روزهای گذشته احتمال استعفای اجباری حریری توسط سعودی‌ها و گروگان گرفته شدن او را مطرح می‌کنند. برای نخستین بار خبرگزاری رویترز، روز چهارشنبه گذشته یعنی 5 روز پس از استعفای اجباری حریری بود که به نقل از مقامات آگاه در لبنان اعلام کرد نخست‌وزیر این کشور در بازداشت دولت عربستان به سر می‌برد. همچنین در حالی که به نظر می‌رسد رایزنی‌های فرانسوی‌ها با سعودی‌ها برای آزادی حریری و حتی سفر دیروز امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه به ریاض و دیدار او با بن‌سلمان، تاثیری در وضعیت موجود داشته باشد، روس‌ها برای نخستین بار وارد غائله شدند. «الکساندر زاسپکین» سفیر روسیه در لبنان، روز پنجشنبه در گفت‌وگو با شبکه ال‌بی‌سی رسما برای رژیم سعودی خط و نشان کشید و گفت: «موضوع بازگشت حریری به حقوق حاکمیت لبنان مرتبط است. در صورتی‌که درباره این موضوع بدون ارائه توضیحی طفره بروند، پس این پرونده جهت رایزنی‌های مشترک درباره آن، به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع داده خواهد شد». او همچنین خاطرنشان کرد: «درخواست عربستان برای عدم مشارکت حزب‌الله در دولت جدید مداخله مستقیم در امور داخلی لبنان است. علاوه بر این سخن گفتن درباره ساختار دولت بعدی مشکل است».
فیسک: حریری در بازداشت ریاض است
اما رابرت فیسک، ستون‌نویس مشهور انگلیسی نخستین روزنامه‌نگار برجسته غربی بود که حقایق پشت‌پرده استعفای سعد حریری را فاش کرد. او در ستون خود در روزنامه برخط ایندیپندنت نوشت: «سعد حریری نخست‌وزیر مستعفی لبنان شخصا چنین استعفایی را پیش‌بینی نمی‌کرد. او قبل از عزیمت به شهر ریاض، پایتخت عربستان برای چند ملاقات با مسؤولان بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول برنامه‌ریزی کرده بود. همچنین برای برگزاری چند نشست به منظور بهبود کیفیت آب آشامیدنی شهر بیروت برنامه‌ریزی داشت... وقتی هواپیمای حریری در ریاض بر زمین نشست، نخستین چیزی که دید، شمار زیاد نیروهای پلیس بود که اطراف هواپیمایش را احاطه کرده بودند. وقتی این نیروها از پلکان هواپیما بالا رفتند، نخستین کاری که کردند، مصادره تلفن همراه و همه وسایل ارتباطی حریری و محافظان و همراهانش بود و حریری را اینگونه ساکت کردند. اوضاع در عربستان دراماتیک است زیرا مسؤولان سعودی 11 شاهزاده از جمله شاهزادگان بارز نظیر ولید بن‌طلال و متعب بن‌عبدالله را بازداشت کرده‌اند. علاوه بر اینها، 4 وزیر و شمار زیادی از مسؤولان سابق بازداشت شده‌اند. مسؤولان سعودی همچنین حدود 1700 حساب بانکی را بلوکه کرده‌اند. شب قاطعیت از نظر ولیعهد سعودی خیلی زود و به محض ورود سعد حریری به ریاض آغاز شد. بن‌سلمان از طریق مساله حریری می‌خواست دولت لبنان را تضعیف و جایگاه حزب‌الله را در آن از بین برده و سپس جنگ داخلی جدیدی در لبنان راه بیندازد.
جایگزینی سعد با برادرش
روزنامه لبنانی الاخبار که نخستین رسانه برملاکننده جزئیات اسارت حریری در ریاض محسوب می‌شود نیز پیش‌تر نخست‌وزیر لبنان را گروگان سیاسی محمد بن‌سلمان دانسته بود. ابراهیم الامین، سردبیر این روزنامه در جدیدترین افشاگری درباره وضعیت حریری در ریاض نوشته است که ولیعهد سعودی می‌خواهد «بهاءالدین الحریری» برادر بزرگ‌تر سعد را به عنوان رئیس حزب المستقبل در لبنان تعیین کند و زعامت سیاسی اهل سنت را به دست او بسپارد. این در حالی است که سعد بعد از ترور پدرش رهبری حزب را در دست داشت و حالا باید در ازای آزادی خود از چنگ بن‌سلمان، تعهد بدهد که همه چیز را به دست برادر بزرگ‌ترش بسپارد و به اروپا برود. به نوشت الامین، سعودی‌ها از اوضاع لبنان پی برده‌اند که نه جریان المستقبل و نه حتی افکار عمومی اهل سنت لبنان با محتوای بیانیه استعفای سعد حریری همراهی نشان نداده و هواداران حریری سوالات زیادی درباره علت عدم بازگشت او به لبنان می‌پرسند. به همین دلیل «ولید الیعقوبی» سفیر جدید عربستان در بیروت در حال تماس با سران جریان المستقبل برای تطمیع و تهدید آنها به پذیرش ریاست برادر حریری است.
جنون بن‌سلمان علیه لبنان
اما به نظر می‌رسد مشکل فقط به بازداشت سعد حریری در عربستان خلاصه نمی‌شود، بلکه تصمیم بن‌سلمان برای تشدید مواضع علیه لبنان به سطوح جدیدی رسیده و این چیزی است که رئیس‌جمهور فرانسه در ابوظبی و ریاض از آن باخبر شد و فضای حاکم بر دیدارهای خود را بلافاصله از طریق سفیر فرانسه در بیروت به مسؤولان لبنان اطلاع داد. هشدار منع سفر اتباع سعودی به لبنان و توئیت تهدیدآمیز ثامر السبهان، مشاور ملک سلمان از آمریکا و پس از دیدار با اتاق فکرهای جنگ‌طلبان را می‌توان نشانه‌هایی از رویکرد خصمانه ریاض دانست. منابع دیپلماتیک غربی در بیروت نیز اعلام کرده‌اند که تهدیدهای عربستان مبنی بر حمله به لبنان نباید بی‌اهمیت تلقی شود. در محافل متحدان سعودی در لبنان نیز شایعه‌هایی قوی مبنی بر حمله غیرمنتظره نظامی به مواضع حزب‌الله در لبنان و سوریه شنیده می‌شود و اینکه پس از آن در لبنان شورش به راه می‌افتد به این امید که حزب‌الله خلع سلاح شود. این دقیقا مشابه همان فتنه‌هایی است که در جنگ داخلی سوریه و سپس عراق باعث ایجاد موج تکفیری داعش شدند. در مقابل، حزب‌الله که نشانه‌های چنین حمله‌ای را از سوی عربستان و متحدانش مشاهده نکرده در عین حال بعید نمی‌داند جنون قدرت بن‌سلمان با چراغ سبز آمریکا و مشارکت مستقیم اسرائیل تا مرز ماجراجویی نظامی پیش برود که در این صورت نیز مقاومت لبنان آمادگی کامل خواهد داشت. با این حال، حزب‌الله اعلام کرده برای آرام نگاه داشتن کشور به مواضع رسمی رئیس‌جمهور عون در قبال استعفای حریری پایبند بوده و بین اختلافات سیاسی با حریری و بازداشت او در عربستان تفاوت قائل می‌شود.
باج‌گیری بن‌سلمان از اروپا
البته سعودی‌ها با وجود تهدید لبنان در این زمینه کاملا به دیگران وابسته هستند. در حقیقت آنها برای جنگ با حزب‌الله یا باید منتظر حمله گسترده اسرائیل به مواضع حزب‌الله در جنوب سوریه و قلمون غربی و همچنین مرزهای مشترک با سوریه و حتی مراکز و مواضع حزب‌الله در بیروت بنشینند یا بر اردوگاه‌های فلسطینی در این کشور مانور دهند، آن هم در حالی که عربستان بتازگی مخالفت خود با هرگونه ائتلاف با حماس را در فلسطین یا بیرون از آن به محمود عباس ابلاغ کرده بود. اما محتمل‌ترین دلیل برای تهدیدهای بی‌سابقه لبنان توسط سعودی این است که بن‌سلمان به دنبال غائله خارجی بی‌خطری است تا افکار عمومی داخلی و خارجی را از موج تسویه و دستگیری‌های اخیر منحرف کند. لبنان یک کشور کوچک عربی در قلب خاورمیانه است که نه‌تنها تهدید آن هزینه‌ای برای بن‌سلمان ندارد، بلکه به واسطه آن می‌تواند از اروپایی‌ها و برخی طرف‌های منطقه‌ای باج سیاسی مبنی بر تایید سلطنتش نیز بستاند.