شرایط غیرعادی که در عربستان حاکم شده تا حد زیادی نشاندهنده ناامیدی تیم حاکم بر سیاستهای این کشور است. در بسیاری از موارد اقداماتی که محمد بنسلمان به عنوان حاکم اصلی عربستان در شرایط کنونی انجام میدهد، غافلگیرکننده و شوکآور است. یکی از این تحولات آغاز روند به اصطلاح مبارزه با فساد اقتصادی در داخل عربستان است که با موج گسترده بازداشت شاهزادگان، تجار و نظامیان تاثیرگذار این کشور همراه بوده است. مقامهای سعودی تاکنون حدود 2 هزار حساب بانکی را مسدود کردهاند. بنسلمان 2 روز پیش در گفتوگو با نیویورکتایمز، اعلام کرده حدود 100 میلیارد دلار از طریق کمپین مبارزه با فساد به خزانه دولت بازخواهد گشت و این مقداری است که به خاطر فساد این افراد به هدر رفته بود. بنسلمان افزود: نتایج تحقیقات به همه بازداشتشدگان ارائه شده است. ما 2 پیشنهاد را با آنها مطرح کردیم. پیشنهاد اول این بود که این تحقیقات به محاکم قضایی ارجاع و پروندههای جنایی برای آنها تشکیل شود و پیشنهاد دوم این بود که آنها وارد حل و فصل دوستانه با دولت شوند و جالب این است که 95 درصد از متهمان، گزینه دوم را ترجیح دادند. اظهارات بنسلمان در حالی مطرح شده است که خبرنگار روزنامه فایننشالتایمز در دوبی هفته گذشته گفت مسؤولان سعودی سرگرم گفتوگو با شاهزادگان، وزیران سابق و تاجران بازداشت شده هستند و محور این گفتوگوها بر واگذاری بخش قابل ملاحظهای از ثروت آنان به دولت در ازای آزادی متمرکز است. به نظر میرسد بنسلمان در بحبوحه بحران مالی شدید عربستان به دنبال منبع جدید کسب درآمد برای دولت است. اگرچه در رابطه با فساد دربار سعودی و شاهزادگان سعودی تردیدی وجود ندارد ولی این شیوه جدید، مصادره اموال میلیاردرهای سعودی طیف مخالف است، لذا نحوه انجام مبارزه ادعایی بنسلمان با این فساد در هالهای از ابهام قرار دارد. دیدهبان حقوق بشر بتازگی اعلام کرده این بازداشتهای گسترده را بیشتر نشانه «بازی قدرت در داخل» میداند تا حرکتی که رسانههای سعودی به عنوان مبارزه با فساد جلوه میدهند. این سازمان از حکومت این کشور خواسته است درباره بنیان حقوقی و قضایی این بازداشتها اطلاعرسانی کند. رویترز نیز پیشتر نوشته بود به عقیده بسیاری از کارشناسان، هدف از این دستگیریها فراتر از مبارزه با فساد است و دلیل واقعی آن، از میان برداشتن موانع بر سر راه بنسلمان، ولیعهد ۳۲ ساله سعودی است. اتفاقی را که شب سوم نوامبر رخ داد نمیتوان از طرح تحول ملی دفاع کشور و چشمانداز 2030 مجزا دانست، بلکه باید به دستهای پشت پرده این تدبیرها و سرریزهای پولها از عربستان و آبهای خلیجفارس به اقیانوس اطلس اشاره کرد. پولهایی که امروز در داخل عربستان به دست میآید، مسیر خود را به سمت بازار سرمایهداری بویژه در آمریکا پیدا خواهد کرد. آتش نگرانیها در رابطه با سرنوشت سیاسی، باعث شده بنسلمان به سمت افزایش سطح تدابیر لازم برای تأمین امنیت مرکز قدرت و حفظ آن گرایش پیدا کند. درگیریهایی که محمد بنسلمان بعد از رسیدن به ولایتعهدی آغاز کرده، ارتباط مستقیمی با مرحله بعد از پدرش دارد. بازداشتهای دسته جمعی شاهزادگان سعودی نشان میدهد وی مصمم به یکسره کردن درگیری حاکمیت در آینده است و میخواهد این کار را در طول زندگی پدرش انجام دهد تا بهترین نتیجه را داشته باشد و از عواقب وخیم آن نیز در امان باشد. به عبارت دیگر وی میخواهد در فضایی آرام و بدون خطر و چالش به تخت پادشاهی برسد. او میخواهد با حضور و پشتیبانی پدرش، رقبای خود را از عرصه خارج کند.
پیامدهای منفی بازداشت شاهزادهها
نگاه خوشبینانه نسبت به تحولات اخیر نشان میدهد دربار سعودی با این روش علاوه بر اینکه توانسته میلیاردها دلار برای خود کسب سرمایه کند، موفق شده قدرت شاهزادگان مخالف دربار را نیز کاهش دهد. آنها همچنین با دستگیری برخی افراد مطرح در محافل وهابی موفق شدهاند تا حد زیادی این قشر را در نزد مردم بیآبرو کنند اما نگاهی واقعبینانهتر به این تحولات نشان میدهد بزودی آتش زیر خاکستر جنگ قدرت در نتیجه این اقدام، خشم عمومی شاهزادگان و محافل سنتی وهابیت از بنسلمان را شعلهور خواهد کرد. شاهزادههای بازداشتشده، تمام حیثیت، آبرو و مال خود را از دست دادهاند، بنابراین بسیار بعید به نظر میرسد شاهزادهها در مقابل این اقدامات بنسلمان سکوت کنند یا واکنشی نشان ندهند. دقیقا بر اساس همین برآوردهاست که جان بولتون، نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد که به مواضع ضد ایرانی خود معروف است، اخیرا در گفتوگو با شبکه خبری فاکسنیوز در پاسخ به این سوال که آیا با توجه به بازداشتهای اخیر و تمرکز قدرت در دستان یک شاهزاده 32 ساله، عربستان امن است، با بیان اینکه محمد بنسلمان در ماههای گذشته در حال افزایش قدرت خود بوده و گفته میشود ممکن است هر لحظه به پادشاهی برسد، گفت: «ایالات متحده باید یک طرح احتیاطی برای تکرار سناریوی «شاه ایران» داشته باشد. فکر نمیکنم این پایان کار در عربستان سعودی است».
باجگیری با شکنجه
روزنامه انگلیسی دیلیمیل در گزارشی به ارائه جزئیات جدیدی از بازداشت شاهزادهها و مسؤولان سعودی پرداخت. بر اساس این گزارش، شاهزادههای بازداشتشده در عربستان از سوی مأموران امنیتی وابسته به یک شرکت آمریکایی مورد شکنجه واقع شده و از پا آویزان شدهاند، افراد بازداشتشده همچنین مورد ضرب و جرح قرار گرفتهاند و به آنها توهین شده است. دیلیمیل افزود: مأموران مزبور وابسته به شرکت خصوصی آمریکایی بلکواتر هستند که در بازجویی و شکنجه مشهور است؛ این مأموران به خواست بنسلمان ولیعهد عربستان اقدام به این کار کردهاند. در ادامه این گزارش آمده است: بنسلمان حدود 194 میلیارد دلار از حساب افراد بازداشت شده را مصادره کرده است. بنسلمان این بازجوییها را شخصا کنترل میکند و زمانی که مسألهای داشته باشد سوالها را برای بازداشتشدهها میفرستد، اگر به این سوالات در حالت عادی جواب دهند که مسأله حل شده است اما در صورت عدم پاسخگویی، مأموران برای شکنجه وارد اتاق افراد بازداشت شده میشوند. پیشتر میدلایستآی از شکنجه شاهزادههای عربستانی بازداشت شده از جمله متعب بنعبدالله، پسر ملک عبدالله خبر داده و اعلام کرده بود تعدادی از شاهزادههای بازداشت شده به دلیل مشکلاتی که در نتیجه شکنجه برایشان به وجود آمده، راهی بیمارستان شدهاند.