گروه فرهنگ و هنر: یازدهمین جشنواره «سینما حقیقت» در حالی قرار است از 19 تا 26 آذر ماه سال جاری برگزار شود که امسال پذیرای چند مستند مهم با سوژه‌هایی داغ و جنجالی است. مستندهایی با موضوعات مرتبط با تاریخ انقلاب و مقاومت اسلامی که به عنوان آثار راه یافته به بخش «جایزه شهید آوینی» یازدهمین دوره جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» اعلام شده‌اند. هرچند اغلب آثار راه یافته به این بخش را حداقل به واسطه موضوع و سوژه‌ای که دستمایه ساخت اثر قرار گرفته، پیشاپیش باید به عنوان آثار ارزشمند و مورد قبول این دوره از جشنواره به حساب آورد ولی باز هم در این میان گزینه‌هایی وجود دارند که می‌توان آنها را مدعیانی جدی‌تری برای گرفتن تندیس شهید آوینی این دوره از جشنواره دانست و ما نیز در این گزارش به بررسی آنها پرداخته‌ایم.
قائم‌مقام (محمدعلی صدری‌نیا)
«روایت بدون سانسور از زندگی آیت‌الله منتظری»، این همه چیزی است که می‌توان در یک جمله در ارتباط با «قائم‌مقام»، جدیدترین ساخته محمدعلی صدری‌نیا گفت. مستندی 100 دقیقه‌ای که روایتی از مبارزات پیش از انقلاب تا فوت آیت‌الله منتظری را شامل می‌شود و برای نخستین‌بار به طور تفصیلی به فراز و فرود وی در نظام سیاسی ایران پرداخته است. نکته جالب در ارتباط با «قائم‌مقام»، استفاده از تصاویر، فیلم‌ها و اسناد منتشرنشده‌ای درباره آیت‌الله منتظری است که برای نخستین‌بار در این مستند نمایش داده می‌شود. موضوعی که با توجه به جایگاه سیاسی آیت‌الله منتظری در نظام سیاسی ایران به نظر می‌رسد «قائم‌مقام» را تبدیل به جنجالی‌ترین مستند این دوره از جشنواره سینماحقیقت کند. البته قائم‌مقام را فراتر از سوژه جنجالی و روایت‌های دسته اولی که راوی آن خواهد بود از یک منظر دیگر نیز می‌توان جدی‌ترین گزینه برای دریافت جایزه شهید آوینی این دوره از جشنواره دانست و آن حضور «محمدعلی صدری‌نیا» در قامت کارگردان این مستند است. صدری‌نیا که در سال‌های گذشته کارگردانی مجموعه طنز سیاسی «دکتر سلام» را در کارنامه دارد، طی این سال‌ها و با تجربه ساخت «دکتر سلام» نشان داده پروایی از پرداخت صریح و بدون سانسور به موضوعات سیاسی ندارد، هرچند معمولا این روایت بی‌پروا از دایره انصاف نیز خارج نشده است؛ ویژگی‌ای که به نظر می‌رسد در ساخت روایتی از زندگی شخصیتی جنجالی و پرحاشیه همچون «آیت‌الله منتظری» نیز به آن توجه شده است.
ارثیه پدری (مهدی نقویان)
سال پیش بود که پخش مستند «در برابر توفان» همزمان با ایام دهه فجر از تلویزیون، توجه بسیاری از اهالی فرهنگ و هنر را به ساخته جدید مهدی نقویان جلب کرد. او حالا پس از پشت سرگذاشتن این تجربه موفق یک بار دیگر سراغ تاریخ پهلوی رفته تا در «ارثیه‌پدری» به بررسی دوران زندگی محمدرضا پهلوی از زمان رسیدن به قدرت تا مرگ او در قاهره بپردازد. این مستند 120 دقیقه‌ای که در واقع نسخه سینمایی و فشرده «در برابر توفان» است، سعی کرده در 15 فصل مقاطع مختلفی از زندگی محمدرضا پهلوی را نمایش دهد. «ارثیه پدری» که از تولیدات مشترک اداره فیلم و نمایش بسیج و حوزه هنری به شمار می‌رود، از این جهت مستند مهم و قابل تاملی است که طی سال‌های گذشته شبکه‌های معاند خارج از کشور همواره تلاش کرده‌اند با ساخت مستندهایی خوش آب و رنگ از دوره پهلوی، تصویری کاملا دموکرات و مظلوم از خاندان پهلوی به تصویر بکشند و بدون شک ساخت مستندهایی قوی و قابل دفاع همچون «ارثیه پدری» می‌تواند پاسخ مناسبی به شبهات ایجاد شده از سوی مستندهای تولید شده در خارج از کشور باشد.
ترور سرچشمه (محمدحسین مهدویان)
محمدحسین مهدویان حالا دیگر چند سالی است تبدیل به یک برند آشنا در حوزه سینمای ایران شده است. برندی که نخستین موفقیت‌های خود را با سینمای مستند به دست آورد و در ادامه به سینمای داستانی نیز ورود کرد. البته مشغله مهدویان در سینمای داستانی و موفقیت‌های او در این روش فیلمسازی باعث نشد او ازخاستگاه ابتدایی خود که همان سینمای مستند باشد غافل شود. موضوعی که ثمره آن تولید مستند «ترور سرچشمه» و رساندن این مستند به جشنواره سینماحقیقت سال جاری بود. مهدویان این بار و در ادامه پرداختن به سوژه‌ها و موضوعات مربوط به سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب سراغ ابهامات حادثه هفتم تیر و به شهادت رسیدن جمعی از رهبران حزب جمهوری در سال 1360 رفته است. «ترور سرچشمه» از جمله تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به شمار می‌رود و با توجه به سابقه قبلی مهدویان در عرصه مستند و دقت نظر او در ارتباط با سوژه‌های اینچنینی بدون شک یکی از مهم‌ترین آثار این دوره جشنواره سینماحقیقت خواهد بود.
کویرس، وطن کوچک من (سعید صادقی)
این روزها و با داغ شدن بحث نابودی داعش و تحقق وعده صادق حاج‌قاسم سلیمانی در ارتباط با نابودی این گروه تروریستی، به طور طبیعی آثار ساخته شده در ارتباط با نیروهای مقاومت و مواجهه این نیروها با عناصر تکفیری گروه‌های تروریستی بیش از گذشته مورد توجه مردم و رسانه‌ها قرار خواهد گرفت. جشنواره سینما حقیقت نیز امسال پذیرای یکی از جدی‌ترین و حرفه‌ای‌ترین مستندهای ساخته شده در ارتباط با نبرد نیروهای مقاومت در برابر تروریست‌های تکفیری شده است. مستندی با نام «کویرس، وطن کوچک من» که سعید صادقی کارگردانی آن را برعهده دارد و روایتی از یک فرودگاه آموزشی در سوریه است که 3 سال زیر محاصره گروه‌های مختلف تکفیری از جمله داعش و النصره استوار می‌ماند و سقوط نمی‌کند. این مستند که قرار است همزمان با بخش شهید آوینی، در بخش «مسابقه ملی» جشنواره سینماحقیقت نیز حضور داشته باشد، سال گذشته برای نخستین بار در جشنواره فیلم فجر رونمایی شد ولی با توجه به پیروزی بزرگ اخیر سربازان سپاه اسلام در منطقه، به احتمال فراوان این مستند را باید یکی از مدعیان جدی کسب تندیس شهید آوینی جشنواره امسال به شمار آورد.
ادوارد (محمدباقر شاهین)
سینما حقیقت امسال در کنار آثاری همچون «قائم‌مقام» و «ترور سرچشمه» چند مستند سیاسی دیگر نیز دارد که «ادوارد» یکی از آنهاست. مستندی از تولیدات مرکز مستند سوره حوزه هنری که محمدباقر شاهین کارگردانی آن را برعهده دارد و سوژه محوری آن پیرامون زندگی یکی از افراد جدا شده از سازمان منافقین است. شخصیت محوری این مستند در سال ۵۹ یعنی اوایل جنگ و در حالی که مشغول دفاع از کشور بوده، اسیر می‌شود و ۹ سال از عمر خود را در زندان‌های عراق سپری می‌کند ولی در همین اثنا و در حالی که از سوی همه فراموش شده بود به سازمان مناقین می‌پیوندد و حدود ۱۲ سال هم به لحاظ ایدئولوژی و تفکر اسیر منافقین بوده است ولی در حال حاضر به عنوان یکی از فعالان مخالف این سازمان در اروپا فعالیت می‌کند. «ادوارد» ناگفته‌های بسیاری در ارتباط با سازمان منافقین دارد که شنیدن آن بدون شک برای مخاطبان جذاب خواهد بود.
آقای دادستان (محسن اسلام‌زاده)
مقام معظم رهبری در دیدار با تیم تولید فیلم سینمایی «ماجرای نیمروز» فرمودند: انشاءالله یک کاری هم برای آقای «لاجوردی» بکنید. ایشان از آن شخصیت‌هایی است که شایسته است برای‌شان کار انجام بشود. در این فیلم اسمش بود اما لاجوردی کسی است که از قبل از انقلاب ما به او می‌گفتیم «مرد پولادین». محسن اسلام‌زاده از جمله نخستین کسانی است که با در نظر گرفتن این مطالبه رهبری در ارتباط با ساخت اثری پیرامون زندگی شهید لاجوردی دست به کار شده و مستند «آقای دادستان» را درباره زندگی و شخصیت مرد پولادین انقلاب ساخته است. شهید لاجوردی از جمله چهره‌های مهم تاریخ انقلاب است که به واسطه برخورد جدی با منافقین در سال‌های پس از انقلاب همواره مورد بغض و کینه عوامل این گروهک قرار داشته و به همین دلیل هجمه‌های تخریبی بسیاری از جانب حامیان منافقین پیرامون شخصیت او وجود دارد که محسن اسلام‌زاده سعی کرده در مستند
72 دقیقه‌ای خود به مرور بخشی از حوادث مهم دهه 60 که مربوط به شهید لاجوردی است، بپردازد.
اشرف همزاد شاه (سعیده نیک‌اختر)
خاندان پهلوی علاوه بر «ارثیه پدری» در یکی دیگر از آثار این دوره از جشنواره سینماحقیقت مورد توجه و بررسی دقیق قرار گرفته است. «اشرف همزاد شاه» عنوان اثری به کارگردانی سعیده نیک‌اختر است که از تولیدات خانه مستند انقلاب اسلامی به شمار می‌رود و سوژه اصلی آن «اشرف پهلوی» خواهر دوقلوی محمدرضا پهلوی است. بنا به گفته نیک‌اختر، بخشی از این مستند تولیدی است و برای نخستین‌بار تصاویر اختصاصی از کاخ اشرف در «تمیشان» شهرستان نور را به نمایش می‌گذارد. در بخش تصاویر آرشیوی هم فیلم‌های کمیاب و نایابی از آرشیو تلویزیون فرانسه و سازمان ملل متحد در این مستند مورد استفاده قرار گرفته است. این مستند که در واقع نخستین اثر ساخته شده پیرامون زندگی اشرف پهلوی در داخل کشور است، از آن جهت حائز اهمیت است که بنا بر اسناد و مدارک، اشرف پهلوی یکی از بانفوذترین چهره‌ها بر برادرش محمدرضا شاه بود و مرور زندگی او می‌تواند ناگفته‌های بسیاری از زندگی شخص اول دربار پهلوی را شرح دهد.