گلیم هرسین که نام و آوازهای در جهان برای خود دست و پا کرده، این روزها در قبضه دلالانی قرار گرفته که دسترنج تولیدکنندگان را به یغما میبرند. شهرستان هرسین قرار بود پایتخت گلیم جهان باشد، شهری که از کهنترین زیستگاههای بشری مینامندش و آوازه دستبافته زرین هنرمندانش در بازار گلیم ایران نام و نشانی به هم زده است. نقش و نگارههای چشمنواز و جذاب گلیم هرسین که ذوق و هنر بافندگانش را به تصویر میکشد با هارمونی زیبای سادگی، جذابیت و بازی با رنگها حس نشاط و زندگی را به بیننده هدیه میدهد. سبقه تاریخی این هنر- صنعت زیبا را باید در تاریخ کهن و قدمت تمدن این شهر باستانی جستوجو کرد، چنانکه هنرمندان این خطه وارث میراثی جاودان هستند که با وجود ناملایمات روزگار، این هنر را سینه به سینه به دست نسل امروز رساندهاند. دنیای رنگارنگ گلیم حکایت از غمها و شادیهای بافندهای دارد که حب و بغضها و اشکها و لبخندهایش را در دل این نقوش دار زده و رد هنر را بر پیشانی این دارها کشیده است. حالا اما یک سال از ثبت ملی جغرافیایی گلیم هرسین، یکی از شاخصترین دستبافتههای این شهرستان میگذرد و نهتنها خبری از ثبت جهانی نیست، بلکه با روندی که پیش روی تولید این هنر - صنعت قرار گرفته، هنرمندان روز به روز برای ادامه کار بیرغبتتر میشوند. روندی که عدهای معدود از دلالان و واسطهگران با میدانداری در خرید و فروش گلیم دست هنرمندان و تولیدکنندگان را از سودهای بازار کوتاه میکنند و با خرید به قیمتی اندک آن را تا 3 برابر بیشتر از ارزش به فروش میرسانند! معاون سابق صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه در گفتوگو با مهر، درباره دلایل ناکامی در ثبت جهانی گلیم هرسین اظهار داشت: افرادی باید برای این کار در نظر گرفته شوند که علاوه بر فهم فرهنگی، بینش و آگاهی و اطلاعات وسیعی در این زمینه داشته باشند. نصرتالله سپهر افزود: متاسفانه افرادی برای دفاع و تبیین ارزشهای گلیم در نظر گرفته شدند که اطلاعات چندانی در اینباره ندارند و تنها بنابه دلایلی متولی این امر شدهاند و نتوانستهاند این موضوع را به سرانجام برسانند، چرا که باید بتوانند در اینباره مسؤولان را مجاب کنند و این کار جز با آگاهی امکان ندارد. وی گلیم هرسین را یک اثر ارزشمند، والا و گرانسنگ برشمرد و خاطرنشان کرد: بنده بهخاطر درک این ارزشها ۱۰ سال پیش در ورودی شهر هرسین تندیس یکی از بافندگان مطرح گلیم هرسین را نصب کردم تا همگان از اهمیت این اثر مطلع باشند. این کارشناس و پژوهشگر فرهنگ و هنر خاطرنشان کرد: یک بخش از کار ثبت جهانی گلیم هرسین تئوری و بخش دیگر آن عملی است و باید از افرادی دعوت کنند که گلیم را میشناسند، بر اهمیت آن واقف هستند و همچنین تجربه عملی و تجربی در این زمینه دارند. سپهر در ادامه به مشکلات تولیدکنندگان این حوزه نیز اشارهای داشت و تصریح کرد: گلیم هرسین در حال حاضر به انحصار تعداد معدودی درآمده است که زنان و دختران بافنده را با کمترین دستمزد پرداختی به کار میگیرند. وی با بیان اینکه باید زمینهای فراهم شود که هنرمندان خودشان تولیداتشان را در بازارچهها و نمایشگاهها به فروش برسانند، افزود: قبلا هم خیلی در این زمینه تلاش کردیم اما در حال حاضر واسطهها و دلالهای سودجو و فرصتطلب که چندین نفر هم هستند در این شهرستان فعالیت میکنند که باید دستشان را از این بازار کوتاه کرد. معاون سابق صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه خاطرنشان کرد: اگر این واسطهها افراد منصفی بودند و هوای بافنده را داشتند تا به سود حاصله دلگرم میشدند اتفاق خوبی بود اما آنها این دستبافتههای هنرمندان را ۲ تا ۳ برابر قیمت خرید میفروشند. وی تاکید کرد: گلیم هرسین میتواند با مساعدت و حمایتها در این شهرستان اشتغال ۳ هزار نفری را در پی داشته باشد، اگر برای آن برنامههای اجرایی و نه لفظی داشته باشند و ایدههای نظریهپردازان امر را عملیاتی و اجرایی کنند.
۵ هزار بافنده گلیم داریم ولی هنوز ثبت جهانی نشدهایم!
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه تعداد هنرمندان بافنده گلیم در سطح استان را ۵ هزار و ۵۳۲ نفر اعلام کرد و گفت: از این تعداد ۲ هزار و ۶۰۶ نفر در شهرستان هرسین فعالیت دارند. پروانه حیدری این تعداد را مربوط به پروانهها و مجوزهای صادر شده دانست و افزود: یعنی تعداد بافندگان قاعدتا باید بیش از این میزان باشد چرا که در حوزه فرش و گلیم احتمال بسیار کمی برای ایجاد کارگاههای تکنفره وجود دارد، حالا با این وجود جای سوال است که چرا با این تعداد زیاد بافنده در سطح استان و همچنین مرغوبیت گلیم هرسین، دست متولیان از ثبت جهانی این موضوع کوتاه مانده است؟! وی با اشاره به ثبت نشان ملی جغرافیایی گلیم هرسین افزود: در تلاش هستیم نشان ملی جغرافیایی بینالمللی را نیز برای گلیم هرسین کسب کنیم و اکنون نیز در حال جمعآوری پرونده ثبت جهانی این گلیم هستیم.
حمایت، خواسته اصلی تولیدکنندگان از متولیان
یکی از بافندگان جوان گلیم در هرسین، به علاقهای که از بچگی به هنر گلیمبافی داشته اشاره کرد و گفت: از بچگی در خانوادهای بزرگ شدم که همگی به کار بافت گلیم مشغول بودند و حالا من هم تصمیم گرفتهام این راه را ادامه دهم؛ هرچند با مشکلات زیادی در این زمینه روبهرو بودهام. مریم کاکاوندی خواستار حمایت دولت برای حفظ و توسعه فعالیت بافندگان گلیم در شهرستان شد و این حمایت را موجب ایجاد اشتغال و درآمدزایی بیشتر برای مردم منطقه عنوان کرد و گفت: سود و حاصل دسترنج ما نباید در جیب دیگران برود و در این زمینه هم نیازمند حمایت هستیم. وی تسهیلات اشتغالزایی و در اختیار گذاشتن مواد اولیه مرغوب و مناسب برای بافت گلیم را از دیگر خواستههای تولیدکنندگان این حوزه عنوان کرد و گفت: گاهی اوقات نمایشگاههایی برپا میشود که به دلایل مالی ما امکان حضور در آنها را نداریم که در این زمینه هم باید از ما حمایت شود. به گزارش مهر، هرچند متولیان مدعی در ثبت جهانی گلیم هرسین نتوانستهاند توفیقی حاصل کنند اما حداقل نباید از وضعیت بغرنج تولیدکنندگان و هنرمندان این عرصه غافل باشند چراکه با این روندی که دلالان و واسطهها در پیش گرفتهاند تولیدکنندگان با دلسردی یکی پس از دیگری گوی و میدان را میسپارند و از گود خارج میشوند و این به معنای نابودی یک هنر- صنعت با سابقه تاریخی چند هزار ساله است.