نجف کوهی: «حسین قرایی» از آن قلم‌زن‌هایی است که کودکی، نوجوانی و جوانی قلم خود را در مسیری ریاضی‌گونه، پا به پای آثارش تجربه و خلق می‌کند. برای مثال کتاب «انسان، نویسنده، رزمنده » او در مقایسه با کتاب قبلی‌اش: «از صدای سخن شعر»، به اندازه یک مقطع سنی، جهش قلمی داشته است. به عبارتی قرایی قلم‌زن نوجوان در «از صدای سخن شعر»، اینک قرایی قلم‌زن جوانی است که بلندبالا و تمام‌قد، در صفحه به صفحه «انسان، نویسنده، رزمنده» حضورش احساس و حتی لمس می‌شود.
واقعاً چه اتفاقی افتاده است؟ چه حادثه‌ای، نوجوانی قلم‌زنی قرایی را با این شتاب، به مقطع جوانی و طراوت قلمی، پرتاب کرده است؟
تنها به 3 مشخصه، گذری و نظری می‌اندازیم که هر یک از آن دو به مثابه پیش‌زمینه چنین شتابی، تلقی می‌شود.
1- «انسان، نویسنده، رزمنده » کتابی است جهانشمول؛ پیرامون کودکی، نوجوانی، جوانی و امروز آقای «گلعلی بابایی»، کسی که بویژه در حوزه ادبیات دفاع‌مقدس، نامی آشناست.
شاید اما کمتر کسی بداند که این نویسنده، یک رزمنده کارکشته نیز هست که طنین هر قدمش یادی و خاطره‌ای از جانفشانی‌های 8 سال دفاع برابر خونریزانی چون صدام و آمریکاست.
این کتاب، اگرچه ظاهراً گفت‌وگو است اما در نگاهی عمیق، اثری بسیار فراتر از جنس گفت‌وگو است و در نوع خود، گفت‌وگو/ رمانی است که جنبه‌های گوناگون زندگی گلعلی بابایی را از تولد، کودکی، نوجوانی، جوانی و زندگانی امروزین او، کاویده است.
در این واکاوی، «قرایی» از جایگاه یک روانشناس، وارد صحنه شده، هم‌مسیر با خود «گلعلی بابایی»، راه‌ها و کوره‌راه‌های پر پیچ و خم ماجراهای مقاطع سنی و کوشش‌های انقلابی- اجتماعی قهرمان کتاب را با پرسش‌هایی در هاله علت و معلولی یا «دراماتیزه»، کاملاً واضح، شفاف و در نهایت باورپذیر کرده است.
چنین است که «گلعلی بابایی» در این کتاب یک تافته جدابافته نیست؛ انسانی است که نویسندگی را با رزمندگی، در چشمه معنویات، خانواده، انقلاب، بسیج و سپس در «سپاه» نوشیده است. این کتاب حسین قرایی، از یک جهت کار برای رمان‌نویسانی که عزم و قصد این را داشته باشند که رمانی همه‌سویه درباره «گلعلی بابایی»ها بنویسند، بسیار بسیار سهل و آسان کرده است. به بیان عامیانه از نظر دستمایه رمان‌نویسی، «انسان، نویسنده، رزمنده»، یک لقمه حاضر و آماده است.
2- از دیگر مشخصه‌های این کتاب انسجام
قابل قبول آن است. به این معنا که قرایی در حد توان سعی کرده هر نکته در جای خودش بیاید و از پراکنده‌گویی، دوری جوید. فهرست مطالب کتاب، گویای این نظم و انسجام است.
3- از حسن‌های دیگر این کتاب، آلبومی است متنوع که مقاطع سنی قهرمان کتاب «گلعلی بابایی» را از زادگاه او تا امروز، به مثابه یک نمایشگاه عکس، به نمایش گذاشته است.
برای بازدید از این نمایشگاه- که در ضمیمه کتاب دایر است- چه بهتر که ابتدا «متن کتاب» را بخوانیم.
این کار- این خوانش- این ویژگی را دارد که با عکس‌های کتاب، بیشتر مأنوس می‌شویم و با توجه به خوانده‌ها به قلم «حسین قرایی» و شنیده‌ها از زبان «گلعلی بابایی» طبیعی است در تک‌تک عکس‌ها، ناگفته‌هایی خواهیم خواند که «پدیدآورنده کتاب» آنها را در شیوه چینش خود، آورده است.