محمد نجارصادقی: بررسی‌ها نشان می‌دهد آمارهای اعلام‌ شده درباره اشتغالزایی تلگرام مانند آمار اشتباه روحانی درباره اشتغالزایی فضای مجازی یک آمار رویایی و خلاف واقع است. به گزارش «وطن‌امروز»، چند هفته قبل روحانی اعلام کرد 2 میلیون شغل در فضای مجازی ایجاد شده اما وزیر ارتباطات سریعا این آمار را تصحیح کرد و به 200 هزار شغل تنزل داد. اما واقعیت چیست؟ تجربه سال‌های اخیر فضای مجازی ایران نشان داده تا مادامی که نمونه خدمت خارجی در کشور وجود داشته باشد، امکان رشد اپلیکیشن داخلی وجود ندارد، از نمونه‌های بارز آن هم آپارات و کافه بازار است. پس از محدودیت آی‌پی‌های تلگرام توسط اپراتورهای ارائه دهنده اینترنت در ایران، حالا موجی از مخالفت‌ها برابر این اقدام شکل گرفته است؛ گروهی محدود‌‌سازی تلگرام را به بستن راه ارتباطی و گروهی دیگر این کار را مبارزه با آزادی می‌خوانند اما اصلی‌ترین مخالفان محدودیت تلگرام آن را راهی برای کسب درآمد می‌دانستند که حالا از آن محروم شده‌اند. حتی یکی از عواملی که باعث بی‌رغبتی وزیر جوان بر اجرای تمام و کمال فیلترینگ و در کنار آن حمایت از پیام‌رسان‌‍‌های داخلی شده، همین موضوع است. رسانه‌‎های زنجیره‌ای و حامی دولت هم همواره تاکید ویژه‌ای به این موضوع داشته و دارند. عناوینی مانند «500 هزار شغل هوا شد»، «فیلتر تلگرام چند نفر را بیکار کرد؟»، «مرگ هزاران شغل با فیلترینگ» و... پمپاژهایی بودند که سعی داشتند پس از تلگرام را آخر دنیا تصویر کنند و از همه مردم بخواهند هر طور شده در تلگرام بمانند و به سمت پیام‌رسان‌های داخلی نروند.
تلگرام چه مشاغلی ایجاد کرد؟
بر این اساس عمده اشتغالزایی که تلگرام طی سال‌های متمادی در ایران ایجاد کرد به 2 موضوع «راه‌اندازی و مدیریت کانال» و «عرضه محصول برای فروش» ختم می‌شود که طبق آخرین گزارش مرکز ملی فضای مجازی هم‌اکنون 10 هزار نفر در حوزه راه‌اندازی کانال و حدود 23 هزار نفر در حوزه فروش مشغول به کار هستند.  مشاغلی مانند طراحی ربات، تولید محتوا و ویراستاری هم در این حوزه وجود دارد که حجم آن بسیار اندک است. نکته مهم اینجاست که تمام مشاغل نام برده در فضای تلگرام قابلیت رشد در پیام‌رسان‌های داخلی را هم دارند. در کنار این پیام‌رسان‌های داخلی می‌توانند اشتغال بیشتری را ایجاد کنند. به طور معمول اشتغالزایی در صنعت اپلیکشین در 3 دسته شغل‌های اصلی، شغل‌های غیرمستقیم و شغل‌های سرریز تقسیم‌بندی می‌شود. دسته اول کسانی هستند که به طور مستقیم برنامه‌نویسی و طراحی نرم‌افزار را انجام می‌دهند. دسته دوم شامل مواردی مانند فروش، بازاریابی، مدیریت مالی، منابع انسانی یا بخش‌های اداری کسب‌وکار است. دسته سوم کسانی هستند که با شرکت‌های تولیدکننده نرم‌افزار همکاری دارند؛ این مجموعه‌ها از ارائه‌دهندگان خدمات سخت‌افزاری، اینترنت، تجهیزات شبکه گرفته تا مجموعه‌هایی مانند رستوران‌ها و هتل‌ها که با شرکت‌های نرم‌افزاری همکاری داشته و خدمات خود را بر بستر آنها ارائه می‌دهند، تشکیل می‌شوند. متخصصان فناوری و اطلاعات و برنامه‌نویسان، متخصصان امنیت شبکه و همه کسانی که در قسمت پشتیبانی، بازاریابی، فروش منابع انسانی، مالی و خدمات یک گروه توسعه‌دهنده فعالیت دارند، شاغلان در پروسه یک اپلیکیشن نامیده می‌شوند. با حضور تلگرام در ایران اشتغال در تمام این موارد در کشور ما از بین رفت. با بررسی درآمد اپلیکیشن‌های بزرگ مانند توئیتر و فیسبوک می‌توانیم متوجه کلاه بزرگی که ادعا‌کنندگان اشتغالزایی تلگرام  بر سر می‌گذارند شویم. بنا بر این گزارش، اشتغال ایجاد شده در شبکه‌ اجتماعی فیسبوک 25105 نفر (سال 2017)، توئیتر 3372 نفر (سال 2017) و وی‌چت 2000 نفر (سال 2017) بوده است. اینگونه مشاغل تنها در صورت راه‌اندازی پیام‌رسان‌های داخلی ایجاد می‌شوند و در صورت استفاده صرف از پیام‌رسان‌های خارجی به‌وجود نمی‌آیند.  شاید در نگاه اول، تعداد شغل‌های ایجادشده در این بخش خیلی عدد بزرگی نباشد اما زیرساخت اشتغال کشور را در حوزه فضای مجازی و نیز شغل‌هایی که بر بستر آن استوار می‌شود، ایجاد می‌کند. این شغل‌ها اغلب دانش‌بنیان است و پایه توسعه کسب‌وکارهای آتی مرتبط با فضای مجازی را تشکیل می‌دهد.
آپارات و کافه‌بازار چگونه رشد کردند؟
2 نمونه موفق از نرم‌افزارهای کاربرمحور که در سال‌های اخیر توانستند در ایران به رشد بالایی دست پیدا کنند برنامه به اشتراک‌‌گذاری فیلم آپارات و برنامه دانلود اپ‌های اندرویدی کافه‌بازار بود. هر دوی این برنامه‌ها در زمانی که نمونه خارجی آنها در ایران محدود بود رشد کردند و امروز جایگاه مناسبی در بین کاربران ایرانی پیدا کرد‌ه‌اند تا حدی که دیگر کاربران نیازی به استفاده از نمونه‌های خارجی آنها نمی‌بینند.
محمدجواد شکوری‌مقدم، مدیر و طراح سایت آپارات در پاسخ به این سوال که فیلترینگ یوتیوب نمونه خارجی اشتراک فیلم در ایران چه میزان به رشد شما کمک کرده است؟ گفت: خیلی زیاد، راستش را بخواهید ما باید واقع‌بین باشیم، صراحت داشته باشیم و به خودمان دروغ نگوییم؛ به هر حال فیلتر بودنش برای ما موثر بوده است. به هر حال نیازی وجود داشت و فرصتی بود که ما شناسایی کردیم و رویش کار کردیم که به اینجا رسیدیم. کافه بازار هم دقیقا در زمانی که گوگل‌پلی کاربران ایرانی را تحریم کرد رشد کرد و در یک بازه زمانی 3 ماهه از زمان فیلتر شدن گوگل‌پلی 100 هزار کاربر جذب کرد و امروز تعداد کاربران آنها 36 میلیون نفر شده است. 
معایب اقتصادی پیام‌رسان خارجی برای اشتغال
به غیر از مشکلات امنیتی و مدیریت محتوایی که یک پیام‌رسان خارجی ایجاد می‌کند، سختی‌هایی که برای کسب‌وکارها ایجاد می‌کند بسیار مهم است. در حال حاضر تلگرام حداقل پتانسیل اشتغالزایی و اقتصادی کشور را فعال کرده و دیگر بسترها را مسدود کرده است. تلگرام به دلیل عدم امکان ارتباط با سیستم بانکی، ناپایداری و ریسک بالای سرمایه‌‌گذاری و عدم امکان پیگیری حقوقی تخلفات مالی انجام شده نمی‌تواند تمام بخش‌های اقتصادی کشور را فعال کند.

پس از مسدودی تلگرام کسب‌وکارهای جدید ایجاد شد
رسول سرائیان، رئیس سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با «وطن‌امروز»، درباره تاثیر فیلترینگ تلگرام بر اشتغال، گفت: تلگرام آخر دنیا نیست، باید در نظر داشت پس از محدودیت‌های تلگرام کسب‌وکارها و تحولات جدید ایجاد شد، در همین چند ماه شاهد ظهور مشاغلی هستیم که هیچ ربطی به تلگرام هم ندارند. معاون وزیر ارتباطات درباره نیاز به پیام‌رسان‌های داخلی گفت: ایران باید پیام‌رسان داخلی داشته باشد، زیرا کسب‌وکار آینده جوانان در این موضوع است. ما شاهد عصری هستیم که داده مانند نفت است و قابلیت خلق ثروت دارد و تمام کشورها در پی آن هستند. وی افزود: این داده‌ها منشا کسب ثروت و منشا کار و کارآفرینی است و نباید براحتی آن را از دست بدهیم.