محمد سلامتی: منازعه «کبوترها» و « بازها» در فضای سیاسی آمریکا همواره ذهن تحلیلگران مسائل بین‌الملل را به خود مشغول کرده است. اگرچه دوگانه «دموکرات- جمهوری‌خواه» بیشتر در حوزه «رفتارسنجی» سیاست داخلی و خارجی آمریکا و نه در حوزه «راهبردپردازی» نمود دارد اما 2 حزب اصلی آمریکا، علاقه زیادی نسبت به خلق دوگانه‌های عمیق در ذهن مخاطبان داخلی و بین‌المللی خود دارند. آنها گردش قدرت میان خود را معلول «خلق دوگانه‌های پررنگ و افراطی» در ذهن «مخاطبان عام و خاص» می‌دانند. خلق دوگانه‌هایی مانند «جنگ/ صلح»، «اقتدار/ انعطاف» و... از جمله مواردی است که کبوترها و بازهای آمریکایی با استناد به آنها بر فکر و رفتار شهروندان آمریکایی و غیرآمریکایی تسلط پیدا می‌کنند. این در حالی است که در عالم واقع، بارها شاهد حضور «دموکرات‌های جنگ‌طلب» یا «جمهوری‌خواهان انعطاف‌پذیر» در قدرت بوده‌ایم. با این حال «حفظ دوگانه‌های مجازی» اصلی‌ترین دغدغه سران 2 حزب اصلی آمریکا محسوب می‌شود. چنین قاعده‌ای، درباره رفتار کبوترها و بازهای آمریکایی در قبال جمهوری اسلامی ایران نیز صادق است. مخرج مشترک راهبردی سران هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه، «تلاش عملی برای براندازی نظام جمهوری اسلامی» بوده است. این فرمول از دوران «جیمی کارتر» تا «ترامپ» حکم یک «زیربنای راهبردی» را در سیاست خارجی آمریکا [در قبال ایران] داشته است.
سال 2008 میلادی زمانی که «باراک اوباما» به عنوان «نماد تغییر» در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا پیروز شد، بسیاری از گروه‌ها و جریان‌های داخلی چنان غرق در توهم «تغییر راهبرد آمریکا» در قبال کشورمان بودند که حتی سخنان مهم «زبیگنیو برژینسکی» از مشاوران ارشد اوباما در این باره را نادیده انگاشتند: «سیاست خارجی آمریکا مانند یک کشتی بزرگ باری روی آب‌های دنیاست که سال‌هاست در یک جهت حرکت می‌کند و خیلی سریع- آنگونه که یک قایق موتوری در حال حرکت است- نمی‌توان مسیر آن را تغییر داد. تغییر اساسی و تعریف جدید مواضع آمریکا در زمینه سیاست خارجی اصلا ممکن نیست».
اخیرا رئیس‌جمهور محترم کشورمان در سخنانی تامل‌برانگیز، آدرس «انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا» را به مخاطبان داخلی داده و تصریح کرده‌اند: «امروز تلاش ما بر این اصل استوار است که اگر توانستیم حقوق‌مان را با ماندن در برجام احصا کنیم، در این معاهده بمانیم. توجه داشته باشید که شرایطی که امروز در آمریکا وجود دارد نیز دائم نیست و معلوم نیست در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و دیگر انتخابات پیش رو در آن کشور، چه اتفاقی بیفتد. در هر حال باید مسائل را با تدبیر پیگیری و حل و فصل کنیم».
درباره اظهارات آقای دکتر روحانی، نکات مهم و قابل تاملی وجود دارد.
1- ملت ایران، یک بار به صورت علنی محصول «گره زدن برجام» به «تحولات سیاسی آمریکا» را مشاهده کرده است! متاسفانه- چنانکه سناتورهای تندرو کنگره آمریکا از جمله «تام کاتُن» و «تد کروز» قبل از امضای برجام هشدار داده بودندـ برجام توافقی میان «دولت اوباما» و «ایران» بود! پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 و متعاقبا انتصاب افرادی مانند «مایک پمپئو» و «جان بولتون» از سوی وی، به مثابه کوبیدن آخرین میخ‌ها بر تابوت توافق هسته‌ای با غرب بود. در حالی که حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای رهبر حکیم انقلاب اسلامی همواره بر لزوم نقش‌آفرینی «مستقل» و «تاثیرگذار» کشورمان در حوزه‌های سیاست خارجی و اقتصاد تاکید می‌کنند، اصرار آقای رئیس‌جمهور بر «تاثیرپذیری برجام» و متعاقبا سرنوشت اقتصادی کشور از «تحولات داخلی آمریکا» چه معنایی دارد؟ به نظر می‌رسد آدرس غلطی که «جان کری» وزیر پیشین خارجه ایالات متحده در سفر اخیر آقای دکتر ظریف به نیویورک درباره انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره به وی داده است، عینا به رئیس‌جمهور منتقل شده و آقای روحانی نیز در حال انتقال آن به ملت ایران و مخاطبان برجام هستند؛ همان «کری»ای که قرار بود امضایش تضمین باشد!
2- این روزها رسانه‌های وابسته به حزب دموکرات آمریکا مشغول خط و نشان کشیدن برای رئیس‌جمهور جنجالی این کشور هستند.
حتی سناتورهای دموکرات تهدید کرده‌اند در صورت پیروزی در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره و کسب اکثریت مطلق مجلس سنا و مجلس نمایندگان آمریکا، پرزیدنت ترامپ را استیضاح خواهند کرد. با این حال «استیضاح ترامپ» خواسته همه سناتورها و نمایندگان دموکرات نیست. در حال حاضر میان رهبران دموکرات و برخی سناتورهای وابسته به این حزب، بر سر این موضوع اختلاف وجود دارد. از سوی دیگر، دموکرات‌ها (حتی در صورت کسب اکثریت مطلق کنگره)، قدرت ممانعت از استفاده رئیس‌جمهور از اختیارات ویژه خود، طبق قانون اساسی آمریکا را ندارند. فراتر از آن، نباید فراموش کرد عده‌ای از سناتورهای دموکرات، خود در شکل‌دهی تقابل برجامی موجود با ایران نقش داشته‌اند. در چنین شرایطی، ایجاد ارتباط مستقیم میان «سرنوشت برجام» با «انتخابات میان دوره‌ای کنگره آمریکا» چه معنا و مفهومی دارد؟
3- گویا آقای رئیس‌جمهور فراموش کرده‌اند برای نخستین‌بار، دولت اوباما با امضای قانون محدودیت صدور ویزای آمریکا برای کسانی که به ایران سفر می‌کنند، ماده 29 برجام را نقض کرد. همچنین «خزانه‌داری آمریکا» در دوران اوباما، ضمن نقض مفاد 26 تا 29 برجام، مانع عادی‌سازی روابط بانکی و اعتباری بین‌المللی با کشورمان شد. «وعده‌های شفاهی جان کری» در زمان امضای برجام را نیز همه مخاطبان توافق هسته‌ای به یاد دارند! وعده‌هایی که به مثابه «تضمین» از سوی دستگاه دیپلماسی ما مورد شناسایی قرار گرفت و در نهایت هم تحقق نیافت. در چنین شرایطی «دل بستن به پرواز کبوترهای آمریکا» خسران بزرگی برای کشورمان به دنبال خواهد داشت. دموکرات‌ها (حتی اگر همه سنگرهای سیاسی آمریکا را فتح کنند) در بهترین حالت ممکن، «مهر ابطال برجام» از سوی ترامپ را با شدت کمتری روی سند توافق هسته‌ای خواهند نواخت اما هرگز کلیت بازی موجود را بر هم نخواهند زد. در نهایت اینکه دوگانه‌های القایی مقامات آمریکایی در ذهن برخی سیاستمداران ما- از جمله رئیس‌جمهور محترم- به مثابه «گزاره‌های قطعی» تثبیت شده است! اما حداقل انتظار از ایشان این است که این گزاره‌های القایی و مجازی را- خواسته یا ناخواسته- در بین افکار عمومی ترویج نکنند!