سیدهادی سیدافقهی*: این روزها شاهد انتشار اخبار ضد و نقیض از احتمال شروع قریب‌الوقوع عملیات ارتش سوریه در جنوب این کشور هستیم که به موازات آن مقامات آمریکا و اسرائیل علاوه بر برقراری تماس‌های دوجانبه اقدام به رایزنی‌های گسترده با روسیه درباره ابعاد این مساله کرده‌اند که این تحرکات برآمده از نگرانی تل‌آویو و واشنگتن درباره مناطق جنوبی سوریه و جولان است. این نگرانی‌ها به این دلیل است که آنها مایل نیستند پیروزی‌های محور مقاومت را بپذیرند، به گونه‌ای که در زمان پاکسازی تروریست‌ها توسط ارتش سوریه در حلب، دیرالزور و غوطه شرقی آنها همواره اقدام به سمپاشی رسانه‌ای و کارشکنی‌های سیاسی و میدانی می‌کردند و در حالت کنونی تکرار این رفتار درباره مناطق جنوبی سوریه قابل مشاهده است. طرح ائتلاف غربی، عربی و عبری از زمان آغاز بحران سوریه تاکنون بر این پایه بوده که اولا بتوانند حکومت دمشق را سرنگون کنند و اگر چنین نشد، بحث تجزیه این کشور را مطرح و در نهایت بشار اسد را وادار به مذاکره و حضور بر سر میز چانه‌زنی‌های دیپلماتیک کنند. در این میان عربستان و امارات هم هزینه‌های سنگینی را متقبل شدند و اسرائیل امید داشت بتواند با همراهی شرکای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای خود سناریوی سوریه و بویژه جنوب این کشور را به صورتی هدایت کند که مرزهای سرزمین‌های اشغالی را دور از دسترس نگه دارد. آنها در این راه با راهبری تروریست‌ها و استقرار آنها در مرزهای مشترک خود با سوریه یک دیوار حائل انسانی را بنا کردند تا بتوانند به ادعای خود امنیت جولان و مرزهای مذکور را تامین کنند اما واقعیت‌های میدانی دقیقا عکس برآورد آنها را به تصویر کشید. از این منظر وحشت اسرائیل و در امتداد آن ایالات متحده کاملا مشخص و ملموس است.

اتفاقی که در چند روز اخیر افتاد، مصاحبه «بشار اسد» با برخی رسانه‌ها بود که به نوعی آب پاکی را روی دست ایالات متحده و اسرائیل و همپیمانان منطقه‌ای‌شان ریخت. رئیس‌جمهوری سوریه رسما اعلام کرد در قضیه ادامه حضور همپیمانان دمشق، دولت سوریه حرف اول و آخر را خواهد زد و ما می‌گوییم چه کسی بماند یا برود. این در حالی است که ستون‌های ارتش سوریه با همان ترکیب و آرایش سابق متشکل از نیروهای مقاومت در حال پیشروی به سوی منطقه «سویدا» و مماس با «درعا» هستند که برای پاکسازی تا مرز اردن پیش خواهند رفت. این در حالی است که آمریکا و اسرائیل اقدام به مذاکره با مسکو کرده بودند و در یک موضع منفعلانه اعلام کردند اگر ارتش سوریه بخواهد به سوی درعا پیشروی کند نیروهای حزب‌الله همراه آنها نباشند. نکته اینجاست که آنها به دنبال واکنش‌گیری از تهران پس از انتشار این پیام برآمدند که بشار اسد در 2 نوبت مصاحبه جداگانه با روسیاالیوم و العالم، اعلام کرد نظر دولت دمشق در این باره فصل‌الخطاب است.

«ولید معلم» وزیر خارجه سوریه هم با اعلام مواضع خود صراحتا حرف بشار اسد را تکرار و اعلام کرد دولت سوریه خواهان بیرون راندن نیروهای مداخله‌گر خارجی از کشورش است. این در حالی است که ایالات متحده در روزهای اخیر، نسبت به خبر آغاز قریب‌الوقوع عملیات در جنوب سوریه واکنش نشان داده و حتی تهدیدهایی از سوی مقامات این کشور مخابره شده است. اما باید توجه داشت ورود آمریکایی‌ها به پرونده جنوب سوریه قطعاً به صورت کلان و مستقیم نخواهد بود اما این دلیل نمی‌شود فکر کنیم ایالات متحده از این معادلات به صورت کامل عقبگرد می‌کند. ممکن است قواعد بازی تغییر کند اما به هیچ‌وجه نباید فکر کرد که ایالات متحده از این موضوع صرف نظر می‌کند.

آمریکا حتی‌المقدور به دنبال اخذ تضمین از روس‌ها خواهد بود تا نیروهای سوری به منطقه صفر مرزی نرسند. به نظرم ارتش سوریه با پیشروی در جنوب کشورش احتمالا مساله جولان را هم مدنظر قرار خواهد داد، چرا که این منطقه بر اساس اسناد سازمان ملل توسط اسرائیل اشغال شده و ممکن است کار در آنجا یکسره شود. با این تفاسیر، واشنگتن آرام نخواهد نشست و در سطح میدانی و سایر محافل سیاسی اعم از سازمان ملل، اتحادیه عرب و شورای امنیت اقدام به شیطنت دیپلماتیک خواهد کرد تا بتواند اهرم‌های فشار متنوعی را علیه سوریه به کار گیرد. اما در دایره تحلیل این پرونده، جناح مقابل آنها (محور مقاومت) هم باید مورد نظر باشد. آن زمانی که 70 درصد خاک سوریه در اختیار تروریست‌ها و متحدان آنها بود کاری از پیش نرفت و در حالت فعلی هم به نظر نمی‌آید بتوانند بیش از حد توان و خارج از دایره واقعیات میدانی کاری از پیش ببرند. لذا ارتش سوریه عزم جدی برای شروع عملیات در جنوب سوریه دارد که روس‌ها هم در نهایت بر این روند نظارت خواهند کرد و در وهله آخر بحث لابی‌گری اسرائیل و آمریکا با مسکو درباره برخی مسائل مانند عدم تحویل یا تعویق در تحویل اس300 و موارد دیگر مطرح خواهد شد. 

*تحلیلگر مسائل غرب‌آسیا