در حالی که تالاب هامون در ادوار گذشته زیستگاه بیش از ۱۸۳ گونه پرنده، ماهی و گیاهان بومی بوده، حالا به دلیل خشکسالی در این تالاب 3 کانون ریزگرد ایجاد شده و به گفته رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون، وضعیت کاملاً بحرانی شده است. به گزارش تسنیم از زاهدان، با شدت گرفتن خشکسالی در منطقه سیستان حیات گیاهی و جانوری در تالاب بین‌المللی هامون به خطر افتاده و اگر برنامه‌ریزی درستی برای احیای آن انجام نشود این منطقه در آینده خالی از سکنه می‌شود. به دلیل اینکه آورده آب تالاب بین‌المللی هامون به صورت سیلابی بوده یعنی در مدت زمان کمی حجم زیادی از آب وارد تالاب می‌شده، مسؤولان برنامه‌ریزی درستی برای نگهداری آب در تالاب هامون انجام نداده‌اند و حالا که وارد زمان‌های خشکسالی شده‌ایم، آب کافی برای سر پا نگه داشتن تالاب هامون وجود ندارد. یکی از اهالی منطقه سیستان در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: زندگی مردم این منطقه به آب وابسته است، به همین دلیل پس از خشکسالی همه آواره شهرهای کوچک و بزرگ دیگر شده‌اند، چون مردم اینجا اکثراً دامدار یا کشاورز بودند، بنابراین خشکسالی‌های پی در پی سبب شد انگیزه‌ای برای ماندن در روستا نداشته باشند.  صیاد که ساکن شهر «علی‌اکبر» است، خاطرنشان کرد: توفان شدید و گرد و خاک نیز به این مشکل دامن زده؛ بارها می‌خواستم از اینجا مهاجرت کنم اما می‌ترسم با این سن و سال آواره شوم و بیشتر از این برای تامین زندگی خانواده‌ام با مشکل رو به رو شوم. یکی دیگر از ساکنان  این شهر می‌گوید: نبود آب در تالاب هامون و به دنبال آن نباریدن باران در سال جاری سبب شد تمام زمین کشاورزی‌ام را به یک‌باره از دست بدهم و برای تهیه مایحتاج زندگی‌ام قرض کنم، چون تنها راه درآمدم همین کشاورزی بوده است. این شهروند ادامه داد: حیات تالاب هامون وابسته به آب است و بدون آب نمی‌توان انتظار داشت وضعیت به حالت قبل برگردد، چون شغل اکثر مردم حاشیه تالاب هامون کشاورزی و دامداری است و برای اینکه آنها بتوانند روی خوش زندگی را دوباره ببینند باید منتظر جاری شدن آب در رگ‌های هامون باشند. رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون نیز در این باره اظهار داشت: درباره علل خشکی تالاب بین‌المللی هامون صحبت‌های زیادی شده که تغییر اقلیم یکی از مهم‌ترین علت‌ها بیان شده به طوری که با کاهش نزولات در پایین‌دست و بالادست هیرمند مواجه بوده‌ایم.  احمد قرائی با بیان اینکه برداشت آب از هیرمند در قسمت بالادست افغانستان به چندین برابر 10 سال گذشته افزایش پیدا کرده، افزود: علت این امر زیر کشت رفتن سطح وسیعی از زمین‌های اطراف هیرمند برای کشت محصولات کشاورزی است و همین امر سبب شده آبی که به سمت پایین‌دست هیرمند می‌آمده به صفر کاهش پیدا کند.  رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون ادامه داد: اگر در سال آینده یا نیمه دوم سال جاری بارندگی در این منطقه متصور باشیم بی‌فایده است، چون افغانستان برای استحصال این بارندگی برنامه‌ریزی کرده تا نگذارد آب به پایین‌دست برسد. وی با بیان اینکه برای نگه داشتن آب در بستر تالاب هامون فرصت‌های زیادی را از دست داده‌ایم، خاطرنشان کرد: در حال حاضر نباید انتظار داشته باشیم با بارندگی‌هایی که صورت می‌گیرد افغانستان آب را برای‌مان رها کند، باید برنامه‌ریزی‌های لازم را در زمانی که تالاب آب داشت انجام می‌دادیم.  قرائی با بیان اینکه با توجه به خشکسالی طی 5 سال اخیر طبق آمار مرکز آمار از جمعیت‌ روستایی حاشیه تالاب هامون و حدود 6 کیلومتری آن به طور متوسط یکهزار و 250 خانوار مهاجرت کرده‌اند، عنوان کرد: تقریباً تاکنون 24 هزار نفر از جمعیت روستاهای حاشیه تالاب کم شده و می‌توان گفت سال 97 یکی از سال‌هایی است که مهاجرت‌های روستاییان به شهرها شدت می‌گیرد به این دلیل که مردم اطراف تالاب هامون آب برای خوردن هم ندارند. وی افزود: برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها باید به دنبال توانمند کردن روستاها باشیم و به مردم یاد بدهیم از فکر وابستگی به آب خارج شوند. در مجموع تغییر رفتار در زندگی و نگرش روستاییان بسیار مهم است که متاسفانه دستگاه‌ها در این رابطه تاکنون موفق نبوده‌اند. رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون اظهار داشت: دولت باید تمام هم و غم خود را برای مشارکت‌های مردمی در بالاترین سطح ممکن در اطراف حاشیه تالاب هامون و منطقه سیستان به کار گیرد تا تمام روستاها به لحاظ اشتغال و درآمدزایی در قالب بنگاه‌های زودبازده غیروابسته به آب توانمند شوند. قرائی با بیان اینکه بنگاه‌های زودبازده بسیاری وجود دارند که به آب وابسته نیستند، خاطرنشان کرد: صنایع تبدیلی غذایی مانند خشک کردن انواع میوه‌ها و تولیدات لوازم خانگی سبک از جمله این بنگاه‌های زودبازده هستند. فرماندار زابل نیز در این باره اظهار داشت: مجموعه بزرگ تالاب هامون 5 هزار و 660کیلومتر وسعت دارد که یک‌سوم دشت سیستان را تشکیل می‌دهد و همانطور که از اسم تالاب پیداست این مجموعه نیاز به آب دارد که می‌توان یکی از عمده‌ترین چالش‌های تالاب هامون را موضوع بی‌آبی آن عنوان کرد.  هوشنگ ناظری با بیان اینکه نیاز تالاب هامون از نظر آبی چیزی نزدیک به 15 میلیارد مترمکعب است، تصریح کرد: تالاب هامون بر اثر رسوب‌گذاری‌های انجام شده کاهش حجم داشته و حالا نیاز به 12 میلیارد مترمکعب آب دارد که  تامین آب برای این سطح کار بسیار سخت و دشواری است. وی با اشاره به اینکه با خشکسالی تالاب هامون افغانستان هم دچار خشکسالی شده است، گفت: با خشکسالی‌های اتفاق افتاده مردم افغانستان نیز سراغ مسؤولان خود در استان هلمند رفته و درخواست حقابه کرده‌اند که این امر نشان می‌دهد شرایط خشکسالی در آنجا هم وجود دارد.  ناظری افزود: در کارگروه احیای تالاب هامون به دنبال این هستیم که بدانیم مدیریت تالاب هامون باید با چه رویکردهایی انجام شود، چون مدیریت تالاب هامون در شرایط خشکسالی خیلی مهم‌تر از شرایط ترسالی است، البته خشکسالی و کم‌آب شدن تالاب موضوعی است که در سال‌های گذشته و حتی قبل از شروع انقلاب بوده اما به آن بدرستی پرداخته نشده است.  فرماندار زابل تصریح کرد: بر اثر خشکسالی در اواخر دهه 40 و اوایل دهه 50 مردم زیادی از سیستان مهاجرت کردند که باید در همان زمان برای جلوگیری از این مهاجرت برنامه‌های طراحی‌شده و مدون اجرا می‌شد اما متاسفانه این کار صورت نگرفت.  فرماندار زابل گفت: از بین رفتن پوشش گیاهی تالاب و به هم خوردن اکوسیستم آن موجب شد تردد ماشین و شتر در تالاب صورت گیرد که این امر سبب شد بافت خاک تالاب به هم بخورد و به دنبال آن با اندک بادی ریزگردها در هوا بلند شده و دید و تنفس مردم دچار مشکل شود.