نوید مومن: وزیر خارجه فرانسه دیروز جمعه در آستانه برگزاری مذاکرات ایران و اعضای 1+4 در وین، تکلیف «برجام اروپایی» را یک بار برای همیشه روشن کرد! «ژان ایو لودریان» در گفت‌وگو با رادیو «آر‌ای‌ال» درباره «بسته پیشنهادی اروپا» به ایران برای حفظ توافق هسته‌ای اظهار کرد: «ایران باید به تهدید‌های خود برای «نقض تعهدات برجامی‌اش» پایان دهد تا ما بتوانیم راه‌حل‌هایی را بیابیم که ایران بتواند امتیازات [جبرانی] اقتصادی لازم را به دست آورد. ما تلاش داریم این کار را پیش از اعمال تحریم‌ها در ابتدای ماه آگوست و یکسری تحریم‌های دیگر در ماه نوامبر انجام دهیم. برای آغاز کار در آگوست، به نظر می‌رسد فرصت کوتاه است اما تلاش می‌کنیم این کار را تا نوامبر انجام دهیم».
سخنان «لودریان» در نگاه اول صریح و ساده به نظر می‌رسد. حتی ممکن است برخی تحلیلگران خوشبین نیز به وزیر خارجه فرانسه درباره «زمانبر بودن اعلام بسته پیشنهادی اروپا» حق دهند اما لودریان در حال مخابره سیگنال‌ها و نشانه‌های ورود به یک بازی پیچیده و البته خطرناک است.
1- بدون شک اگر تروئیکای اروپایی و دیگر اعضای اتحادیه اروپایی می‌خواستند (در حدی که می‌توانند) ظرفیت‌های اقتصادی خود را برای حفظ برجام احصا کنند، این اقدام باید 2 ماه پیش- بلافاصله پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای- انجام می‌شد. با این حال مقامات اروپایی امروز پس از 60 روز از اعلام خروج رسمی کاخ سفید از برجام، کماکان از «تعهدات» و نه تضمین‌های خود در این باره سخن می‌گویند! حتی مقامات اروپایی به صورتی کاملا عامدانه، از ترسیم مکانیسم‌های ابتدایی و حداقلی برای اجرایی شدن تعهدات برجامی خود اجتناب کرده‌اند. واقعیت امر این است که اروپای واحد در برهه فعلی اساسا قصد و انگیزه‌ای برای اعلام بسته پیشنهادی کامل و جزئی خود در قبال برجام ندارد. اگرچه قرار است نیمه مرداد (آگوست) بخشی از تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران اجرایی شود اما این موضوع کمترین اهمیتی برای تروئیکای اروپایی ندارد! تکیه و تمرکز خاص مقامات فرانسوی بر «نوامبر» نیز به صورتی کاملا هدفمند بوده است. ماه نوامبر قرار است انتخابات میاندوره‌ای کنگره آمریکا برگزار شود. انتخاباتی که نتایج آن می‌تواند منجر به از دست رفتن اکثریت جمهوری‌خواهان در کنگره (مجلس نمایندگان و سنا) و در نتیجه کاهش قدرت مانور داخلی و بین‌المللی دونالد ترامپ شود. با این حال عکس این قاعده نیز می‌تواند صادق باشد، یعنی پیروزی دوباره جمهوری‌خواهان در کنگره، ضریب اعمال فشار ترامپ علیه اروپای واحد بین سال‌های 2018 تا 2020 را چند برابر خواهد کرد. مقامات فرانسوی و اروپایی درصددند به بهانه بازگشت تحریم‌های نفتی و بانکی ایران در ماه نوامبر، بازچینش پازل برجام را تا آن زمان به تعویق بیندازند.
2- دموکرات‌های ایالات متحده طی ماه‌های گذشته رایزنی‌هایی را با شرکای اروپایی کاخ سفید انجام داده‌اند. آنها به اروپاییان وعده داده‌اند در صورت پیروزی در انتخابات میاندوره‌ای کنگره، از شدت تقابل کاخ سفید با اروپای واحد کاسته و مانع ورود طرفین به «فاز منازعه» شود. با این حال مقامات فرانسوی از یک سو نسبت به پیروزی دموکرات‌ها در انتخابات میاندوره‌ای و از سوی دیگر، نسبت به عملی شدن تعهدات پشت پرده آنها مبنی بر «مهار ترامپ» اطمینان ندارند. تروئیکای اروپایی معتقد است اگر پرونده «برجام اروپایی» تا قبل از ماه نوامبر بسته شود و پس از آن کنگره همچنان در دست جمهوری‌خواهان باقی بماند، آنها یکی از اصلی‌ترین ابزارهای معامله خود با کاخ سفید را از دست خواهند داد. از این رو اروپا قصد تعیین تکلیف برجام را تا آبان ماه امسال ندارد. این حقیقت تلخ از یک سو نشان‌دهنده مواجهه ابزاری و غیرحقوقی اروپا با برجام و از سوی دیگر بیانگر میل ذاتی اروپا نسبت به ادامه وابستگی امنیتی و اقتصادی به آمریکاست. بدیهی است در چنین شرایطی سرمایه‌گذاری روی «برجام اروپایی» خطایی بزرگ محسوب می‌شود.
3- فرانسوی‌ها آگوست 2017 میلادی به دونالد ترامپ و نتانیاهو تعهد دادند ضمن موافقت با بازرسی از اماکن نظامی ایران توسط آژانس و تلاش برای حذف بندهای موسوم به غروب آفتاب (در راستای دائمی کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران)، تحدید توان موشکی و منطقه‌ای ایران را در دستور کار قرار دهند. در این معادله، «امانوئل مکرون» رئیس جمهور فرانسه نقش یک پیشگام را ایفا کرد تا بتواند خود را به عنوان موثرترین شریک اروپایی واشنگتن و تل آویو معرفی کند. اگرچه مکرون پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای از رئیس‌جمهور آمریکا به ظاهر دلگیر است اما کماکان به آن سوی آتلانتیک نگاهی پررنگ دارد.
فرانسوی‌ها سال 2017 پروسه «تحدید قدرت منطقه‌ای ایران» را کلید زدند و در آن ناموفق بودند. آنها امسال نیز پروسه‌ای به نام «اطاله مذاکرات با ایران بر سر برجام اروپایی» را هدایت و راهبری می‌کنند. سخنان اخیر لودریان نشان می‌دهد اروپا حتی در حوزه‌هایی که قدرت مواجهه با برخی تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه ایران را دارد، قصد مواجهه با دولت ترامپ را (حداقل تا ماه نوامبر) ندارد. الیزه درصدد است در آستانه انتخابات ماه نوامبر و بر اساس برآوردهای میدانی و نظرسنجی‌های معتبر در داخل آمریکا، تکلیف «ترامپ تضعیف شده» یا «ترامپ قدرتمند» را برای خود روشن و متعاقب آن، محاسبات و اقدامات خود در قبال «برجام» را نهایی کند. در نهایت اینکه اظهارات وزیر خارجه فرانسه، پرده‌برداری آشکار از بازی وقیح و کاملا سیاسی اروپا در قبال برجام محسوب می‌شود. بدیهی است دستگاه سیاست خارجی کشورمان نباید اجازه ادامه این بازی را به مقامات اروپایی بدهد. بدون شک، اقدامات و رفتارهای امانوئل مکرون و دیگر سکانداران کاخ الیزه از دید ملت ایران پنهان نخواهد ماند؛ چنانکه بازی مستقیم فرانسوی‌ها در زمین ترامپ درباره «تغییر برجام» نیز از دید ده‌ها میلیون ایرانی پنهان نماند.