عبدالباری عطوان: در وهله اول و از طریق پیگیری کنفرانس مطبوعاتی ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، روسای جمهور روسیه و آمریکا در هلسینکی فنلاند می‌توان گفت توافقی درباره 2 مساله اصلی درباره بحران سوریه وجود دارد؛ اول: تلاش مشترک برای حفظ امنیت رژیم اسرائیل و به جریان انداختن توافق پایان درگیری در جولان که سال 1974 امضا شد. دوم: اجازه ندادن به ایران برای استفاده از شکست داعش و ادامه هماهنگی میان نیروهای روسی و آمریکایی در خاک سوریه. مساله جالب توجه این بود که این دو رهبر هیچ‌گونه جزئیاتی درباره این دو مساله ارائه ندادند و به شکل واضح به خواسته‌های اسرائیل درباره پایان حضور ایران در سوریه یا مهار آن اشاره‌ای نکردند اما این بدین معنا نیست که توافق‌ها یا اختلافاتی در نشست این دو درباره این دو نکته وجود ندارد. شاید چیزی که مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا گفته بود مبنی بر اینکه درباره موضوع سوریه اکنون زمام امور در دست روسیه است، بسیاری از این مسائل را روشن کند.
رهبران کشورهای ابرقدرت زمانی که دور هم جمع می‌شوند وارد سازش و معامله می‌شوند و هیچ‌گونه امتیازی داده نمی‌شود مگر اینکه چیزی در ازایش داده شود. پرونده آوارگان سوری به نظر می‌رسد بخش عمده‌ای از این مذاکرات بوده است. اظهارات پوتین درباره لزوم کمک به کشورهای مجاور سوریه به حل بحران آوارگان برای کاهش فشار بر کشورهای اروپایی بر این مساله صحه می‌گذارد. منظور از این کشورها ترکیه است که میزبان 5/3 میلیون آواره سوری است نه اردن و لبنان. این مساله‌ای است که سؤالات زیادی را برمی‌انگیزد. آیا توافقی برای تسهیل بازگشت آوارگان سوری از ترکیه و بررسی موضوع بازسازی و ایجاد برنامه‌هایی برای آوارگان صورت گرفته است؟ نکته جالب توجه در این کنفرانس مطبوعاتی درباره ایران را ترامپ گفت. وی گفت: ما با روسیه توافق کردیم که به ایران اجازه استفاده از شکست داعش در سوریه را ندهیم. این مساله‌ای است که با هیچ‌گونه واکنش یا توضیحی از سوی پوتین همراه نبود. این نکته شاید نشان‌دهنده توافقی میان دوطرف روسی و آمریکایی برای پایان دادن به حضور ایران در سوریه و شاید عراق باشد. همین مساله ما را وادار می‌کند تا بپرسیم: آیا معامله‌ای درباره لغو تحریم‌های آمریکا از روسیه و تحویل شبه‌جزیره کریمه به این کشور در ازای پایان حضور ایران در سوریه وجود دارد؟ این معامله‌ای است که می‌گویند یکی از رهبران شورای همکاری خلیج‌فارس پشت آن قرار دارد؟ سخت است در این زمینه جواب‌های قاطعی بدهیم. نشست‌های مطبوعاتی این رهبران همه چیز را نمی‌گوید و شامل بسیاری از تعارفات دیپلماتیک است؛ در نتیجه باید منتظر بمانیم که غبار این نشست فرو بنشیند و به اخبار فاش شده رسانه‌ها درباره مسائل اختلافی و توافق‌های میان دوطرف دست یابیم. همچنین باید نتایج نشست سه‌جانبه در تهران را که اواخر این ماه با حضور پوتین، رجب طیب اردوغان و حسن روحانی درباره سوریه برگزار می‌شود و همچنین اخبار رسانه‌های اسرائیلی درباره ارزیابی نشست هلسینکی که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در آن غایب خواهد بود را باید دنبال کنیم. این نشست (هلسینکی) نشستی بود که در درجه اول به درخواست ترامپ و با فشار دولت اسرائیل و لابی آن و با هدف رفع نگرانی‌های اسرائیل درباره خطر ایران و گروه‌های مورد حمایت آن بویژه حزب‌الله لبنان برگزار شد. پس آیا سفرهای فشرده نتانیاهو به مسکو و واشنگتن اهداف خود را در این زمینه محقق کرده است و آیا ترامپ همتای روسی خود را به وارد شدن به این محاصره خفقان‌آور علیه ایران و ممانعت از صادر کردن تولیدات نفت آن از چهارم نوامبر قانع کرده است؟ در این راستا تردیدهای زیادی وجود دارد، چرا که برای پوتین دشوار است همپیمانان و شرکای ایرانی خود را بفروشد و برای راضی کردن ترامپ و نتانیاهو علیه آنها وارد ائتلاف اسرائیلی- آمریکایی شود و دستاوردهای بزرگ خود را نه‌تنها در سوریه بلکه در تمام خاورمیانه قربانی کند... خدا داناتر است.