فرهاد ملاامینی: در نوشتار  پیشین به یکی از دستاوردهای  توحید که همان توکل در تمام شؤون زندگی به ذات اقدس حضرت باری تعالی است اشاره شد. شایسته است در این نوشتار نیز ادامه همان مبحث را پی بگیریم. شاید بتوان از اثرات توکل همه‌جانبه بر زندگی را دوری از غم و نیز آرامش و امنیت نام برد. مومن کسی است که قلب او به چیزی مطمئن است و در واقع او شخصی است تصدیق‌کننده و از جایی که اصل کلمه از ماده «أمن» ضد خوف است از این رو است که ایمان باید مبدائی حقیقی و محلی استوار باشد، اگرنه هر چند انسان بخواهد در ظاهر خود را آرام و قوی نشان دهد در باطن فردی متزلزل خواهد بود. علت نیز این است که جز خداوند متعال حقیقتی مستقل و خوداتکا وجود ندارد که تمام  مسائل به او ختم شود، لذا نتیجه دوستی با این مبدأ عظیم خیر چیزی جز امنیت از شر و آرامش در قلب و دوری از حزن و ترس نخواهد بود هر چند این ایمان، ایمانی با تمام شرایط خود و جامع همه جهات خود نباشد، لذا قرآن کریم فرمود: «کسانى که ایمان آورده و کسانى که یهودى و صابئى و مسیحى‏‌اند هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان آورد و کار نیکو کند پس نه بیمى بر ایشان است و نه اندوهگین خواهند شد»(1). هرچند عده‌ای دچار جهل مرکب می‌شوند و به باطل هم ایمان می‌آورند: «آیا ندیده‏‌اند که ما [براى آنان] حرمى امن قرار دادیم و حال آنکه مردم از حوالى آنان ربوده مى‌‏شوند؟ آیا به باطل ایمان مى‌‏آورند و به نعمت‏ خدا کفر مى‌‏ورزند؟»(2) ولی همان‌گونه که عرض شد این جهل مرکب است، زیرا باطل حقیقتی ندارد که بتوان به او مطمئن شد. باطل صرفا سرابی درست می‌کند و فرد را به دنبال خود می‌کشد: «[آرى] شیطان به آنان وعده مى‏‌دهد و ایشان را در آرزوها مى‌‌افکند و جز فریب به آنان وعده نمى‌دهد»(3). پس یکی از نتایج  ایمان به مبدأ حقیقی رسیدن به مقامی است که قرآن کریم آن را اینگونه تعبیر می‌کند: «براستى پرهیزگاران در جایگاهى آسوده[اند]»(4). بد نیست در اینجا به شاخصی برای ایمان نیز اشاره کنیم؛ شاخصه‌ای که با آن معلوم می‌شود آیا دل ما با ایمان عجین است یا نه؟ قرآن کریم می‌فرماید: «همان کسانى که ایمان آورده‏‌اند و دل‌های‌شان به یاد خدا آرام مى‏‌گیرد آگاه باش که با یاد خدا دل‌ها آرامش مى‏‌یابد». پس دلی که در آن نور ایمان باشد با یاد خداوند آرامش می‌یابد، البته آیه به بیان خود وسعت می‌بخشد و می‌فرماید: «دل‌ها با یاد خدا آرامش می‌یابد»(5). باید این نکته را گوشزد کرد که این امر مساله‌ای اجباری و تکوینی نیست، یعنی هر دلی با یاد خداوند آرامش پیدا نمی‌کند، بلکه دل‌هایی که حداقل‌ها را داشته باشند با یاد خداوند آرامش می‌گیرند. بدین بیان گاهی افرادی هستند که ایمان راسخ و کاملی ندارند ولی خود را به بسیاری از گناهان آلوده نکرده‌اند، لذا با شنیدن آیات الهی در خود آرامشی را احساس می‌کنند - مانند مومنان اولیه که به پیامبران ایمان آوردند - اگرنه کسانی که مرزی برای گناه نمی‌شناسند هرگز از تلاوت و ذکر آیات الهی آرامش نمی‌یابند، همان‌گونه که قرآن کریم می‌فرماید: «و چون خدا به تنهایى یاد شود دل‌هاى کسانى که به آخرت ایمان ندارند منزجر مى‏‌گردد و چون کسانى غیر از او یاد شوند بناگاه آنان شادمانى مى‌کنند»(6). پس یکی از نتایج ایمان به مبدأ هستی آرامش یافتن و دوری از خوف است که در این مقال به آن اشاره شد. شایسته است کلام را با بیان نورانی امام رضا(ع) در حدیث سلسله‌الذهب به پایان ببریم که در آن به نقل از پدرانش و آنها از قول خداوند متعال فرمودند: «کلمه لااله الاالله حصنی و من دخل حصنی امن من عذابی»(7) یعنی کلمه توحید دژ خداوند است و کسی که داخل در آن شود از عذاب خداوند در امان است، پس ورود به توحید امنیتی است از عذاب الهی که سرچشمه تمام ناراحتی‌هاست.
پی‌نوشت:
1- سوره مائده آیه 69
2- سوره عنکبوت آیه 67
3- سوره نساء آیه 120
4- سوره دخان آیه 51
5- سوره رعد آیه 28
6- سوره زمر آیه 45
7- توحید صدوق ص27