گروه فرهنگ و هنر: چند سال پیش وقتی یکی از تهیه‌کنندگان باسابقه سینما از ورود پول‌های مشکوک به سینما گفت و موضوع پولشویی در سینما و شبکه نمایش خانگی را مطرح کرد، بسیاری بر او خرده گرفتند که طرح چنین موضوعاتی حاشیه‌سازی برای سینمای ایران است و این موضوع بیشتر از آنکه مساله‌ای فراگیر در سینمای ما باشد، موردی و محدود است اما حالا و با انتشار پیاپی 2 بیانیه از سوی کانون کارگردانان سینمای ایران و شورای عالی تهیه‌کنندگان سینما در ارتباط با ورود پول‌های مشکوک به چرخه تولید آثار سینمایی و شبکه نمایش خانگی، به نظر می‌رسد وضعیت ورود سرمایه به سینمای ایران حکایت همان ضرب‌المثلی شده که می‌گوید: «آش به قدری شور شده که خان هم فهمیده!»
اعتراض به نجومی‌‌بگیر شدن بازیگران
انتشار بیانیه مهم و صریح کانون کارگردانان درباره ورود پول‌های مشکوک به سینمای ایران یکی از اتفاقاتی بود که در چند روز اخیر بازتاب بسیاری در رسانه‌های سینمایی پیدا کرد؛ بیانیه‌ای که حاوی هشداری صریح در ارتباط با نتایج مخرب حضور منابع مادی بی‌حد و مرز در سینما و شبکه نمایش خانگی است که نتیجه‌ای جز افزایش نجومی دستمزد بازیگران و لطمه زدن به فرآیند کلی چرخه تولید در سینمای ایران ندارد. در بخشی از متنی که شورای مرکزی کانون کارگردانان سینمای ایران برای رسانه‌ها ارسال کرده، آمده است: «در شرایط کنونی اقتصادی کشور و در حالی که بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی و هنری موثر و موجه و بویژه آثار سینمایی به دلیل مشکلات مالی تعطیل می‌شوند یا به سرانجام مطلوب نمی‌رسند، اهالی زحمتکش سینمای ایران ناظر ورود پول‌های کلانی از منابع نامشخص و بعضا دارای شبهه به حیطه پاک اقتصاد سینمای ایران هستند. نتیجه مستقیم و مخرب حضور این منابع مادی بی‌حد و مرز به ارتقای بی‌منطق و کنترل نشده بودجه‌های ساخت فیلم‌ها و بویژه بودجه ساخت مجموعه‌های داستانی در قالب شبکه‌های نمایش خانگی منجر شده است و متاسفانه باید اذعان کنیم که دستمزدهای نجومی بازیگران این آثار، بخش اصلی این ریخت و پاش‌های غیرضروری را تشکیل می‌دهد».
در بخش دیگری از این بیانیه با اشاره به سایر تاثیراتی که ورود چنین سرمایه‌های بدون نظارتی به چرخه تولید سینما دارد، آمده است: «ما کارگردانان سینمای ایران با اینکه بازیگران سینمای ایران درآمدهای کلان داشته باشند مخالفتی نداریم اما در شرایطی که سایر عوامل سازنده در سینمای پرافتخار ایران به دشواری گذران زندگی می‌کنند، سیر صعودی این دستمزدهای کلان و غیرعادی می‌تواند به بالا رفتن کنترل نشده دیگر هزینه‌های تولید فیلم و به تبع آن محدودیت تهیه‌کنندگان و کارگردانان در تولید فیلم‌‌های جدید و در نهایت به رکود در تولید و در نتیجه بیکاری خیل بزرگ و تازه‌ای از عوامل آسیب‌پذیر پشت دوربین در سینمای ایران بینجامد».
پول مشکوک بیاید، برخورد می‌کنیم!
البته این بیانیه که به نظر می‌رسد ضمن هماهنگی و مشورت با برخی دیگر از اصناف سینمایی نوشته و منتشر شده است، در شرایطی در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته که تنها چند هفته پیش از این، اقدامی مشابه از سوی شورای عالی تهیه‌کنندگان سینما در ارتباط با این موضوع صورت گرفته بود؛ اقدامی که غلامرضا موسوی، عضو هیات‌رئیسه این شورا در گفت‌وگو با رسانه‌ها آن را این‌گونه مطرح کرد: از چندی پیش و بر اساس برخی خبرها، شورای عالی بر آن شد تا با اخلال‌کنندگان روابط حرفه‌ای و بویژه کسانی که با پرداخت دستمزدهای غیرمتعارف به اقتصاد سینما و در نتیجه بقای آن لطمه وارد می‌کنند، برخورد جدی صنفی کند. بر همین اساس کمیته انضباطی شورای عالی در این زمینه تشکیل و مقرر شد به همکاران تهیه‌کننده اطلاع داده شود که مسائل اقتصادی را مورد نظر قرار داده رفتاری نکنند که به‌خاطر تولید یک فیلم، اقتصاد سینمای ایران مورد هجمه قرار گرفته و بی‌نظمی اقتصادی بر تولید فیلم سینمایی حاکم شود.
موسوی که همان چهره سرشناسی بود که چند سال پیش نخستین هشدارها در ارتباط با ورود پول‌های مشکوک به سینما و مسأله پولشویی در سینما و شبکه نمایش خانگی را مطرح کرده بود با تکرار مجدد این موضوع گفت: متاسفانه برخی رفتارهای خلاف عرف اقتصادی سینمای ایران در تولید برخی سریالهای شبکه نمایش خانگی رخ می‌دهد. این سریال‌ها در پرداخت دستمزدها چنان بی‌محابا عمل می‌کنند که شائبه پول بی‌مسؤولیت و پول کثیف و در مواردی محدود، پولشویی پیش می‌آید، چرا که پرداخت‌های دستمزد آنان نه بر اساس عرف، نه بر اساس منطق و نه بر اساس زمان و شهرت بازیگران است.
موسوی البته در کنار این گلایه‌ها هشدارهایی را هم در ارتباط با برخورد جدی و صنفی با تهیه‌کنندگانی که قصد برهم زدن اقتصاد سینما را دارند داده است تا شاید حداقل از رهگذر همین برخوردهای جدی بتوان وضعیت اقتصادی سینما و بویژه شبکه نمایش خانگی را کمی سامان داد.
قصه شهرزاد و خواب خرگوشی سینمایی‌ها
اما نکته جالب توجه در این میان اینکه از بین همه مواردی که تاکنون به عنوان پول‌های مشکوک وارد شده به چرخه سینمای ایران یاد می‌شود، مورد سریال «شهرزاد» و تهیه‌کننده آن یعنی «محمد امامی» از بقیه موارد جدی‌تر بود و حتی بحث دخالت امامی در فساد بزرگ صندوق ذخیره فرهنگیان باعث شد او مدتی را در بازداشت سپری کند ولی هنوز وضعیت پرونده او به شکل رسمی مشخص و رسانه‌ای نشده است. این در حالی است که امامی در این سال‌ها و حتی پس از طرح نامش به عنوان یکی از متهمان پرونده صندوق ذخیره فرهنگیان، باز هم به سرمایه‌گذاری در سینما ادامه داد و به عنوان سرمایه‌گذار در پروژه‌های مختلفی حضور داشت که شنیده‌ها از دستمزدهای پرداخته شده در این پروژه‌ها نشان می‌داد وجه اشتراک همه آنها پرداخت دستمزدهای به نسبت بالا به بازیگران این آثار است.
زالوی اقتصاد، سرطان فرهنگ!
نکته قابل تامل در این مساله آن است که بخش عمده‌ای از افرادی که حالا نسبت به وضعیت ورود پول‌های مشکوک به سینما و شبکه نمایش خانگی معترض شدهاند، آن زمان در برابر طرح سوالاتی در ارتباط با ورود این قبیل سرمایه‌ها سکوت می‌کردند اما به نظر می‌رسد گسترش تولید آثار ویژه شبکه نمایش خانگی و انحصار سریالهای پرهزینه این شبکه‌ها به افرادی خاص، عرصه را به قدری برای سایرین تنگ کرده است که آنها نیز مجبور به واکنش شدهاند. با این وجود شاید ضروری بود اهالی سینما خیلی زودتر از این نسبت به گسترش منابع مشکوک در صنعت فیلم واکنش نشان می‌دادند؛ دقیقا آن زمانی که بسیاری از فیلم‌ها به کف فروش نمی‌رسیدند و تهیه‌کنندگان نیز چندان از این اتفاق ناراحت نبودند یا همان زمانی که بحث ضررده بودن سریالهای شبکه نمایش خانگی مطرح می‌شد و معلوم نبود چرا برخی از همین معترضان در برابر اشتیاق زایدالوصف برخی سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در شبکه نمایش خانگی سکوت کرده بودند. شاید اگر زودتر از وقوع چنین رویدادی پیشگیری می‌شد، سرمایه‌داران منابع مالی مشکوک خود را با اهداف مختلف- از جمله معافیت مالیاتی و پولشویی- به سمت هنر گسیل نمی‌داشتند، چرا که این اتفاق علاوه بر فساد اقتصادی، موجب خلق آثار مبتذل فرهنگی شده است که بی‌شک تاثیرات بلندمدت‌تری خواهد داشت.