محسن پورعرب: همین که موضوع ازدواج به میان می‌آید خنده‌اش می‌گیرد، طفره می‌رود و بحث را عوض می‌کند. با اصرار از او می‌خواهم دلایلش برای نپذیرفتن زندگی متاهلی و ازدواج کردن را بگوید. آهی می‌کشد و مستقیم به مشکلات اقتصادی و گرانی‌ها اشاره می‌کند. از هزینه‌های برپا کردن یک جشن ساده گرفته تا مهیا کردن پول پیش برای اجاره کردن یک خانه و چرخاندن چرخ زندگی، اصلی‌ترین نکاتی است که درباره‌اش صحبت می‌کند ولی بین صحبت‌هایش با خنده به گرانی سکه و مهریه هم گریزی می‌زند و می‌گوید: «برخی اطرافیانم در این مدت که سکه قیمتش بالا رفته با همسران‌شان به مشکل خورده‌اند. اینطور نیست که همه آنها طلاق بخواهند، نه! اما چون در عقدنامه مهریه را عندالمطالبه عنوان کرده‌اند حالا طلب حق‌شان را می‌کنند. با این شرایط حتی اگر هزینه‌های اولیه تشکیل یک زندگی را جور کنم از اینکه روزی بخواهم قربانی مهریه شوم می‌ترسم. دختری هم که به مهریه پایین راضی شود کم است و حتی اگر به مهریه پایین راضی شود به جایش‌طلب خانه یا ماشین می‌کند که نمی‌توانم از پس آن برآیم». این روزها نمونه این جوان که ترس از هزینه‌های بالای تشکیل زندگی و مهریه مانع ازدواج‌شان شده کم نیستند. مهریه‌ای که با مثل «کی داده؟ کی گرفته؟» معروف است، این روزها مانع بزرگی برای تشکیل زندگی برخی جوانان شده است. این در حالی است که با بروز بحران‌های اقتصادی و شغلی اخیر، خانواده‌ها به مهریه به عنوان یک پشتیبان برای فرزندشان نگاه می‌کنند و معتقدند اگر این ضمانت مالی نباشد ممکن است طرف مقابل براحتی خلف وعده کند و تعهدش را زیر پا بگذارد. آنچه مشخص است اینکه نوسانات و بالا رفتن ارزش ریالی سکه در ماه‌های گذشته زنگ خطر افزایش پرونده‌های طلاق را به صدا در آورده و آمار زندانیان مهریه گواه این مساله است که مهریه را هم می‌دهند و هم می‌گیرند.
افزایش آمار زندانیان مهریه!
در همین باره چندی پیش سیداسدالله جولایی، مدیرعامل ستاد دیه کشور از حبس 3 هزار و 600 نفر به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه در کشور خبر داده و گفته بود: شمار این زندانیان بویژه در 3 سال اخیر افزایش یافته و امروز به یک معضل ملی تبدیل شده است. البته افزایش پرونده‌ها تنها ناشی از افزایش طلاق نیست، بلکه بسیاری از پرونده‌ها به جهت تعدیل تقسیط مهریه تشکیل شده است. با این شرایط به عقیده برخی معیار کنونی برای پرداخت مهریه عادلانه نیست و همین موضوع سبب افزایش پرونده‌های طلاق و تقسیط مهریه شده است. افزایش آمارهای زندانیانی که توانایی پرداخت مهریه‌های تعیین شده را ندارند در حالی است که موضوع رفع جنبه کیفری از صداق بالای 110 سکه با تصویب قانون حمایت از خانواده (مصوب سال 91) به تایید نمایندگان مردم در مجلس رسید اما تا به امروز تصویب این قانون نتوانسته مانع افزایش زندانیان مهریه شود.
اقدام قانونی یا فرهنگ‌سازی؟
روح‌الله بابایی صالح، عضو هیات رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس در این رابطه معتقد است: با توجه به اینکه معیار ارائه مهریه در کشور ما سکه است، در این راستا مجلس مصوبه‌ای تعیین کرد تا تعداد سکه‌های مهریه از یک میزان معینی افزایش پیدا نکند. با این حال، پرداخت مهریه با قیمت یک میلیون به نسبت قیمت این روزهای سکه منطقی‌تر و امکان‌پذیر بود اما متاسفانه التهابات بازار سکه و طلا باعث شده است برخی خانم‌ها از این وضعیت سوءاستفاده کرده و تقاضای طلاق و دریافت مهریه کنند. این نماینده مردم در مجلس دهم با اشاره به اینکه افزایش قیمت سکه باعث افزایش پرونده‌ها و زندانی‌ها شده است، اظهار داشت: در این صورت یا باید قیمت سکه را به زمان عقد زوجین محاسبه کرد یا تعداد سقف پرداختی را کاهش بدهیم، اگر در این شرایط دستگاه قضایی و مجلس شورای اسلامی تدبیری نیندیشند، به دلیل افزایش زندانی‌ها، ساماندهی زندان‌ها با مشکل جدی مواجه خواهد شد. اما عبدالرضا عزیزی، عضو دیگر کمیسیون اجتماعی مجلس درباره پیشنهاد کاهش سقف پرداختی مهریه نظر متفاوتی دارد. به عقیده وی، پرداخت مهریه موضوعی نیست که بتوان برای آن قانون و چارچوب مشخصی تعیین کرد، چرا که یک موضوع شخصی و خانوادگی است. ایجاد سقف و معیار پرداخت مهریه و ایجاد محدودیت قبلا انجام شده و امکان تحمیل مجدد وجود ندارد. عزیزی در این باره اظهار داشت: موضوعات مرتبط با ازدواج نیاز به فرهنگ‌سازی ویژه دارد، اگر وزیران، وکیلان و مسؤولان کشوری عروسی فرزندان‌شان را ساده برگزار کرده و مهریه دختران و پسران‌شان را در چارچوب اسلامی حفظ کنند، قطعا می‌توانند زمینه‌ساز فرهنگ‌سازی در امر ازدواج شوند.
راه‌حل، بازگشت به عقب است
آمارهای برخی استان‌های کشور اظهارات عزیزی، نماینده مجلس را درباره فرهنگ‌سازی در باب ازدواج تایید می‌کند. اعداد و ارقام نشان می‌دهد کمترین تعداد زندانیان مهریه مربوط به استان سیستان‌وبلوچستان است. با توجه به فرهنگ مردم این استان، معمولا میزان مهریه پایین تعیین می‌شود و در صورت طلاق نیز یک ریش سفید و بزرگ قوم مبلغی را به عنوان مهریه تعیین می‌کند تا پرداخت شود و بانوان به دلیل بافت بومی کمتر پیگیر این مساله می‌شوند. بررسی پرونده‌ها در این استان گویای آمار 26 نفری تعداد محبوسان به دلیل تعهد مهریه است. این در حالی است که این آمار در استان فارس به 360 زندانی و در استان تهران به 330 زندانی می‌رسد. بدون شک تغییر الگوی زندگی و فراموشی سنت‌های گذشته، امروز تاثیر بسیاری بر معیارهای تشکیل یک زندگی گذاشته است. بر همین اساس نگاه به گذشته و الگوبرداری از روش‌های صحیح می‌تواند راه‌حل مناسبی برای گذر از خان مهریه باشد و جلسات چانه‌زنی‌های مهریه را کاهش دهد.