گروه سیاسی: یکی از انتقاداتی که همواره درباره عملکرد دستگاه دیپلماسی دولت روحانی از ابتدا تا به امروز مطرح بوده انفعال در حوزه سیاست خارجی در قبال اقدامات و هجمه‌های خارجی علیه منافع ملی کشور است. موارد متعددی را در این رابطه می‌توان مثال زد که انفعال در قبال آنها، برخی اقدامات ضدایرانی را که تا امروز نیز ادامه دارد رقم زده است. قابل توجه اینکه انتقاد از انفعال در دیپلماسی تنها به طیف منتقدان دولت محدود نشده و از سوی برخی چهره‌های حامی دولت نیز مورد اشاره قرار گرفته است. شاید اگر همان روزی که ماجد الماجد عربستانی که تحت حمایت دستگاه اطلاعاتی عربستان اقدام تروریستی علیه سفارت ایران در لبنان انجام داد و رایزن فرهنگی ایران نیز به شهادت رسید، آقای ظریف به جای صحبت درباره بهبود روابط با عربستان مساله را چه از منظر حقوقی و چه حداقل در ادبیات دیپلماتیک پیگیری می‌کرد، امروز شاهد اتفاقاتی نظیر اخراج دیپلماتهای ایرانی از هلند، بازداشت دیپلمات رسمی سفارت ایران در اتریش و تعرض و بی‌حرمتی به بانوان ایرانی در گرجستان نبودیم. این یک سیر ادامه‌دار است و تا زمانی که دوستان ما در دستگاه دیپلماسی، دشمنی را با لبخند جواب می‌دهند، دشمن نیز شرایط را برای تهدید و تعرض مناسب‌‌‌‌‌‌تر می‌بیند. 3 نمونه اخیری که اشاره شد به چند سال و حتی چندین ماه قبل بازنمی‌گردد و مربوط به اتفاقات ناگواری است که در عرصه سیاست خارجی در 2 ماه قبل افتاده است.
سرنوشت نامعلوم اخراج دیپلماتهای ایرانی از هلند
جمعه پانزدهم تیرماه بود که خبرگزاری رویترز به نقل از سخنگوی سازمان اطلاعات و امنیت هلند (AIVD) خبری درباره اخراج 2 دیپلمات ایرانی از هلند منتشر کرد. متن خبر این بود: «۲ نفر از وابستگان سفارت ایران در تاریخ ۷ ژوئن (۱۷ خرداد) از هلند اخراج شده‌اند و متاسفانه اطلاعات بیشتری در این زمینه نمی‌توانیم ارائه دهیم». خبرنگار «وطن‌امروز» 10 روز قبل از اعلام رسمی این خبر، موضوع اخراج 2 دیپلمات ایرانی را در نشست خبری سخنگوی وزارت امور خارجه مطرح کرد که قاسمی در پاسخ نسبت به این موضوع ابراز بی‌اطلاعی کرد. نکته قابل توجه اینکه رسانه‌ای شدن ماجرای اخراج 2 دیپلمات ایرانی همزمان با رسانه‌ای شدن ماجرای اعطای پناهندگی هلند به محمدرضا کلاهی عامل بزرگ‌ترین اقدام تروریستی تاریخ انقلاب بود. در حقیقت اروپایی‌ها با اخراج دیپلماتهای ایرانی، رسوایی به این مهمی را به حاشیه بردند اما واکنش وزارت امور خارجه تا پیش از اعلام رسمی این خبر از سوی هلندی‌ها «هیچ» بود. سکوت دستگاه دیپلماسی تنها به اخراج دیپلماتهای ایرانی محدود نمی‌شود، بلکه وزارت امور خارجه در زمان انتشار خبر اعطای پناهندگی 30 ساله هلند به عامل انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی نیز واکنشی نشان نداد.
اما بعد از اعلام رسمی خبر اخراج 2 دیپلمات ایرانی آن هم نه از سوی وزارت امور خارجه هلند، بلکه از سوی دستگاه امنیتی این کشور، سخنگوی وزارت امور خارجه گفت دستیار وزیر امور خارجه بلافاصله با احضار سفیر هلند در تهران مراتب اعتراض رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران را نسبت به این عمل غیردوستانه ابلاغ کرد. نکته قابل توجه در سخنان آقای قاسمی اینکه عبارت بلافاصله قید شده است، در حالی که دستیار آقای ظریف در زمان اعلام رسمی خبر اخراج دیپلمات‌ها همراه با تیم مذاکره‌کننده در وین به سر می‌برد. در حالت دیگر اگر منظور سخنگوی وزارت امور خارجه احضار بلافاصله بعد از اخراج است؛ این موضوع با پاسخ آقای قاسمی به سوال خبرنگار «وطن‌امروز» و ابراز بی‌اطلاعی از ماجرا در تناقض است. با گذشت بیش از 40 روز از اظهارات سخنگوی وزارت امور خارجه مبنی بر اینکه جمهوری اسلامی ایران حق خود را برای عمل متقابل در قبال هلند محفوظ می‌دارد اما در عمل هیچ اتفاقی نیفتاده است. سکوت دستگاه دیپلماسی در این رابطه در شرایطی است که نمایندگان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگوهای مختلفی بر لزوم اقدام متقابل و اخراج دیپلماتهای هلندی از ایران تأکید کردهاند.
بازداشت دیپلمات ایرانی در آلمان!
اما در کنار خبر اخراج 2 دیپلمات ایرانی و سکوت حیرت‌آور وزارت امور خارجه در قبال هلند، خبر دیگری فضای رسانه‌ای کشور را با شوک مواجه کرد؛ «بازداشت دیپلمات سفارت ایران در وین به اتهام بمبگذاری در گردهمایی منافقین»! نکته قابل تامل در این زمینه همزمانی موضوع با سفر حسن روحانی به اتریش بود. گویی اروپایی‌ها در سایه انفعال دستگاه دیپلماسی نهایت همنوازی را برای ماله‌کشی به رسوایی ماجرای محمدرضا کلاهی نشان داده بودند. رویترز در خبری که 11 تیرماه منتشر شد نوشت: بنا بر بیانیه مقام‌های بلژیکی، بازداشت دیپلمات ایرانی در ارتباط با این پرونده در آلمان انجام شده و این فرد یکی از دیپلماتهای سفارت ایران در وین، پایتخت اتریش بوده است. موضوع اتهام نیز در عین مضحک بودن قابل تامل است؛ تلاش برای بمبگذاری در همایش سالانه منافقین در فرانسه! درست یک روز بعد نیز خبرگزاری فرانسه نوشت: مقامات اتریش از دولت ایران خواسته‌اند مصونیت سیاسی یک دیپلمات ایرانی را که ادعا می‌شود به دلیل تلاش برای بمبگذاری در تجمع منافقین بازداشت شده است، لغو کند.
این نمایش اروپایی‌ها آنقدر مضحک بود که محمدجواد ظریف در توئیتی صراحتا به آن اشاره کرد. ظریف نوشت: «چه همزمانی جالبی! همزمان با شروع سفر رئیس‌جمهور به اروپا، یک عملیات ایرانی افشا و عوامل آن دستگیر می‌شوند. ایران هرگونه خشونت و ترور را در هر مکانی محکوم می‌کند و آماده است برای همکاری با همه مقامات ذی‌ربط برای کشف آنچه تنها یک عملیات پلید برای دادن نشانی غلط است». به اعتقاد ناظران و کارشناسان سیاسی، اگر وزارت امور خارجه در لحظه اخراج 2 دیپلمات ایرانی از هلند با اقدام متقابل این رفتار غیردیپلماتیک را پاسخ می‌داد شاید شاهد اقدامات دیگر کشورهای اروپایی برای تغییر زمین بازی علیه ایران و تلاش برای فراموش شدن رسوایی ماجرای کلاهی نبودیم. تاسف‌بارتر اینکه با گذشت بیش از یک ماه از این اقدام دولت اتریش همچنان وضعیت دیپلمات بازداشت شده ایرانی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و وزارت امور خارجه در این ماجرا نیز مانند ماجرای هلند هیچ اقدام متقابل و متناسبی انجام نداده است.
بی‌حرمتی به زنان ایرانی در گرجستان
وقتی وزارت امور خارجه برنامه‌ای برای واکنش متناسب به اقدامات حیرت‌آور و ضدایرانی اروپایی‌ها ندارد شاید طبیعی باشد که دامنه این اقدامات به کشورهایی تا سطح گرجستان نیز کشیده شود. چند روز قبل بود که در خبری اعلام شد مأموران تفلیس به زنان ایرانی هنگام خروج از فرودگاه این شهر بی‌احترامی کردهاند. این موضوع را نماینده مردم شاهین شهر در مجلس نیز مورد اشاره قرار داد. حسینعلی حاجی‌دلیگانی در این رابطه به فارس گفت: 23 مردادماه، پیش از پرواز شماره ۷۲۲۴ ساعت ۷:۴۵ صبح تفلیس به اصفهان، مأموران این فرودگاه اقدام به هتک حرمت زنان مسافر ایرانی که با این پرواز عازم ایران بودند کردند. وی افزود: مأموران فرودگاه تفلیس پیش از سوار شدن مسافران به هواپیما، مسافران زن ایرانی را مجبور کردند تا روسری، شال و مانتوی خود را درآورده و با این حالت و در جلوی دید دیگران از داخل گیت رد و بعد سوار هواپیما شوند. نماینده مردم شاهین شهر در مجلس اظهار داشت: این اقدام مأموران تفلیس در قبال زنان ایرانی در حالی است که مسافران زن دیگر کشورها بدون اینکه مورد مزاحمت آنها برای بیرون آوردن لباس قرار گیرند، بدون هیچ مساله‌ای سوار هواپیما شدند. اما این موضوع نیز با واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه مواجه شد. قاسمی تاکید کرد که ایران مراتب شدید اعتراض خود را به وزارت امور خارجه گرجستان اعلام کرده است. اگرچه با توجه به سابقه‌ای که در رفتار دیپلماتیک دستگاه دیپلماسی مشاهده شده است احتمالا در این موضوع نیز اقدام قابل توجهی از دستگاه دیپلماسی صورت نخواهد گرفت. در همین رابطه، بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره اخبار منتشره از هتک حجاب چند مسافر ایرانی هنگام چک امنیتی مسافران پرواز تفلیس به اصفهان، اظهار داشت: با گزارش دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه در اصفهان و پس از حصول اطمینان از صحت مطلب که از طریق تماس تلفنی سفیر جمهوری اسلامی ایران در گرجستان با تعدادی از مسافران این پرواز انجام شد، سفارت جمهوری اسلامی ایران در تفلیس مراتب اعتراض شدید خود را به وزارت امور خارجه گرجستان و پلیس امنیت فرودگاه تفلیس اعلام کرد. نکته قابل تامل در واکنش سخنگوی وزارت امور خارجه اینکه گفته شده که ایران واکنش شدید نسبت به هتک حرمت زنان ایرانی در تفلیس نشان داده است اما دقیقا مشخص نیست منظور از این واکنش شدید چیست؟ البته به اعتقاد ناظران سیاسی همه این انفعال‌ها از سوی دستگاه دیپلماسی در راستای برنامه دولت درباره برجام اروپایی تعریف شده است.
سعودی را ذلیل کردیم اما...
14 مرداد بود که در خبرها اعلام شد عربستان سفیر کانادا در ریاض را اخراج کرده است. موضوع مورد ادعایی عربستان، دخالت کانادا در امور داخلی این کشور بود. در همین رابطه عربستان سعودی اعلام کرد به دلیل انتقادهای مکرر دولت اتاوا از وضعیت حقوق بشر در این کشور پادشاهی، ضمن اخراج سفیر کانادا تمام روابط بازرگانی، معاملات و سرمایه‌گذاری‌های کانادا در این کشور را نیز به حال تعلیق درمی‌آورد. همچنین وزارت خارجه عربستان در صفحه توئیتر خود نوشت که سعودی «هرگز نمی‌پذیرد هیچ کشوری در امور داخلی‌اش دخالت کرده یا دستوری را به این کشور تحمیل کند». فارغ از اصل موضوع و وضعیت بغرنج حقوق‌بشر در حکومت بدوی عربستان سعودی اما اصل اقدام عربستان که در پاسخ به عنوان «دخالت در امور داخلی انجام شده» این پیام را به طرف مقابل و البته دیگر کشورها می‌خواهد مخابره کند که دولت سعودی نسبت به مسائل داخلی خود حساسیت دارد. به عبارت دیگر دولت سعودی با اخراج سفیر کانادا در ریاض خواسته است تا دیگر کشورها نیز مسائل داخلی این کشور را به خود عربستان واگذار کنند، ولو این وضعیت به عنوان یک لکه ننگ در دنیای جدید بوده باشد. مورد عربستان به عنوان کشوری که در مناسبات منطقه، در مواجهه با ایران دست پایین را دارد و در مقابل ابتکارات منطقه‌ای ایران منفعل عمل کرده، تنها از حیث مثال است. حال پرسش این است که در شرایطی که دولت‌‌های مختلف از جمله همین عربستان بارها در اقدام و بیان در امور داخلی ایران دخالت کردهاند و حالا برخی اروپایی‌ها پا را فراتر گذاشته و برخلاف تمام اصول دیپلماتیک، دیپلماتهای ایرانی را اخراج و حتی بازداشت می‌کنند، آیا قرار نیست دستگاه دیپلماسی نسبت به موضوع ورود کرده و با اقدام متقابل و اخراج دیپلماتهای کشورهایی مثل هلند و اتریش، مانع تداوم این اقدامات ضدایرانی که دامنه آن امروز تا کشورهایی مانند گرجستان نیز کشیده شده است، شود؟