گروه یادآور: با آغاز جنگ اول جهانی، اهمیت خلیج‌فارس برای انگلیسی‌ها صدچندان شد. آنها که با انعقاد قراردادهای پی درپی توانسته بودند برای سال‌ها از قابلیت گمرکات در بنادر جنوب ایران بهره ببرند، از همراهی عثمانی با اتحاد مثلث نگران شدند. خط مقدم عثمانی به مناطق نفتخیز جنوب ایران نزدیک‌تر بود. مناطقی که امتیاز بهره‌برداری از آن در اختیار انگلستان بود. از طرف دیگر بوشهر به دلایل متعدد در نتیجه آغاز جنگ به نقطه‌ای ناامن برای انگلیسی‌ها تبدیل شده بود. بوشهر در آن مقطع مهم‌ترین راه ارتباطی و کانون فعالیت‌های اقتصادی و سیاسی در خلیج‌فارس بود. انگلیس با ادعاهای مختلف هرزمان که می‌خواست در امور انتظامی و اداری بوشهر دخالت می‌کرد. مردم بوشهر در اجتماع پرشوری به نقض حاکمیت و بیطرفی ایران اعتراض کردند و خواستار اقدامات جدی و فوری دولت شدند. موقرالدوله، حاکم وقت بوشهر در تلگرافی به تاریخ 25 ربیع‌الثانی 1333 ق به تهران، گزارشی از دلیل اعتراض‌های مردمی ارائه می‌دهد: «الساعه که نیم ساعت به ظهر مانده از مسجد نو بوشهر برگشتیم. هیجان عمومی به درجهای است که فوق تصور است.چنین ازدحامی در بوشهر هیچوقت دست نداده بود و کل علما و عموم طبعات اهالی حضور داشته، مخلص خطابه علما این بود که 3 سال است بدون اینکه هیچ ضرر مالی و جانی از بنادر به انگلیسی‌ها رسیده باشد در آنجا اخلال کرده و عده‌ای قشون نگاه داشته و حالا هم هتک حرمت و نقض بیطرفی دولت را کردهاند».
رئیسعلی دلواری نیز پس از اعتراض کتبی به بازداشت دکتر لیسترمن و همراهش (که به ادعای انگلیس به فعالیت برای سازماندهی و تخریب موسسات انگلیسی پرداخته بودند) یک رشته عملیات چریکی ضد انگلیسی‌ها و متحدان اروپایی آنها در بوشهر شروع کرد که نتیجه آن وارد آوردن تلفاتی به نیروهای نظامی فرانسوی و روس و انگلیسی بود. مواضع انگلیسی‌ها در بوشهر با حملات پی در پی جوان دلواری مواجه شده بود. طرح اشغال نظامی بوشهر در هشتم آگوست 1915 عملی می‌شود و نیروهای انگلیسی از زمین و دریا با حمایت توپخانه ناوگان دریایی خود وارد بوشهر می‌شوند و بلافاصله مقر حاکم بوشهر، ادارات گمرک و ساختمان پست و تلگراف را اشغال می‌کنند. آنها در اقدامی تنفربرانگیز تمبری را که روی آن جمله «بوشهر در تصرف بریتانیا» چاپ شده بود، منتشر می‌کنند.
حضور ناوگان انگلیس در خلیج‌فارس، علمای نجف‌اشرف از جمله آیت‌الله شیخ‌الشریعه اصفهانی و سیدمصطفی کاشانی را به صدور حکم جهاد وا داشت. مجتهدان مقیم بوشهر، مرحوم آیت‌الله سیدعبدالله بلادی، سیدمرتضی علم‌‌الهدی اهرمی و شیخ محمدحسین برازجانی نیز مردم را به جهاد با کفار روس و انگلیس ترغیب و تحریص کردند. تنگستانی‌ها به فرماندهی رئیسعلی دلواری، اولین واکنش‌ها را نشان می‌دهند.
نیروی دریایی انگلیس، بوشهر را به عنوان پایگاه دریایی برگزیده و «ماژور کاکس» به عنوان نماینده سیاسی و نظامی انگلیس در بوشهر مستقر شده بود. 2 ماه قبل از اشغال بوشهر، کاکس نامه‌ای به شیخ محمد حسین برازجانی نوشت و با تهدید و تطمیع، سعی در هماهنگ کردن او با سیاست‌های دولت انگلیس کرد که با پاسخ دندانشکن وی روبه‌رو شد. پاسخ دلیرانه شیخ، رئیسعلی دلواری را بسیار شادمان کرد. رئیسعلی طی نامه‌ای به شیخ محمد حسین برازجانی، ضمن تقدیر از جواب قاطع وی به فرمانده سیاسی و نظامی انگلستان، می‌نویسد:
«... ای به فدای همت و غیرت و شجاعتت گردم... همین قدر اطمینان از حضرت مستطاب عالی دارم که روا مضایق از خط بیرون نمی‌روید و جان را ناقابل می‌دانید؛ نه مانند اشخاص راحت‌طلب تنبل. راحت این دنیای فانی را به هیچ نمی‌شمارید... و نام نیک ابدی به غیر از جان شیرین نیست، نه آنکه مرعوبانه، هر وقت طرف مقابل، مثل گربه را ساخت و مومو کرد، مثل موش بروند. اینگونه احساسات، قابل همدردی با اسلام و وطن نیست. در تاریخ دنیا چنین اشخاص را ننگ عالم انسانیت دانسته‌اند. امروز روزی است که هرکس ادعای شرف و اسلامین و وطن‌پرستی دارد، باید امتحان داده از بوته امتحان بی‌غل‌وغش به درآید، چنانچه عقلا فرموده‌اند:
خوش بود گر محک تجربه آید به میان، تا سیه روی شود هر که در او غش باشد
انگلیسی‌ها انتشار می‌دهند که «فلان، حمایت قنسول جرمن دارد» به حول و قوه خداوندی، از هیچکس اندیشه و باک ندارم. می‌خواهند به تشر، بنده را بترسانند اگر از مردم مأیوس شده‌اید که همراهی ندارند اجازه بفرمایید تا خودم هنگامه بلند کنم و دست به کار شوم».
انگلیسی‌ها به تصرف بوشهر بسنده نمی‌کنند و در عملیاتی با 4 کشتی و تعداد زیادی سرباز انگلیسی روستای دلوار، پایگاه تنگستانی‌ها را آماج شدیدترین حملات خود قرار می‌دهند. نخلستان دلوار نابود می‌شود و همین موضوع انگیزه نیروهای مردمی به رهبری رئیسعلی را برای مقابله با انگلیسی‌ها بیشتر می‌کند. 70 سرباز انگلیسی کشته می‌شوند و همین موضوع موجب عقب‌نشینی آنان به بوشهر می‌شود. خبر پیروزی رئیسعلی بهت‌برانگیز است. پس از جنگ دلوار، قیام مردمی علیه اشغالگران انگلیسی وارد مرحله جدیدی شد. مقاومت برخاسته از ایمان دلیران تنگستانی به رهبری رئیسعلی و شکست قوای انگلیسی در سراسر منطقه و کشور پیچیده و بزودی این خبر از مرزهای کشور فراتر رفت. سران قبایل و حکام محلی به جمع‌آوری نیروها و امکانات خود پرداخته و منطقه تنگستان کانون و محل تجمع نیروها و برنامه‌ریزی و صحنه اجرای طرح‌های عملیاتی شد. «واسموس» آلمانی نیز به علت درگیر بودن کشورش با متفقین و تبعید کنسول آلمان از بوشهر به هند توسط انگلیسی‌ها، به کمک مجاهدان شتافته و در تنگستان مستقر شد. او در دیداری با زائر خضر خان اهرمی او را به خیزش دیگر و روانه کردن 2 هزار تن به یاری رئیسعلی دلواری برمی‌انگیزد. تلفات انگلیسی‌ها بر اثر عملیات‌های پی‌درپی رئیسعلی بیشتر می‌شود.
اما رئیسعلی در ماجرای دیگری پیش از آغاز جنگ با انگلیسی‌ها رودرور شده است. در سال 1913 یعنی یک سال قبل از شروع جنگ اول جهانی نیز جنگ مهمی بین قشون انگلیس و مجاهدان تنگستانی واقع شد که به نقل از علی مراد فراش‌بندی در کتاب«گوشه‌ای از تاریخ انقلاب مسلحانه مردم مبارز تنگستان، دشتی و دشتستان علیه استعمار» به‌طور خلاصه چنین آمده است: «یکی از فرزندان زائر علی فرزند عوض از اهالی قریه رستمی (از توابع تنگستان) به نام زائر حسین در ارتباط با خرید اسلحه به مسقط و دوبی مسافرت می‌نماید و در آنجا به علت شکسته شدن کشتی آنان بر اثر توفان، محموله‌هایش مورد دستبرد و چپاول اتباع شیخ دوبی قرار می‌گیرد. درگیری حاصله بین زائر حسین و 8 نفر عمله کشتی از یک طرف و اتباع شیخ از طرف دیگر، 8 روز به طول می‌انجامد. زائر حسین و همراهانش با تردستی و رشادت از چنگال عمال شیخ بیرون می‌روند و پی از تهیه اسلحه کافی، به تلافی، سرنشینان یک فروند کشتی مربوط به اهالی دوبی را مورد حمله قرار می‌دهند، عده‌ای را به قتل می‌رسانند و سالم به تنگستان مراجعت می‌نماید.
نمایندگی انگلیس در خلیج‌فارس به بهانه تحت الحمایه بودن دوبی توسط دولت انگلستان، درخواست شیخ دوبی را مبنی بر تعقیب افراد مذکور پیگیری می‌نماید. فرصت به دست آمده، دستاویزی برای نیروهای انگلیسی شده و کشتی خود را با تجهیزات و قشون فراوان در تعقیب زائر حسین روانه ساخته و در ساحل دلوار لنگر می‌اندازند.
ژنرال کاکس نماینده دولت انگلیس در بصره و حوزه خلیج‌فارس و مستر چیک کنسول انگلیس در بوشهر شخصا حضور یافته و خواستار عودت زائر حسین و پدرش زائر علی، از کدخدای دلوار (رئیسعلی) می‌شوند. رئیسعلی در پاسخ به نامه کاکس می‌نویسد: «چنانچه تعداد یکهزار و 500 نفر سرباز با مهمات کافی و مخارج لازم در اختیار من بگذارید، امکان دارد آنان را مقتول سازم و اجسادشان را به دست آورم، زیرا مادام که در قید حیاتند و جان در بدن دارند، دستگیر ساختن آنان به هیچ‌وجه امکان‌پذیر نیست. هر آینه اقدام به جنگ نمایید، تردید نیست مقابله به مثل خواهد شد و عکس‌العمل نشان خواهم داد».
پاسخ صریح رئیسعلی بهانه‌‌ای بود تا قوای انگلیس ایجاد درگیری کنند که به نوشته غلامعلی سملی در یادداشت‌های خویش، سپاهی به تعداد 10 هزار نفر و 8 ناو جنگی، ساحل تنگستان را لنگرگاه خود قرار دادند. جنگ سختی بین نیروهای انگلیس و رزمندگان تنگستانی آغاز شد و مدت 20 روز توپخانه سنگین و سبک انگلیسی‌ها را از صبح تا غروب ساحل دلوار و محمد عامری را بمباران کرد و در طول این مدت تلاش به پیاده کردن نیرو در ساحل داشتند که دلیران تنگستانی هربار با کشتار وسیعی از نیروهای دشمن مانع می‌شدند. انگلیسی‌ها مدت یک ماه در دریا توقف کردند و چون از نتیجه کار مأیوس شدند، با دادن تلفات فراوان، ناچار سواحل تنگستان را ترک گفتند. (عصر رئیسعلی دلواری در تاریخ مبارزات مردم ایران علیه استعمار؛ سیدعلی موسوی‌نژاد)
نویسنده کتاب فارس و جنگ بین‌الملل در جلد اول کتاب، درباره جنگ دلوار که پس از تصرف بوشهر در جنگ اول جهانی انجام شد، می‌نویسد: «مکتوبی از رئیسعلی خان رسیده بود[نامه به عنوان میرزا علی کازرونی بوده است.] که فرازی از آن چنین است...» از ما معدودی بیش زخمی و تلف نشده‌اند. حال که آنان در خشکی و دریا مغلوب شده‌اند، دیگر نمی‌دانم این مرتبه از کدام طرف حمله خواهند کرد. چیزی که هست، از هرجا حمله آوردند، جز اینکه مغلوب و منکوب شوند، چاره نخواهند داشت. اجساد مقتولین انگلیس در خارج دلوار در گوشه باغی افتاده، اگر مایل باشید تشریف آورده، ببینید. امضا علی دلواری» پیروزی‌های پی‌درپی رئیسعلی دلواری حسادت برخی از سران قیام را برانگیخت. در نتیجه، در صدد توطئه قتل وی برآمدند. 12 شهریور 1294 رئیسعلی دلواری همراه چند نفر از همرزمانش به قصد شبیخون به قرارگاه‌های سربازان انگلیسی به تنگک صفر واقع در 10 کیلومتری جنوب شرقی بوشهر عزیمت کرد. آنها در مواضعی حساس قرار گرفته، اردوگاه افراد دشمن را آماج گلولههای خود کردند اما ناگهان رئیسعلی مورد هجوم یکی از همراهان خود قرار گرفت و به شهادت رسید. شهادت رئیسعلی، موجب تنفر و انزجار بیش از پیش مردم نسبت به اشغالگران انگلیسی شد و دامنه جنگ را وسعت بخشید.